12.01.1988
Neðri deild: 52. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 3943 í B-deild Alþingistíðinda. (2743)
63. mál, lánsfjárlög 1988
Hjörleifur Guttormsson:
Virðulegur forseti. Ég fagna sérstaklega nærveru hæstv. menntmrh. hér í tvöföldu gervi og hafði raunar áhuga á því að tala við hæstv. ráðherra svolítið um málefni þessa frv. sem hér er rætt, að tala við hann sem menntmrh. Það eru fyrst og fremst tvö atriði varðandi frv. til lánsfjárlaga sem ég ætla að ræða hér svolítið. Það eru málefni Ríkisútvarpsins, til nokkurrar áherðingar á því sem fram kom í ræðu minni við 1. umr. þessa máls, en þá var hæstv. menntmrh. ekki viðlátinn, og svo eru það málefni Rafmagnsveitna ríkisins sem full ástæða er til að fá upplýsingar um frá stjórnvöldum hvernig þau hyggist taka á þeim vanda sem þar liggur fyrir vegna stjórnvaldsaðgerða á undanförnum fáum árum.
Ég teldi, herra forseti, eðlilegt að hæstv. fjmrh. væri hér í þingsal á meðan við ræðum þetta mál og hef satt að segja undrast það að hann hefur ekki verið hér viðlátinn. (Forseti: Ég vil geta þess að hæstv. fjmrh. kom til mín og bað um leyfi til að bregða sér frá vegna veikinda. Sagðist vera með flensu, eins og hann orðaði það. Ég leyfði honum það góðfúslega. En hann mun væntanlegur hingað innan tíðar aftur. Ef óskað er þá skal ég láta hann vita.) Já, virðulegur forseti, ég tek að sjálfsögðu tillit til þess ef svo illa stendur á fyrir hæstv. fjmrh. að hann heilsunnar vegna getur ekki verið við umræðuna, þá geri ég auðvitað ekki kröfu til þess. En hæstv. forsrh. var hér í þinghúsinu og það væri út af fyrir sig ánægjulegt ef hann gæti þá einnig hlýtt á það sem ég vildi bera upp við hæstv. fjmrh., þ.e. það sem tengist sérstaklega Rafmagnsveitum ríkisins. (Forseti: Já. Hæstv. forsrh. gengur í salinn.) Sama máli gegnir um hv. 1. þm. Norðurl. v., frsm. meiri hl. fjh.- og viðskn. Ég óska eftir því að hann verði hér í þingsal, stundarkorn a.m.k., til þess að hann heyri fsp. sem ég ætla að bera fram vegna fjármála Rafmagnsveitna ríkisins. (Forseti: Ég hef gert ráðstafanir til þess að kalla í hv. 1. þm. Norðurl. v.) Já.
En fyrst er það Ríkisútvarpið, herra forseti. Ég gerði málefni Ríkisútvarpsins að sérstöku umræðuefni við 1. umræðu þessa máls og rakti það hvernig heitstrengingar hefðu verið uppi þegar breytt var útvarpslögum 1985 og opnað fyrir svokallaðar einkastöðvar, að sannarlega skyldi staðið í ístaðinu varðandi málefni Ríkisútvarpsins. Það hefur hins vegar ekki gengið eftir. Þar hefur safnast upp rekstrarhalli á þeim árum sem síðan eru liðin. Og hæstv. ríkisstjórn, fyrrv. ríkisstjórn og núv. ríkisstjórn hafa gjörsamlega brugðist í málefnum þessa undirstöðufjölmiðils í landinu, þessa meginfjölmiðils ljósvakans í landinu sem allir prísa í orði að þurfi að tryggja bæði af menningarlegum ástæðum sem og öðrum ástæðum. En þegar til kastanna kemur hefur reyndin orðið sú að fótum er kippt undan þessum fjölmiðli þannig að hann getur ekki byggt sig upp tæknilega með eðlilegum hætti, þannig að hann safnar fjárhagslegum skuldum frá ári til árs og hallarekstur hefur þar verið mikill og þannig að hann á mun erfiðara í samkeppni við þær einkastöðvar sem opnað var fyrir með breytingu á útvarpslögum 1985.
Áhrif þeirra urðu að sjálfsögðu þau, eins og málið var afgreitt frá Alþingi á þeim tíma, að Ríkisútvarpið hefur misst verulega hlutdeild í auglýsingatekjum á undanförnum fáum árum vegna þess að nú eru fleiri um hituna. Það er því að bæta gráu ofan á svart þegar ríkisstjórnin stendur þannig að málefnum Ríkisútvarpsins að svipta það tekjustofni sem átti að renna í framkvæmdasjóð Ríkisútvarpsins, þ.e. innflutningsgjöld af hljóðvarps- og sjónvarpstækjum og hlutum í slíkan búnað, sem svipti Ríkisútvarpið að áætlað er um 300 millj. kr. á síðasta ári, hvorki meira né minna, á sama tíma og auglýsingatekjur drógust saman um nærfellt þriðjung. Og nú á að endurtaka sömu söguna undir forustu Alþfl. í fjmrn.
Ég var að vona að hv. fjh.- og viðskn. tæki á málefnum Ríkisútvarpsins með öðrum hætti en raun ber vitni. Ég hafði gert mér vonir um það að hv. þm. Páll Pétursson, sem er landsbyggðarmaður, að hann sýndi þessu máli þann skilning og þann áhuga að hann sæi til þess að þarna yrðu gerðar lagfæringar fyrir þessa 2. umr. málsins. Ég tel mig vita að hæstv. menntmrh. beri hag þessarar stofnunar nokkuð fyrir brjósti. Og ég efast ekkert um að hann hafi knúið á um eitthvað betri úrlausn, eitthvað skárri úrlausn en þarna liggur fyrir í sambandi við afgreiðslu fjárlaga og nú í sambandi við þetta frv. Ég vænti þess að ef hæstv. ráðherra tekur hér til máls, sem ég vænti að hann geri vegna minna orða og fsp., þá greini hann okkur frá því hvernig hann telur útlitið vera fyrir Ríkisútvarpið, ekki aðeins á þessu ári og með þann skuldabagga eða fjárhagsbyrði sem liggur fyrir vegna hallareksturs á undanförnum árum, heldur hvernig hann sér framtíðina fyrir Ríkisútvarpið bæði sjónvarp og hljóðvarp.
Nú var það eitt af framkvæmdaáformum Ríkisútvarpsins að flytja Sjónvarpið frá Laugavegi 176 yfir í Útvarpshúsið við Efstaleiti á þessu ári. Til þess þurfti að kaupa innréttingar og búa þar í haginn fyrir Sjónvarpið. En þetta var metið af forráðamönnum Ríkisútvarpsins sem hagkvæm aðgerð, að flytja Sjónvarpið þarna í hið myndarlega útvarpshús. Nú er mér tjáð að frá þessu áformum verði að falla. Þetta sé skorið niður vegna þess hvernig staðið er að málefnum stofnunarinnar af ríkisins hálfu.
Annað mál er það sem er löngu brýnt og þolir í rauninni enga bið og það er uppbygging langlínukerfis hljóðvarpsins. Það eru bæði Vatnsendastöðin og endurvarpsstöðvar og viðtökustöðvar úti um landið sem þarfnast fullkominnar endurbyggingar til þess að tryggja megi langbylgjuútsendingar en þær eru í senn varastöðvar, ef FM-stöðvarnar falla út sem byggja á allt öðru kerfi, og þær eru öryggisatriði fyrir landsmenn alla, ekki síst fyrir landsbyggðina og sjómenn á hafi úti. Það er því sérstaklega ámælisvert að þannig skuli staðið að málum að þessari framkvæmd, endurbyggingu langlínukerfisins, sem hefjast átti á þessu ári og hefði þurft að vera komin í gang fyrir löngu, skuli enn verða að fresta. Ég inni hæstv. menntmrh. eftir því: Hvað telur hann til ráða í þessum efnum? Hvernig telur hann að tryggja megi stöðu Ríkisútvarpsins í harðri samkeppni við einkastöðvar? Eða er það hugmynd hans, sem ég vil ekki trúa að sé, og annarra í ríkisstjórn að það eigi bara að halla undan fyrir þessum aðalljósvakafjölmiðli í landinu eins og við blasir að gerist og hefur gerst núna undanfarið?
Ég legg þá fsp. einnig fyrir hv. 1. þm. Norðurl. v.: Hvernig getur hann réttlætt það fyrir samvisku sinni að afgreiða þetta mál úr nefnd með þeim hætti sem við blasir varðandi Ríkisútvarpið? Það verður áreiðanlega spurt um það, hv. þm. Páll Pétursson, ekki bara á Norðurl. v. heldur á Austurlandi og allt í kringum landið: Hvernig stendur á því að ríkisvaldið hleypur frá lögum og er með ákvæðum í þessu frv. til lánsfjárlaga enn og aftur að svipta Ríkisútvarpið lögbundnum tekjustofni af innflutningsgjöldum á útvarpsbúnað, útvarpstæki? Ég ber þessa spurningu fram við hæstv. ráðherra og hv. þm. í fyllstu alvöru. Ég tel að þetta sé einn af svörtu blettunum og kannski einn sá dekksti, einn sá versti af mörgum blettum sem falla á þau mál sem hér eru til umræðu þessa dagana og í þessu frv. sérstaklega.
Annað mál er það, virðulegur forseti, sem ég ætlaði að koma að og hafði ekki rætt við 1. umr. málsins og það er fjárhagsstaða Rafmagnsveitna ríkisins. Við sáum það við afgreiðslu fjárlaga að Rafmagnsveitur ríkisins eru þar afgreiddar með 392 millj. kr. halla. Þessi halli er álíka mikill og afskriftir hjá fyrirtækinu. Það er því alveg ljóst að þetta undirstöðufyrirtæki í raforkudreifingu í mörgum landshlutum og í strjálbýli alveg sérstaklega er að ganga á höfuðstól sinn. Þar hallar undan hratt og ógnvekjandi verð ég að segja. Því að þróun af því tagi sem hér blasir við, 400 millj. kr. skuldaaukning á einu ári, er auðvitað þess eðlis að allir viðskiptaaðilar við þetta fyrirtæki hljóta að vera áhyggjufullir. Ég átta mig ekki á hvernig í ósköpunum ríkisvaldið og hæstv. ríkisstjórn og við nú hér á Alþingi ætlum að hlaupast undan því að bregðast við þessari fjárhagsstöðu hjá Rafmagnsveitum ríkisins.
Hér virðist vera að endurtaka sig sama þróunin og gerðist á árunum 1974 og þar á eftir þegar fjármál Rafmagnsveitna ríkisins fóru úr böndunum í tíð þáv. ríkisstjórnar Framsfl. og Sjálfstfl. og raforkuverð til viðskiptavina Rafmagnsveitnanna fór upp úr öllu valdi og verðmunur á heimilistaxta rafmagns nam hátt í 100% þegar ríkisstjórn tók við völdum haustið 1978. Nærri 100% og þó var fjárhagur Rafmagnsveitnanna í kalda koli á þeim tíma.
Það var eitt af mínum fyrstu verkum, og ég man það mjög vel, sem ráðherra orkumála í ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar að fá með stuðningi góðra manna hér á hv. Alþingi samþykkta hækkun á verðjöfnunargjaldi á raforku. Sú atkvæðagreiðsla fór fram, herra forseti, í desember 1978. Hún er mér minnisstæð því að það var mjög glöggt. Það voru ekki mörg atkvæði sem mátti vanta hér í hv. þingdeild til að þessi hækkun á verðjöfnunargjaldi næði fram að ganga. En þó voru þeir þm. til, og þeir fleiri en einn úr þéttbýlinu, sem þurftu að taka á sig þetta verðjöfnunargjald til að geta staðið að eðlilegri jöfnun á raforkuverði, sem greiddu þessari hækkun úr 16% upp í 19% á verðjöfnunargjaldi á raforku atkvæði sitt við atkvæðagreiðslu og urðu menn að meiri. Þetta ásamt fjölmörgum aðgerðum þáv. og síðari ríkisstjórnar dr. Gunnars Thoroddsens leiddi til þess að hægt var að koma fótum undir Rafmagnsveiturnar, hægt var að ráðast í löngu tímabærar stórframkvæmdir á þeirra vegum. Það sama gilti — og það nefni ég hér sérstaklega — fyrir Orkubú Vestfjarða, það fyrirtæki sem stofnað var með lögum 1978 og yfirtók hlutverk Rafmagnsveitna ríkisins á Vestfjörðum.
Ég held að það sem ég er að mæla hér varðandi hag Rafmagnsveitna ríkisins muni geta átt að nokkru leyti við stöðu Orkubús Vestfjarða, þó svo að ég hafi ekki haft ráðrúm til að setja mig náið inn í fjárhagsstöðu þess fyrirtækis, en það hefur t.d. fylgt eftir nokkuð í sambandi við gjaldskrármál Rafmagnsveitum ríkisins og ekki talið sér veita af rekstrarlega séð. Ég er ansi hræddur um að þar kreppi að líka og heyrði það raunar á fulltrúum þess fyrirtækis sem komu hér við í Alþingi fyrir hátíðarnar.
Ég ætla ekki að fara að rekja sögu þessara mála, en þáttaskilin verða, herra forseti, á árinu 1986, þegar gerðir eru um það samningar með aðild ríkisvaldsins og samþykki þáverandi ríkisstjórnar að fella niður með öllu verðjöfnunargjald á raforku. Þeir sem tóku þátt í þeirri aðgerð með aðilum vinnumarkaðarins, sem höfðu það í farteskinu í samningsgerð á fyrri hluta árs 1986 að þetta væri gert, tóku á sig skuldbindingar í orði og menn væntu líka á borði til að þessi aðgerð yrði ekki fyrr en varði íþyngjandi fyrir þetta fyrirtæki. Það sem undirgengist var af hálfu ríkisins á þeim tíma, af þáv. fjmrh., núv. hæstv. forsrh. — ég held að ég hafi ekki ruglast í ríminu með það þó menn hafi hoppað á milli stóla í þáverandi ríkisstjórn, að hann hafi gegnt þá því starfi — var að þá tóku menn á sig slíkar skuldbindingar, ríkisvaldið. Það sem þar var á ferðinni og þá var lofað var það að þessi aðgerð, niðurfelling verðjöfnunargjaldsins, yrði á engan hátt til þess að skerða rekstrarstöðu Rafmagnsveitna ríkisins, fjárhagsstöðu þess fyrirtækis, né heldur að það yrði íþyngjandi fyrir viðskiptavinina vegna þess að veiturnar þyrftu að hækka orkuverðið.
Þessu máli tengdist önnur aðgerð sem þáv. hæstv. ríkisstjórn stóð að. Það hygg ég að hafi verið þegar hv. 5. þm. Reykv. var fjmrh. og hv. 4. þm. Austurl. var iðnrh., árið 1984. Þá gerðist það að samþykkt var breyting á lögum um Hitaveitu Suðurnesja. Við fjölluðum um það mál í iðnn. á þeim tíma, formaður hennar hv. 1. þm. Norðurl. v. Og hvað var verið að gera þá? Það var kannski ekki eins stórt mál og niðurfelling verðjöfnunargjaldsins, en það sem þá gerðist var að það var verið að afhenda Hitaveitu Suðurnesja flutningskerfi Rafmagnsveitnanna til Suðurnesja, tvær flutningslínur 33 kílóvolta og 66 kílóvolta og heimild einnig veitt til að Hitaveita Suðurnesja, sem væntanlegt orkubú þess svæðis, yfirtæki dreifikerfi sveitarafveitnanna á þessu svæði.
Ég gerði mjög ákveðinn fyrirvara um þetta mál, breytingu á lögum um Hitaveitu Suðurnesja, við afgreiðslu þess hér á þingi á þeim tíma. Ég hef þau skjöl sem þar að lúta hér fyrir framan mig, virðulegur forseti, og held að samhengisins vegna sé nauðsynlegt að nefna a.m.k. númerið á frv. Það var frv. til laga sem var 271. mál 106. löggjafarþings. Það innihélt ákvæði til bráðabirgða og, með leyfi forseta, sagði þar:
„Ríkissjóði er heimilt að selja Hitaveitu Suðurnesja raforkukerfi sín og stofnana ríkisins, aðveitur og dreifiveitur, innan sveitarfélaga þeirra sem aðild eiga að fyrirtækinu.“
Hvað þýddi þetta? Þetta þýddi það að Rafmagnsveitur ríkisins voru að tapa tugum milljóna í árlegum rekstrartekjum vegna þess að aðrir yfirtóku þá. Rafmagnsveitur ríkisins seldu raforku til Suðurnesja, keyptu af Landsvirkjun og seldu til Suðurnesja, þar má meðal inn á Keflavíkurflugvöll. Við þessa breytingu töpuðu Rafmagnsveiturnar tugum milljóna í tekjum, án þess að þær hafi verið bættar. Hins vegar var kveðið svo á um — og ég leyfi mér að rifja það upp, okkur hv. 1. þm. Norðurl. v. til málsbóta á þeim tíma, en ekki seinna, ekki hvað varðar hv. 1. þm. Norðurl. v. Ég er hræddur um að hann hafi ekki staðið í ístaðinu. Hann segir sem frsm. í nál. okkar frá iðnn. á þskj. 886 vorið 1984, og ég tek aðeins einn örstuttan kafla:
„Nefndin telur að ekki sé sjálfgefið að selja báðar aðflutningslínur frá Elliðaám samtímis og leggur nefndin áherslu á að slík sala megi ekki verða til þess að raforkuverð til almennings annars staðar á landinu hækki.“
Þetta settum við inn í nál. vegna þess að auðvitað grunuðum við stjórnvöld. (PP: Okkur grunaði. Okkur grunaði.) Auðvitað grunaði okkur á þeim tíma, vildi ég sagt hafa, að ríkisvaldið stæði ekki við sitt í framhaldinu og það hefur því miður komið á daginn. Og það er rétt að rifja það frekar upp. En ég flutti brtt. við þetta frv. þess efnis að aðeins væri heimilt að selja 33 kílóvolta línuna en ekki 66 kílóvolta línuna, flutningslínuna til Suðurnesja. Sú brtt. mín var hins vegar felld.
Ég fagna því, virðulegur forseti, að hv. 2. þm. Norðurl. v. er hér viðstaddur umræðuna, stjórnarformaður Rafmagnsveitna ríkisins, því honum er auðvitað fullkunnugt um stöðu þessara mála og á kannski eftir að leggja orð í belg hér í umræðunum um fjárhagsstöðu Rafmagnsveitna ríkisins, svo alvarleg sem hún er.
Kem ég þá að stöðunni eins og hún liggur fyrir núna og leyfi mér að vitna þar til erindis, sem Rafmagnsveitur ríkisins sendu hæstv. núverandi iðnrh., Friðrik Sophussyni, sem hefur fjarvistarleyfi frá fundi en staðgengill hans er hér viðstaddur, þann 9. des. sl. um fjármál Rafmagnsveitna ríkisins. Það er ekki langur kafli, virðulegur forseti, ég les hann hér, upphaf þess erindis:
„Samkvæmt 6. kafla laga nr. 3/1986, um ráðstafanir í ríkisfjármálum, verðlags- og lánsfjármálum 1986, féll verðjöfnunargjald af raforku niður 1. mars 1986 en gjaldið hafði runnið að 4/5 hlutum til fyrirtækisins.
Vegna þessa var fjmrh. heimilað fyrir hönd ríkissjóðs samkvæmt lánsfjárlögum fyrir árið 1987 að yfirtaka allt að 3500 millj. kr. af langtímaskuldum fyrirtækisins en á móti gefi fyrirtækið út skuldabréf að fjárhæð 600 millj. kr. og afhendi ríkissjóði tvö skuldabréf útgefin af Hitaveitu Suðurnesja að fjárhæð 990 millj. kr.
Við endanlega yfirtöku ríkissjóðs í árslok 1986 var niðurstaðan sú að ríkissjóður yfirtók langtímalán ásamt áföllnum vöxtum að upphæð um 3673 millj. kr. en á móti gaf fyrirtækið út skuldabréf að fjárhæð 600 millj. kr. og afhenti ríkissjóði tvö skuldabréf útgefin af Hitaveitu Suðurnesja vegna sölu Reykjanesveitu“ — ég veit að hv. 1. þm. Norðurl. v., sem stóð með mér að nái. vorið 1984, hlustar grannt hér í hliðarsal — „að fjárhæð um 1023 millj. kr. Nettóyfirtaka eða framlag ríkissjóðs var því um 2050 millj. kr.“
Ég rifja það upp að langtímalánin sem ríkissjóður yfirtók við árslokin voru hins vegar 3673 millj. en það bætti nú ekki stöðuna á árinu sem fylgdi, á næsta ári.
„Þegar verðjöfnunargjaldið var fellt niður í tengslum við kjarasamninga á síðasta ári var það yfirlýst stefna fyrrverandi ríkisstjórnar, sem afgreiddi þetta mál, að fyrirtækjunum sem nutu verðjöfnunargjalds yrði að fullu bættur tekjumissir vegna niðurfellingar gjaldsins. Við þetta var ekki staðið," segir í erindi Rafmagnsveitna ríkisins. „Nettóframlag ríkissjóðs vegna yfirtöku lána að upphæð um 2050 millj. kr. vegur engan veginn upp á móti verðjöfnunargjaldinu sem Orkustofnun hefur ætlað að numið hefði 400–50 millj. kr. til Rafmagnsveitnanna á þessu ári. Afhending fyrrgreindra skuldabréfa til ríkissjóðs kostar Rafmagnsveiturnar rúmar 100 millj. kr. árlega.“
Síðar í þessu erindi örstutt, herra forseti:
„Þær aðgerðir stjórnvalda sem lýst er hér að framan varðandi niðurfellingu verðjöfnunargjalds og yfirtöku lána svo og í gjaldskrármálum leiða til skuldasöfnunar hjá Rafmagnsveitunum að nýju og verulegra erfiðleika í rekstri.“
Mér er kunnugt um það, herra forseti, að hæstv. iðnrh. hefur eðlilega haft áhyggjur af þessu, enda verið minntur á þetta mál og stöðu Rafmagnsveitnanna væntanlega af hv. 2. þm. Norðurl. v. ekki aðeins einu sinni heldur tvisvar og sennilega miklu oftar. En það virðist engan árangur bera. Þegar bankað er í ríkisstjórnarborðið hreyfir ríkisstjórnin sig ekki, þeir ráðherrar sem hafa valdið í fjármálunum, hæstv. fjmrh. og aðrir ábyrgir aðilar í ríkisstjórn. Við fáum hér að vísu bráðabirgðaráðstöfun með lántöku, yfirtöku skammtímaláns fyrir Rafmagnsveitur ríkisins samkvæmt þessu frv., en við blasir geigvænleg staða fyrir þetta fyrirtæki, ekki bara á þessu ári heldur áframhaldandi.
Það vill svo vel til, herra forseti, að þegar fjallað var um niðurfellingu á verðjöfnunargjaldinu, þá áttu nokkrir hv. þm. sæti í nefnd á vegum þáverandi stjórnvalda til að fjalla um þetta mál og hvað þyrfti að fylgja með. Meðal þessara ágætu nefndarmanna var hv. 2. þm. Reykv., nú hæstv. menntmrh., sem fer í dag með iðnaðarmál. (Gripið fram í.) Eigum við ekki að reyna að fá þetta inn á band héðan úr hliðarherbergjunum, virðulegur forseti? — Og það var ekki bara hv. 2. þm. Reykv. sem var í nefndinni heldur einnig hv. 4. þm. Reykn. Kjartan Jóhannsson. Hann átti sæti í þessari verðjöfnunargjaldsnefnd sem fjallaði um forsendurnar fyrir því að þetta gjald yrði fellt niður og Rafmagnsveiturnar stæðu fullkomlega bættar eftir og hagsmunum viðskiptavina þeirra væri ekki misboðið með því að það þyrfti að hækka umfram verðlagsþróun gjaldið fyrir raforku, eins og gerst hefur á undanförnum missirum, verulega umfram þá hækkun sem Reykvíkingar og þeir sem njóta viðskipta við veiturnar hér á Reykjavíkursvæðinu þurfa að greiða fyrir húshitun og fyrir almennan heimilistaxta rafmagns.
Mér er einnig kunnugt um að það hefur verið reynt að lýsa inn í þetta mál af hæstv. iðnrh. Það hefur verið reynt. Það liggja fyrir úttektir um þetta, þannig að það er ekki það sem skortir. Vandinn blasir við: 400 millj. kr. halli á þessu ári. Fyrirsjáanlegur 200 millj. kr. halli a.m.k. á næsta ári og svo áframhaldandi niður brekkuna. Ætla menn að standa hér að afgreiðslu þessa frv. án þess að það falli orð um það hvernig menn ætla að bregðast við þessu? Eða ætla menn bara að halda áfram að hækka taxtana hjá viðskiptavinum Rafmagnsveitna ríkisins? Ætli það falli ekki á Vestfirðinga þá í leiðinni líka? Ég spyr hæstv. ráðherra um þetta, hæstv. iðnrh., 2. þm. Reykv.: Hvað ætlar ríkisstjórnin sér í þessu máli? Og ég spyr hv. frsm., 1. þm. Norðurl. v.: Hvernig getur hann komið með þessi mál hér til afgreiðslu þegar slík staða blasir við hjá Rafmagnsveitum ríkisins? Hvað var gert af hans hálfu í nefndinni til þess að líta inn í þetta samhengi og koma þá með frambærilegar tillögur hér inn í þingið til að bregðast við þessari stöðu?
Ég held, herra forseti, að það sé alveg ljóst að ríkissjóður verður að efna það loforð sitt sem gefið var af fyrrv. ríkisstjórn á fyrri hluta árs 1986 um að ríkissjóður yfirtaki áhvílandi skuldir Rafmagnsveitnanna að fullu eins og þá var heitið og eins og var forsenda fyrir þeirri aðgerð, þeirri mjög tvísýnu aðgerð að mínu mati þá og síðar, að fella niður verðjöfnunargjaldið af raforkunni og svipta Rafmagnsveitur ríkisins þar tekjustofni, jöfnunargjaldi sem nemur 400–450 millj. kr. nú á ársgrunni — og við förum aðeins lengra til baka, aftur að vori 1984, hv. 1. þm. Norðurl. v., að staðið verði við það sem heitið var af meiri hl. iðnn. og tekið fram í afgreiðslu þess máls af allri iðnn. þingsins, þessarar hv. deildar, að Rafmagnsveiturnar slyppu á sléttu fjárhagslega frá afhendingunni á flutningslínunum til Suðurnesja, tveimur, sem þá var veitt heimild fyrir, en þyrfti ekki að tapa á því og bera skarðan hlut einnig vegna taps í orkusölu inn á þetta svæði eins og reyndin síðan hefur orðið. Þetta þýðir m.a. það að Rafmagnsveiturnar, sem voru knúðar til þess, án þess að það væri upplýst hér í Alþingi að ég muni, af fyrrv. hæstv. ríkisstjórn og núv. hæstv. forsrh. trúlega, þá fjmrh., að afhenda ríkissjóði við skuldaskilin á árinu 1986 skuldabréf sín, skuldabréf Rafmagnsveitnanna vegna sölu á flutningskerfinu til Suðurnesja.
Og nú spyr ég hæstv. forsrh. — hvar er hann? (AG: Í hliðarsal.) Við dokum við, virðulegur forseti. Hæstv. ráðherra hlýtur að finnast. Já, hann er hér. Nú spyr ég hæstv. forsrh., þáv. hæstv. fjmrh., sem var fjmrh. 1986 og stóð að þessum aðgerðum sem fjmrh. í sambandi við fjármál Rafmagnsveitna ríkisins, m.a. þar sem Rafmagnsveitunum var gert að afhenda ríkissjóði skuldabréf vegna sölunnar á dreifikerfinu til Suðurnesja: Ætlar hann að standa að því að Rafmagnsveiturnar geti endurheimt þessi skuldabréf sem er forsenda lagasetningarinnar frá vorinu 1984 um yfirtöku Hitaveitu Suðurnesja á þessu kerfi og viðskilnaðinn við Rafmagnsveiturnar vegna þessarar yfirtöku og afhendingar þessa ríkisfyrirtækis á flutningslinunum.
Ég hefði viljað spyrja hæstv. fjmrh. alveg sérstaklega um þetta en hann er fjarri. Hæstv. menntmrh., sem gegnir störfum iðnrh., er e.t.v. kunnugur þessum málum en ég legg meiri áherslu á að hann lýsi inn í málefni Ríkisútvarpsins við þessa umræðu. En hv. frsm. nefndarinnar, 1. þm. Norðurl. v., greinir okkur væntanlega frá því. Ég hygg að hann sé á mælendaskrá og mundi eflaust fara inn á hana, ef hann er þar ekki þegar, til þess að ræða þessi mál frekar. Hvernig getur hann réttlætt það fyrir sér og þingdeildinni að skilja við málefni Rafmagnsveitna ríkisins í óvissunni, ja raunar í svartnætti varðandi ekki bara þetta ár heldur næstu ár, með þeim hætti sem hér blasir við?
Svona væri raunar hægt að taka á einu málinu af öðru. Ég hef valið, herra forseti, að taka hér út úr tvö mál af mörgum sem ástæða væri til að ræða varðandi stöðu fyrirtækja og sjóða, opinberra sjóða sem verið er að skerða, en það hafa aðrir hv. ræðumenn, talsmenn stjórnarandstöðunnar, þegar vikið að því í ágætu máli, þannig að ég er ekki að taka tíma frá þingdeildinni til þess. En ég vænti þess að þessi umræða um þessi efni leiði til þess að menn sjái að sér, bæði hvað varðar málefni Ríkisútvarpsins og málefni Rafmagnsveitna ríkisins sem eru stór og afar þýðingarmikil fyrirtæki, ekki síst fyrir landsbyggðina, hinar dreifðu byggðir landsins, en það skiptir auðvitað alla landsmenn miklu að hagur þeirra sé í horfi.