07.12.1987
Neðri deild: 18. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 1551 í B-deild Alþingistíðinda. (1114)
54. mál, útflutningsleyfi
Frsm. 2. minni hl. fjh.- og viðskn. (Steingrímur J. Sigfússon):
Herra forseti. Ég veit ekki hvort hv. síðasti ræðumaður beindi sérstaklega síðustu orðum sínum til þess sem fékk orðið næstur á eftir honum þegar hann sagði, hv. þm., að nú væri mál til komið að ljúka þessari umræðu mjög fljótlega, þyrfti ekki að hafa hana lengri. En það verður að fara einfaldlega eftir því hversu mikið efni við höfum til að ræða hversu löng umræðan verður eins og ævinlega.
Ég vil segja vegna orða nefndarformanns fjh.- og viðskn. deildarinnar, hv. 1. þm. Norðurl. v., að engan heyrði ég nota orðin „ofríki“ eða „óeðlilegt“ í sambandi við afgreiðslu málsins eða málsmeðferð, a.m.k. gerði ég það ekki. Hitt er alveg ljóst að hæstv. ríkisstjórn beitir miklum þrýstingi til að fá þetta mál afgreitt fyrir jólaleyfi, ella væru varla haldnir um það svo langir fundir hér í annríkinu. Því var ekki svarað með neinum hætti eða ekki tekið undir það með neinum hætti hvort fært væri að veita hv. Alþingi meiri tíma til að skoða málið, t.d. með því að afgreiða það ekki nema þá til Ed. fyrir jólaleyfi, sem gæti verið fullkomlega eðlilegt. Oft og iðulega gerist það að mál eru vitandi vits send milli deilda þó ekki sé kannski allt fullljóst enn um tiltekin atriði. Þau má síðan senda til baka eins og hv. þm. vita.
Það hefur heldur ekki komið að mínu mati fram hvað liggur svona mikið á í þessu efni. Þó að þetta sé fyrsta frv., virðulegur forseti Nd., sem kemur til kasta deildarinnar að taka til 2. umr. á þessum vetri eru það ekki rök sem snerta efni frv. og vilji hv. nefndarformaður fjh.- og viðskn. taka upp umræðu um hvers vegna þetta er fyrsta frv. sem berst til deildarinnar til 2. umr. er ég út af fyrir sig tilbúinn að ræða það við hann ofurlitla stund.
Ég vil svo segja að bréf Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna, dags. 25. nóv. 1987, er eitthvert það diplómatískasta sem ég hef lengi heyrt. Bréfið hefst á því að viðskrn., sem ætlunin er að flytja þessi verkefni frá, er hælt, tekið fram að það hafi gegnt farsælu forustuhlutverki í ýmsum veigamiklum atriðum í útflutningi sjávarafurða og síðan eru nefnd dæmi þar um. Síðan er bréfið í raun og veru endað á enn þá kostulegri hátt þar sem segir, með leyfi forseta: að stjórn Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna sjái ekki ástæðu til að gera skoðanaágreining um það, þ.e. með tilliti til ofansagðs, að ríkisstjórnin hafi í raun og veru gengið frá þessu, og vonast eftir jafngóðu samstarfi við þá starfsmenn utanrrn. sem með útflutningsmálin fara sem verið hefur við þá sem með þau hafa farið hingað til. Það er ekki á bréfinu að heyra að Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna sé út af fyrir sig óánægð með hvernig þessum málum hefur verið fyrir komið hingað til.
Ég er ekki viss um að hv. formaður nefndarinnar hafi svo sem bætt miklu við rökin fyrir breytingunum með því að lesa þetta ákaflega diplómatíska svar frá Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna. Það vakna upp spurningar um hvort við ættum kannski að gera enn þá róttækari kerfisbreytingar, úr því að við erum að ræða það á annað borð, hv. þm., og fela Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna eða bréfahöfundum þeirrar stofnunar að annast einhver fleiri mál á sviði utanríkisviðskipta en þeir gera í dag svo orðhagir sem þeir eru.
Herra forseti. Ég vil taka það fram vegna þess að hæstv. forsrh. er genginn í salinn að ég lét teyma mig úr salnum augnabliksstund af fréttamanni, sem var auðvitað ekki gott, og það varð þess valdandi að ég var ekki viðstaddur í augnablikinu þegar hæstv. forsrh. hóf mál sitt og mér skilst hóf að svara þeim spurningum sem ég hafði borið fram, en mestum hluta þess náði ég, a.m.k. þegar hæstv. forsrh. hafði augljóslega misskilið mig hvað varðar ekki afstöðu heldur aðstöðu eða möguleika okkar gagnvart Fríverslunarbandalaginu að þessari kerfisbreytingu gerðri. Að sjálfsögðu er ræðumaður ekki að leggja til að við eigum að spyrja aðildarríki Fríverslunarbandalagsins að því hvort við eigum að gera svona breytingu eða hvort við megum það. Auðvitað er ekki verið að draga sjálfstæði okkar og rétt til að ákvarða þetta og skyldu í efa. Það á hæstv. forsrh. ekki að láta sér detta í hug að ræðumaður sé að leggja til. Hins vegar er á a, hvort þetta sé til bóta, hvort þetta hjálpi okkur eða kannski sé heldur lakara þegar við erum að taka þátt í störfum þessa félagsskapar sem við erum í. Ég á þá við það til að mynda hvort það sé heppilegt að eini utanríkisráðherrann sem slíkur sem mætir á fundum Fríverslunarbandalagsins verði utanrrh. Íslands þegar í öllum tilfellum fulltrúar hinna landanna á slíkum fundum hafa aðra stöðu, eru ekki eiginlegir pólitískir utanríkisráðherrar. Það var m.a. þetta og svo ýmislegt fleira tæknilegs og verkstjórnarlegs og skipulagslegs eðlis sem ég var að velta fyrir mér og hefði þótt vænna um að fá út af fyrir sig ítarlegri umfjöllun um, en ég tek þó fram að ég þakka þá tilburði sem hæstv. forsrh. hafði uppi til að svara efnislega. Slíkt er ævinlega fagnaðarefni.
Ég verð svo að segja að auðvitað erum við og verðum að ræða að einhverju leyti efni, hæstv. viðskrh., þegar talað er um ferm og skipulag, því það fer einfaldlega eftir því hvað menn ætla að gera með tilteknu skipulagi oft og tíðum hvaða kost menn velja í þeim efnum. Það er einmitt það að við ætlum að reyna að reka sem öflugasta útflutningsstarfsemi frá Íslandi, ná sem mestum árangri á því sviði. Það er mikið og mikilvægt verkefni og formið skiptir þar af leiðandi máli í því samhengi, hvaða skipulag þessara mála mun koma til með að duga okkur best í þeim efnum, og þess vegna hafa menn tekið dæmin og hlustað á menn, eins og fulltrúa Síldarútvegsnefndar, sem eru þrautreyndir samningamenn við erfiðar aðstæður og hafa náð ótrúlegum árangri oft og tíðum. Mér finnst ábyrgðarleysi að gera það ekki, virðulegur forseti, að hlusta á menn sem hafa næstum því að segja, ég vil nú ekki segja með handaflinu en með einhverju afli upp á eigin spýtur í fámennum hópi samningamanna, náð að færa heim viðskiptasamninga sem skipta hundruðum milljóna og milljörðum fyrir þessa þjóð á hverju ári við aðstæður sem eru öllum kunnugar, í tímaþröng og undir miklu álagi þegar samningar verða að ráðast á nokkrum sólarhringum til þess að unnt sé að hefja veiðar og uppfylla þá, eigi af þeim að verða. Þessir menn hafa tiltekna skoðun. Þeir hafa að vísu með tilliti til aðstæðna, með tilliti til þess að þetta mál er bundið í stjórnarsáttmálanum sett hana fram af mikilli hógværð, en hún hefur þó komið fram með vissum hætti og á það á að hlusta.
Varðandi svo það að flytja viðskiptin til hæstv. utanrrh. læðist sá grunur að ræðumanni að þar sé nú fremur verið að flytja málaflokkinn til manns en til ráðuneytis. Því geta vissulega fylgt kostir, að sjálfsögðu tímabundnir kostir, að láta verkefni innan Stjórnarráðs Íslands elta einstaka menn eftir því hvernig þeir færast til. Sé þar um dugnaðarmenn að ræða geta þeir vissulega náð góðum árangri, eins og ég efast ekki um að hæstv. núverandi utanrrh. ætlar sér að gera þegar hann verður orðinn yfirmaður utanríkisviðskipta eða útflutningsviðskipta. En ég hef satt best að segja vissar áhyggjur af þessu, virðulegur forseti, m.a. vegna þess að annríki hæstv. utanrrh. er nú þegar ærið. Hann er t.d. fjarstaddur þessa umræðu. Vegna hvers? Vegna þess að hann er erlendis. Hann er án efa erlendis í mikilvægum erindagerðum fyrir þjóðina. Ég er ekki viss um að öllum þeim ferðalögum sem hljóta að fylgja því að gerast yfirmaður utanríkisviðskiptanna sé bætandi á hæstv. utanrrh. Ég er ekki viss um að það sé hægt nema þá að ríkisstjórnin taki upp sama verklag og Ríkisútvarpið hefur verið að þróa á undanförnum árum, þ.e. að koma sér upp alveg sérstökum og sjálfstæðum erindrekum á erlendri grund. Það væri þá kannski ráð að gera hæstv. utanrrh. að eiginlegum utanríkisráðherra í bókstaflegum skilningi þess orðs, þ.e. með þeim hætti að staðsetja hann einfaldlega á erlendri grund, varanlega og allt árið, og láta hann sinna þessum málefnum þannig. Það getur vel verið að það væri stærsta stökkið fram á við í þessum efnum, mundi auk þess án efa spara þjóðinni stórfelld útgjöld vegna þeirra ferðalaga, sem eru kostnaðarsöm, sem þessu fyrirkomulagi fylgja og létta miklu álagi og ferðaþreytu af hæstv. ráðherranum.
En án gamans er það svo að því geta fylgt vissar hættur að færa tvo ólíka málaflokka undir sama ráðuneytið þar sem viss hætta er á því að annar hvor þeirra verði hornreka, mæti afgangi og fái ekki þá natni í meðferð sem æskilegt væri.
Ég tel, virðulegur forseti, og fer nú að ljúka máli mínu, að það hafi komið ýmislegt fram undir þessari umræðu sem rökstyðji býsna dyggilega að það væri hyggilegt að fresta afgreiðslu þessa frv. Ég á þá ekki bara við þá menn sem beinlínis leggja það til og hafa lagt það til í nál. eða sínum ræðum. Ég á líka við suma hv. þm. sem að nafninu til skrifa upp á meirihlutaálit um að afgreiða málið en upplýsa svo að þeir hyggist sitja hjá fullir efasemda. Ég á líka við hæstv. viðskrh. sem vissulega viðurkenndi á hreinskilinn hátt að að mörgu væri að hyggja og þetta væri ekki einboðið og sjálfsagt mál heldur væri þar ýmislegt sem full ástæða væri til að ræða og skoða. Síðan koma fyrirvarar af ýmsu tagi, bæði sem snerta þessa kerfisbreytingu og útflutningsleyfaveitingarnar sjálfar, þannig að mér finnst að mikið hafi týnst til sem bendi eindregið til þess að þetta sé eitt af þeim málum sem ætti ekki að hraða í gegnum Alþingi á örfáum dögum í því mikla annríki sem í hönd fer og þar af leiðandi væri fyllsta ástæða til þess fyrir hæstv. ríkisstjórn að skoða þá umræðu sem hér hefur átt sér stað að kanna málið betur, bæði í eigin barm og annars staðar, og vita hvort það væri hugsanlega þannig að sú ákvörðun, sem var tekin, eins og margoft hefur komið fram hér í umræðunni og ekki verið mótmælt, í tengslum við ríkisstjórnarmyndunina í vor, líka í tímahraki, hafi e.t.v. ekki verið jafneinboðin og sjálfsögð og flutningur þessa frv. og þrýstingur hæstv. ríkisstjórnar á að það verði afgreitt bendir til.