27.10.1987
Sameinað þing: 9. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 394 í B-deild Alþingistíðinda. (292)

Stefnuræða forsætisráðherra

Margrét Frímannsdóttir:

Herra forseti. Góðir tilheyrendur. Það var einkennileg tilfinning að sitja hér og hlusta á ræðu forsrh. Ég segi einkennileg vegna þess að þrátt fyrir lengd ræðunnar, þrátt fyrir alla hugljúfa kafla hennar segir ræðan mér nánast ekkert um stefnu ríkisstjórnarinnar eða hvert raunverulegt ástand efnahagsmála er. Í öðru orðinu hælir ráðherra sér af síðustu ríkisstjórn, segir hana hafa komið á stöðugleika í efnahagsmálum, segir okkur búa við efnahagslega velsæld eins og hún best gerist. Í hinu orðinu segir hann hins vegar að vegna óstöðugleika í efnahagsmálum, erlendrar skuldasöfnunar og halla ríkissjóðs verði núverandi ríkisstjórn að grípa til róttækra ráðstafana.

Og hverjar eru svo þessar róttæku aðgerðir? Er þeim lýst í stefnuræðunni? Nei. En ef grannt er hlustað má finna innan um hugljúfu kaflana eina og eina setningu sem lætur ekki mikið yfir sér en segir þó svo mikið ef að er gáð. Eins og t.d.:

„Ríkisstjórnin mun koma á skattakerfi sem er einfaldara, réttlátara og skilvirkara.“

Með þessari setningu er ráðherra m.a. að segja þjóðinni frá skattlagningu á matvöru og skattlagningu á bifreiðar öryrkja eldri en 67 ára. Ríkisstjórnin hefur nú þegar lagt skatt á hluta af matvöru, en 1. nóv. á að stíga skrefið til fulls, skattleggja allan mat. Vissulega einföld og skilvirk aðferð til að ná í peninga í ríkiskassann, en er hún réttlát? Er eitthvert réttlæti í því að leita aftur og aftur í ráðstöfunartekjur heimilanna til að borga óráðsíu stjórnvalda? Þessi skattlagning á eftir að bitna af fullri hörku á fjölskyldum landsins, ekki einungis í formi hækkaðs verðs á matvöru heldur líka í formi hækkunar á afborgunum verðtryggðra lána.

Það er kannski ekki nema von að í stefnuræðunni er ekki að finna aðrar skýringar á neyslusköttunum en þessa einu setningu: „Ríkisstjórnin mun koma á nýju skattakerfi, einfaldara, réttlátara og skilvirkara.“ Það þarf fjári mikinn kjark og sterk rök til að réttlæta slíka aðgerð.

Og það eru aðrir þættir ráðstafana þessarar stjórnar sem ekki er farið mörgum orðum um í ræðunni. Um leið og hærri skattar eru lagðir á almenning er dregið úr eða felldir niður stórir þættir þeirrar þjónustu sem ríkið hefur fram að þessu veitt skattgreiðendum, fólkinu í landinu. Nokkur þjónustuverkefni, sem áður voru sameiginleg ríki og sveitarfélögum, eru nú alfarið færð yfir á sveitarfélögin. Þar getum við nefnt sem dæmi: heimaþjónustu við aldraða, hluta af málefnum fatlaðra, tónlistarkennslu barna og dagvistarstofnanir. Allt eru þetta verkefni sem ríkið hefur fram að þessu tekið þátt í að greiða, samfélagsleg verkefni sem fólkið í landinu greiðir fyrir með sköttunum sínum. Nú eykst skattlagningin, en á sama tíma dregur úr þjónustunni sem skattgreiðendur fá.

En til að mæta þessum kostnaði eiga sveitarfélögin að fá auknar tekjur úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga. Að sögn ríkisstjórnarinnar fá þau mun hærri upphæð en sem nemur þeim kostnaði sem færist yfir á þau. Jöfnunarsjóður sveitarfélaga hefur ekki komið óskertur til úthlutunar undanfarin ár. Á síðasta ári var þar um stórkostlega skerðingu að ræða. Það er hins vegar ekki áætlað að bæta hana nema að hálfu leyti. Auk þess er lagt til að ýmis önnur þjónusta og framlög, sem sveitarfélögin hafa beint og óbeint notið góðs af, verði skorin niður eða felld út, eins og t.d. framlög til vatnsveituframkvæmda, rekstur landshafna, framlög í Félagsheimila- og Íþróttasjóð, framlög til ungmenna- og íþróttafélaga og síðast en ekki síst framlög til iðnráðgjafar.

Iðnráðgjafar hafa verið starfandi í nær öllum landsfjórðungum. Þetta er þjónusta sem sveitarfélögin og þeir einstaklingar sem hyggjast setja upp nýja atvinnustarfsemi úti á landsbyggðinni hafa mikið notað. Nú er áformað að leggja þessi störf niður. Hrædd er ég um að þegar allir þessir liðir ásamt mörgum öðrum, sem ég hef ekki talið upp, eru lagðir saman verði upphæðin hærri en svo að skertur Jöfnunarsjóður bæti það upp. Reyndin verði að eins og alltaf bitni þessar ráðstafanir harðast á minnstu sveitarfélögunum úti á landsbyggðinni. Þeim verði gert ókleift að byggja og reka dagvistarstofnanir og að þar verði ekki heldur um neina tónlistarkennslu barna að ræða. Það að færa í auknum mæli verkefni og ákvörðunarrétt út til sveitarfélaganna er af hinu góða en það má hins vegar ekki gerast án þess að þeim séu um leið tryggðir auknir tekjustofnar. Verði það ekki gert mun bilið milli byggðanna í landinu, sú togstreita sem nú ríkir milli höfuðborgarsvæðisins og landsbyggðarinnar og forsrh. minntist á áðan, enn aukast.

Það kom berlega í ljós í síðustu kosningum að eitt aðaláhyggjuefni frambjóðenda, hvar í flokki sem þeir stóðu, var flóttinn frá landsbyggðinni á Stór-Reykjavíkursvæðið. Því hefði mátt ætla að það hefði verið eitt af forgangsverkefnum þessarar ríkisstjórnar að taka á þessu máli. En ekki gat ég heyrt í stefnuræðunni hér áðan neitt í þá áttina. Ekki var t.d. minnst á að jafna ætti orkukostnað landsmanna sem þó á stóran þátt í því misrétti sem við búum við. Í stefnuræðunni segir að efla eigi atvinnuvegina og stuðla að stofnun smáiðnaðarfyrirtækja. En er það best gert með því að draga úr ráðgjafarþjónustu iðnaðarins eða með því að auka skatta á fiskvinnsluna eða með því að hvetja bændur til að hefja störf við nýjar búgreinar um leið og lagt er til að framlög til landbúnaðar og ráðgjafarþjónustu á vegum hans verði stórskert? Er þetta leiðin til uppbyggingar fjölbreyttara og styrkara atvinnulífs, eða er það kannski, eins og boðað er í ræðunni, að fá erlenda aðila til að kaupa og reisa hér atvinnufyrirtæki?

Góðir tilheyrendur. Í umræðum fólks er algengt að heyra þá fullyrðingu að enginn munur sé á vinstri og hægri í stjórnmálum. Það sé sami rassinn undir þeim öllum, eins og svo gjarnan er sagt. Ég viðurkenni að þegar hlustað er á ræðu eins og ræðu forsrh. hér áðan hlýtur fólk að ruglast ofurlítið í ríminu. Vilja t.d. ekki allir taka undir hugljúfu kaflana um aukinn kaupmátt, bættan hag þeirra verst settu, draga úr verðbólgunni, búa heimilum og börnum aukið öryggi, draga úr fjárlagahallanum, gera skattakerfið réttlátara og elskum við ekki öll landið okkar, tungu og menningu? Jú, við getum öll tekið undir þetta. En það eru setningarnar innan um hugljúfu kaflana sem skipta hér máli, hvernig á að vinna að þessum verkefnum, hver á forgangsröðin að vera. Þar greinir á milli hægri og vinstri.

Alþb. vill ekki leysa halla ríkissjóðs með aukinni skattlagningu á brýnustu nauðsynjar. Við viljum ná í skatta þeirra sem alltaf hafa komist hjá því að greiða þá. Við viljum tryggja næga dagvistun fyrir öll börn sem á þurfa að halda. Við teljum að dagvistarmál séu samfélagslegt verkefni sem ríkinu beri að leysa.

Atvinnu á að efla með auknu innlendu fé og ráðgjöf en ekki með því að veita erlendum aðilum aðgang að því að kaupa íslensk fyrirtæki og koma hér upp fyrirtækjum í erlendri eign. En fyrst og síðast: Munurinn á hægri og vinstri í stjórnmálum er sá að við vinstri menn samþykkjum aldrei að þeir lægstlaunuðu í þjóðfélaginu skuli æ ofan í æ vera þeir sem látnir eru borga alls konar óráðsíu og stjórnleysi, svo sem eins og gífurlega óþarfaeyðslu við byggingu flugstöðvar eða Útvegsbankamálið margumrædda. — Góðar stundir.