25.11.1986
Sameinað þing: 20. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 1106 í B-deild Alþingistíðinda. (941)
149. mál, Þróunarsamvinnustofnun Íslands
Utanríkisráðherra (Matthías Á. Mathiesen):
Herra forseti. Fyrirspurnin er um það hvort ný verkefni séu í undirbúningi hjá Þróunarsamvinnustofnun Íslands og ef svo er, hver þau séu og hvernig sé staðið að undirbúningi þeirra.
Þróunarstofnunin hefur undanfarin misseri unnið annars vegar almennt undirbúningsstarf vegna nýrra verkefna og hins vegar starf sem beinst hefur að sérstökum verkefnum. Hið almenna starf hefur lotið að nánari stefnumótun varðandi val verkefna og grundvallaratriðinu sem byggja ber á. Einnig hefur verið aflað ítarlegra gagna um hvernig þróunarstofnanir annarra landa standa að undirbúningi verkefna og tengsl treyst við þær og alþjóðastofnanir í því skyni að okkar unga Þróunarsamvinnustofnun gæti fært sér að fullu í nyt reynslu þeirra jafnframt vaxandi reynslu stofnunarinnar sjálfrar af eigin starfsemi.
Stefnt er að því m. a. að ný verkefni verði einkum í formi íslenskrar sérfræðiþekkingar og reynslu. Þar á meðal á sviði fiskveiða og jarðhitanýtingar þannig að bein tengsl komist á á milli okkar og hlutaðeigandi þróunarríkja. Áhersla verði lögð á þróunarsamvinnu við þau ríki sem fátækust eru og þurfa því stuðnings mest með. Leitast verði við að dreifa starfseminni ekki um of svo að þekking og reynsla sem aflað er á tilteknu heimssvæði nýtist sem best og eitt verkefni geti haft stuðning af öðru. Að öðru jöfnu verði látin ganga fyrir þau verkefni sem betri von er um að geti borið árangur. Ég nefni aðeins nokkra þeirra þátta sem tekið er mið af.
Viðræður við alþjóðastofnanir, m.a. fulltrúa Þróunarstofnunar Sameinuðu þjóðanna sem hingað kom fyrr á árinu, hafa leitt í ljós hvert samstarf hægt er að hafa við þær um framkvæmd verkefna ef henta þykir í hagkvæmnisskyni. Að því er sérstök verkefni snertir er nú stefnt að nýjum verkefnum á Grænhöfðaeyjum. Í sjávarútvegi er þar annars vegar um að ræða verkefni eða röð verkefna sem miða að því að tryggja að sú undirstaða botnfiskveiða sem lögð hefur verið með rannsóknum og tilraunaveiðum á ms. Feng undanfarin ár leiði til varanlegra veiða Cabo Verde-manna sjálfra á þeim ónýttu stofnum sem þar er um að ræða. Tillögur um þetta efni gera m.a. ráð fyrir að ms. Fengur fari til eyjanna aftur í þessu sambandi og verði þar um eins árs skeið. Hins vegar er um að ræða verkefni varðandi eflingu fiskveiða sem Cabo Verde-menn munu hafa lagt fram beiðni um, svo sem byggingu skólahúss fyrir fiskimannafræðslu, að komið verði á fót birgðastöðvum er látið geti fiskimönnum í té veiðarfæri og ýmsa eflingu rannsókna, m.a. í sambandi við mat á auðlindum sjávar og einnig beiðni varðandi hagfræðilega könnun.
Þessar beiðnir hafa verið til athugunar hjá Þróunarsamvinnustofnun og verða ræddar nánar við Cabo Verde-menn í tengslum við fund sem haldinn verður í höfuðborg þeirra dagana 1.-4. desember, þ.e. í næstu viku. Er þess vænst að eftir þær viðræður verði hægt að taka ákveðna afstöðu til verkefna. Aðrar beiðnir frá Cabo Verde-mönnum snúast um jarðhitamál, heilbrigðissvið og velferðarmál. Verður áðurnefnt tækifæri notað til þess að afla upplýsinga sem nauðsynlegar eru vegna undirbúnings hugsanlegra verkefna á þessum sviðum.
Ég vil taka fram að ætlunin er við áframhaldandi undirbúning að taka m.a. til skoðunar, þar sem við á, mannfræðilega þætti en mér er kunnugt um að fyrirspyrjandi hefur átt hlut að rannsóknum á því sviði á Cabo Verde og um frumskýrslu sem fyrir liggur.
Að því er önnur verkefni á fiskveiðasviðinu snertir hefur verið fjallað um nokkur hugsanleg verkefni á Costa Rica en einkum eru höfð í huga verkefni við Vestur-Afríku með útgangspunkti í því þróunarstarfi sem unnið hefur verið á Grænhöfðaeyjum.
Unnið hefur verið að gagnasöfnun og leitað ábendinga um verkefni frá Matvæla- og landbúnaðarstofnuninni, FAO, og Þróunarstofnun Sameinuðu þjóðanna. Nánari undirbúningur mun m.a. felast í viðræðum við forstöðumenn svæðisskrifstofu FAO fyrir Vestur-Afríku í Dakar og fiskveiðideild FAO í Róm.
Á jarðhitasviði hafa möguleg verkefni m.a. í Mexíkó og Tyrklandi verið til skoðunar hjá íslenskum sérfræðingum í samvinnu við Þróunarstofnunina.
Í framhaldi af undirritun yfirlýsingar Norðurlandanna fimm og níu ríkja í suðlægari Afríku snemma á þessu ári um eflingu þróunar- og menningarsamstarfs hefur verið unnið að undirbúningi mikils fjölda verkefna á ýmsum sviðum. Íslandi gefst kostur á að njóta þessa undirbúnings og ganga inn í þessi verkefni að eigin vali eftir því sem fé verður fyrir hendi til slíks. Sama máli gegnir um mikinn fjölda þróunarverkefna sem alþjóðastofnanir, sem Ísland er aðili að, þar á meðal Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna, auk stofnana sem ég hef nefnt fyrr í máli mínu, hafa undirbúið og leitað fjármögnunar og framkvæmdar á hjá einstökum velferðarríkjum.
Mikið af gögnum um slík undirbúin verkefni, nokkur hundruð þeirra, eru fyrir hendi hjá Þróunarsamvinnustofnun sem er reiðubúin til þess að gera nánari tillögur um val verkefna og hefja viðræður við áðurnefndar alþjóðastofnanir og stjórnvöld hlutaðeigandi þróunarlanda um framkvæmd þeirra jafnskjótt og fyrir liggur hver fjárveiting verður á næstu fjárlögum og í næstu framtíð.
Í ljósi framangreinds má flokka þau verkefni sem Þróunarstofnunin hefur staðið að í þrjá flokka:
Í fyrsta lagi eru það norræn samstarfsverkefni. Framkvæmd þeirra og undirbúningur hefur verið í höndum þróunarsamvinnustofnunar á hinum Norðurlöndunum en settar hafa verið á fót vinnunefndir skipaðar fulltrúum frá öllum löndum sem hafa haft nokkurs konar yfirstjórn með öllum undirbúningi og framkvæmd verkefna. Þróunarsamvinnustofnunin hefur fulltrúa í þessum vinnunefndum og fylgist þar með að staðið sé við verkefni á besta mögulegan hátt.
Í annan stað eru það verkefni sem búið er að undirbúa að öllu þegar beiðni berst frá Þróunarsamvinnustofnun Íslands, ekkert er eftir nema framkvæmdin. Svo er um flestar þær beiðnir sem berast frá alþjóðastofnunum á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Í þriðja lagi og að lokum eru beiðnir um samstarfsverkefni sem berast frá ríkisstjórnum þróunarlanda. Þær eru mjög mismunandi vel undirbúnar. Oft hafa viðkomandi ríkisstjórnir fengið alþjóðastofnanir til liðs við sig um undirbúning verkefnis en almennt má segja að stefna okkar sé sú að leita til allra sem talið er að geti orðið að liði. Það er að sjálfsögðu mjög misjafnt og fer eftir eðli verkefnisins hvaða sérfræðingar eru kallaðir til. Til hliðsjónar öllu undirbúningsstarfi notar Þróunarsamvinnustofnun Íslands sömu starfsreglur og þróunarsamvinnustofnanir á Norðurlöndum og í Bretlandi.