03.03.1988
Neðri deild: 65. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 5452 í B-deild Alþingistíðinda. (3651)
317. mál, ráðstafanir í ríkisfjármálum 1988
Steingrímur J. Sigfússon:
Herra forseti. Þeir eru nú ekki mjög margir staddir hér á fundi, hæstv. ráðherrarnir, til að fylgja þessu hjartans máli sínu eftir í gegnum þingið. Það væri reyndar fróðlegt að fá það upplýst hversu margir hæstv. ráðherrar eru í landinu. Hvað er eftir af ríkisstjórninni í landinu? Ég hef t.d. áhuga á því að ræða sérstaklega við hæstv. samgrh., sem ég sé nú ekki hér í salnum, og hæstv. félmrh., sem er hins vegar hér staddur, fyrir utan auðvitað sjálfan talsmanninn, hæstv. fjmrh. (Forseti: Ég vil vekja athygli á því að samgrh. er ekki hér í þinginu staddur og hefur tekið inn varamann.) Er hæstv. samgrh. í landinu og gegnir hann störfum sem samgrh. eða er annar sem gegnir fyrir hann? (Forseti: Mér er ekki kunnugt um hvort hann er í landinu eða ekki, en að sjálfsögðu get ég komist yfir vitneskju um það og hver mun gegna hans störfum og mun ég kanna það en vænti þess að það komi ekki í veg fyrir áframhaldandi ræðuhald.) Nei, ég er forseta þakklátur fyrir það en mun ekki gera hlé á máli mínu heldur halda hér áfram, og ekki gera neinar tilraunir til að slá met í þeim efnum að standa hér hljóður.
Hæstv. fjmrh. hafði hér uppi þau orð áðan þegar hann fylgdi málinu úr hlaði að í þessum ráðstöfunum hefði verið þræddur hinn gullni meðalvegur. Það væri nú dálítið fróðlegt að fá útlistun hæstv. ráðherrans á því í hvaða samhengi þetta var hugsað. Hvers konar gullinn meðalvegur? Milli hverra sjónarmiða? Er það milli frjálshyggju og stýringar eða er það milli hægri- og vinstriáherslna? Eða á milli hvers liggur þessi gullni vegur? Á milli hvaða sjónarmiða? (Dómsmrh.: á milli skers og báru.) Á milli skers og báru? Já. Hæstv. dómsmrh. skýtur hér inn orði. Það sé sem sagt siglt á milli skers og báru? Þessi gullni meðalvegur þræði sig þarna á tæpu vaði? (SV: En er ekki ísjaki fram undan?) Það er náttúrlega ís fyrir norðan land, hv. frammíkallandi.
En það var þannig að það skaut því að mér orðhagur stjórnarsinni í hliðarsal meðan hæstv. fjmrh. var að ræða um gullna meðalveginn að meðaltölin væru nú ekki alltaf best og farsælust í þessum efnum. T.d. væri það þannig í sinni sveit að þar hefðu oft staðið deilur um það hvoru megin ár ætti að leggja vegi fram dali. Og hvar lenda menn nú, hæstv. fjmrh. ef menn taka í því efni hinn gullna meðalveg? (Fjmrh.: Byggja brú yfir ána.) Þá lenda menn ofan í ánni og sullast fram alla ána með veginn. Það er auðvitað ekki mjög gæfulegt. Og mér liggur við að ætla að hæstv. ríkisstjórn sé í svipuðum ógöngum með þessa meðalvegi sína, þ.e. það er hálfvelgjan, það er, með þínu leyfi forseti, fjandans hálfvelgjan sem einkennir allt sem ríkisstjórnin gerir. Og hún er svona meðalvegur þegar menn þora í hvorugan fótinn að stíga, eru hálfvolgir, þá er auðvitað hægt að kalla það gullinn meðalveg. Það er ágætis skrautyrði en staðreyndin er náttúrlega sú að þessar ráðstafanir hæstv. ríkisstjórnar eru kák, fálm út í loftið. Ríkisstjórnin þorir í hvorugan fótinn að stíga. Hún þorir hvorki að keyra frjálshyggjuna til enda né heldur að hverfa frá henni þannig að þetta er það sem var einu sinni notað um aðra hugsun og talað um, með þínu leyfi aftur, forseti, neyðist ég til að blóta, sósíalisma andskotans. Hér er í raun og veru á ferðinni frjálshyggja andskotans, aftur með þínu leyfi, forseti, þar sem menn þora í raun og veru hvorki að keyra þá þessa línu og láta á það reyna hvort þessi guðdómlegu lögmál markaðarins, og hvað það nú heitir allt saman, leiði að lokum til jafnvægis, komi hér á hóflegum vöxtum, setji á hausinn þau fyrirtæki sem þarf að losna við, en efli önnur o.s.frv. Við höfum heyrt þetta allt saman. En ríkisstjórnin er hálfvolg, druslast þarna einhvers staðar á milli. Sumir innan ríkisstjórnarinnar vilja vaxtafrelsi áfram, keyra bara á það, en aðrir ekki. Og þetta kemur hæstv. fjmrh. hér með og kallar hinn gullna meðalveg. Ja, öllu má nú nafn gefa.
Það var reyndar fleira kúnstugt sem kom fram í framsöguræðu hæstv. fjmrh. og væri ástæða til að fara hér nokkrum orðum um. Hann fylgdi þessu fyrst úr hlaði með þeim orðum að þetta frv. væri sérstaklega flutt til þess og þessar ráðstafanir gerðar til að bæta starfsaðstöðu og starfsskilyrði fyrirtækja og starfsfólks - og starfsfólks. Ég ætla að inna hæstv. fjmrh. eftir því: Hvað er það í þessum ráðstöfunum ríkisstjórnarinnar sem er sérstaklega gert með starfsfólkið í huga, sem sagt hinn vinnandi mann í þessu landi? Hvað er það hér í þessu plaggi sem á sérstaklega að bæta aðstöðu, lífskjör og skilyrði vinnandi fólks á Íslandi? (Gripið fram í: Bætt greiðslugeta.) Já, já. Hún kom alla vega ekki fram í þessum kjarasamningum. Mér datt í hug að það væri kannski hækkun á lyfjum og lækkun á framlagi til K-byggingarinnar og lækkun til byggingarsjóðanna sem væri þetta bjargræði fyrir vinnandi fólk.
Síðan kom hæstv. ráðherra með það að annað meginmarkmið og megintilgangur þessara ráðstafana, númer hvað sem þær eru hjá hæstv. ríkisstjórn, væri að hamla gegn skuldasöfnun og viðskiptahalla. Öllu má nú nafn gefa, segi ég aftur. Ef ráðstafanir hæstv. ríkisstjórnar skila þeim mikla árangri hvað varðar viðskiptahallann, að hann verði 10,5 milljarðar kr. á árinu 1988 ofan í 7 milljarða viðskiptahalla á síðasta ári, þá er það nú harla sérkennileg nafngift að segja að þetta frv. sé mikið bjargræði í þeim efnum.
Síðan auðvitað dásamaði hæstv. ráðherra kjarasamningana, sem mér liggur nú við að kalla kratasamninga og verða kannski í sögunni skírðir það þegar frá líður vegna þeirrar miklu alúðar sem ýmsir alþýðuflokksmenn hafa lagt við að koma þeim á, á Vestfjörðum og víðar, því auðvitað stendur þetta allt og fellur með því að menn virði þessa samninga, standi við þá og fylgi þeim eftir. M.ö.o.: Fólk verður að halda áfram að þræla á því smánarkaupi sem þeir samningar gera ráð fyrir og það má ekki verða launaskrið eða kauphækkanir með neinum öðrum hætti, þá fer þetta allt úr böndunum. Niðurstaðan er sem sagt sú: Efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar er þannig að það er ekki hægt að borga lífvænleg laun í landinu, þá hrynur hún. Rekstrarskilyrði fyrirtækjanna, sérstaklega í framleiðslugreinunum, eru þannig að þau geta ekki borgað laun, mannsæmandi laun, þá fara þau á hausinn. Þetta segir, held ég, meira en mörg orð um þessa snilldar efnahagsstefnu, þennan gullna meðalveg hæstv. fjmrh.
Þá sagði hæstv. ráðherra annað, sem ég ætla að mótmæla, herra forseti, því að það er þvílíkur þvættingur að það nær ekki nokkurri átt að því sé ómótmælt í þingtíðindunum eða hér á þingi. Hann sagði að í þjóðfélaginu hefðu á sl. hausti orðið mjög snögg umskipti til hins verra í efnahagsmálum Íslendinga. Þetta er bull og hæstv. ráðherra veit það sjálfur. Það kom strax fram þegar hann ætlaði að fara að rökstyðja það í hverju þessi snöggu umskipti hefðu falist.
Hann sagði í fyrsta lagi: Fall dollars. Jú, auðvitað hefur orðið nokkurt fall á dollar, en það er þó ekki meira en það að lengst af hefur það fall verið borið uppi af hækkandi verði á íslenskum framleiðsluvörum, alveg fram á síðustu mánuði þannig að fall dollars í þessu sambandi, sem reyndar er minnkandi að vægi í okkar útflutningskörfu, skiptir engum sköpum í þessu efni. Hæstv. ráðherra gleymir því væntanlega að á móti falli dollarans koma hækkanir ýmissa annarra mynta, svo sem Evrópugjaldmiðla og japansks yens sem eru vaxandi viðskiptasvæði okkar Íslendinga hvað varðar útflutning. Það ætti þá væntanlega að koma okkur til góða á móti, ekki satt? Þannig að þróun alþjóðlegra gjaldmiðla hefur í raun og veru ekki breytt nema sáralitlu fyrir afkomu þjóðarbúskaparins hvað þetta varðar. Það er hins vegar spurningin um gengisskráningu krónunnar gagnvart þessum myntum sem hefur hér áhrif, sérstaklega á útflutningsatvinnuvegina.
Síðan sagði ráðherrann í öðru lagi þegar hann rökstuddi það hvernig þessi snöggu umskipti hefði borið að, að horfur um minni afla hefðu haft þarna áhrif. Ég spyr hæstv. ráðherra og bið hann að útskýra það fyrir mér: Hvernig geta horfur um minni afla einhvern tíma á næsta ári komið fram í versnandi afkomu fyrirtækja mörgum mánuðum áður en á að fara að veiða þann fisk sem verið er að tala um? Hvernig gátu horfur um minni afla á árinu 1988 leitt til erfiðari rekstrarstöðu fyrirtækjanna upp úr miðju ári 1987? Ég held að hæstv. ráðherra þurfi að skýra þetta ofurlítið betur.
Í þriðja lagi sagði hæstv. ráðherra: Ótti um versnandi viðskiptakjör. Ég bið aftur um skýringar. Fer allt á hausinn hjá mönnum ef þeir fara að hafa af því áhyggjur að viðskiptakjörin kynnu að versna einhvern tíma í framtíðinni? Hefur það áhrif á niðurstöðutölur í rekstri líðandi stundar eða hvað? Hvað er ráðherrann að tala um?
Síðan talaði hæstv. ráðherra um í fjórða lagi að stærsta ástæðan væri auðvitað misgengi í verðlagsþróun, kostnaðarhækkanir innan lands sem ekki hefði verið mætt, hvorki með hækkandi afurðaverði né þá lægra gengi krónunnar. Þetta er auðvitað rétt hjá hæstv. ráðherra.
Það sem fór úrskeiðis og hefur farið úrskeiðis núna í eitt og hálft ár er auðvitað það að ríkisstjórnirnar, sú fyrri sem sat og þessi sem nú situr, misstu algjörlega tök á stjórn efnahagsmálanna. Verðbólgan óð upp innan lands, en á sama tíma var genginu haldið föstu og afurðaverð var hætt að hækka og þá vita allir hvað er að ske - nema ríkisstjórnirnar. Þær áttuðu sig ekki á þessu. Eða hafi þær gert það, þá sögðu þær a.m.k. engum frá því. Þetta er búið að blasa við mjög lengi að það gæti ekki gengið endalaust að kostnaðarhækkanir innan lands væru á bilinu 20–40% á sama tíma og gengið væri fast og engar afurðaverðshækkanir kæmu þarna á móti. Þannig að það þarf í rauninni ekki langar ræður um það.
Ástæðan er sú að ríkisstjórnin gafst upp við að stjórna efnahagsmálunum, seldi sig á vald einhverjum frjálshyggjuhugmyndum um það að þetta ætti allt að vera óskaplega frjálst og þá mundi þetta allt saman lagast af sjálfu sér einhvern tíma í framtíðinni og komast á jafnvægi. Vaxtakostnaðurinn rauk upp úr öllu valdi og hvers kyns verðhækkanir voru óheftar. Þjónustuaðilar framleiðsluatvinnuveganna gátu verðlagt sig eins og þeim sýndist. Bankarnir hækkuðu vexti og hækkuðu sín þjónustugjöld. Opinberar stofnanir hækkuðu sín þjónustugjöld. Rafmagnið var hækkað um 60% á milli ára. Allir fengu það sem þeir vildu nema tveir aðilar, framleiðsluatvinnuvegirnir og fólkið. Aðrir skömmtuðu sér í raun og veru bara eftir sínum lystisemdum. Þannig er kerfi frjálshyggjunnar. (Gripið fram í.) Hefur hæstv. ráðherra ekki farið í bíltúr hérna á höfuðborgarsvæðinu undanfarna mánuði? Hvar býr hæstv. viðskrh.? (Dómsmrh.: Er það ekki fólk?) Kringlan er ekki fólk. Flugstöðin er ekki fólk. Seðlabankinn er ekki fólk. Ráðhúsið hans Davíðs verður ekki fólk. Það er steinsteypa, gler, bárujárn, marmari, teppi, húsgögn, mestallt innflutt. (Dómsmrh.: Gert af manna höndum.) Ég held að hæstv. viðskrh. ætti að fara varlega út í það að tala um fólkið í þessu sambandi. Ég held að ef eitthvað er sem þessari ríkisstjórn hefur mistekist hrapallegar en annað sé það auðvitað það að skila réttmætum hluta góðærisins til fólksins í landinu. Það hefur alls ekki gerst. Hvers vegna í ósköpunum er kaupmáttur kauptaxta mun lægri nú í mesta góðæri sögunnar en hann var hér á árum áður? Það er vegna stjórnarstefnunnar. Það er vegna þess að stjórnarstefnan er einkum og sér í lagi fjandsamleg tveimur aðilum, framleiðslustarfseminni í landinu og launafólkinu.
Hæstv. fjmrh. sagði svo að það væri auðvitað harður dómur um efnahagsstjórnunina að strax skyldi þurfa að grípa til efnahagsráðstafana þegar hagvaxtartímanum lyki. (Gripið fram í: Gengisfellingar.) Eða gengisfellingar, já. Þetta er alveg rétt hjá hæstv. ráðherra, þ.e. fyrri hluti setningarinnar. Það er mjög harður dómur um efnahagsstjórnun tveggja síðustu ríkisstjórna, þær sífelldu plástursaðgerðir sem nú er verið að grípa til, skottulækningar eða hrossalækningar eða hvað sem á að kalla það. Þær eru hins vegar ekki vegna þess að góðærinu sé lokið, hæstv. fjmrh. Við búum enn við góðærið. Staðreyndin er nefnilega sú að það er ekki rétt að segja að einhverju góðæristímabili í íslensku hagsögunni sé lokið. Það má segja að byrinn hafi minnkað, hæstv. fjmrh., ég mundi orða það svo. Sá blásandi byr sem við höfum búið við í þjóðarbúskapnum hvað ytri aðstæður og öll skilyrði varðar undanfarin ár er auðvitað minni nú en hann hefur verið sl. þrjú, fjögur ár. En það er ekki einu sinni komið logn, hvað þá mótbyr. Staðreyndin er sú að við erum uppi á toppnum, framleiðslan, útflutningsverðmætið. Þetta er allt í toppi. Það hefur ekkert lækkað. Það er að vísu hætt að hækka jafnmikið og það hefur gert undanfarin ár. Þetta veit ég að hæstv. ráðherra skilur og hlýtur í raun og veru að vita því hann er ekki ótalnaglöggur maður. Það er því auðvitað bull, hæstv. fjmrh., og það gengur ekki upp þegar staðreyndirnar eru skoðaðar að rökstyðja nauðsyn þessara ráðstafana með því að hér sé gengin í garð einhver kreppa. Aflaverðmæti og afli verður á þessu ári næstum því jafnmikill og undanfarin tvö ár sem hafa verið metár. Viðskiptakjör þjóðarinnar eru góð. Þau hafa verið batnandi undanfarin ár og eru ekki að versna sem neinum marktækum mun nemur. Olíuverðið er t.d. að lækka. Ég veit ekki betur en að einhvers staðar í fskj. með þessu frv. sé gert ráð fyrir því einmitt sem lið í þessum ráðstöfunum að olíuverðið lækki um næstu mánaðamót. Er hæstv. ráðherra þá ekki kominn í mótsögn við sjálfan sig þegar hann er að reyna að rökstyðja nauðsyn þessara ráðstafana með einhverju krepputali? Það er auðvitað stjórnarstefnan, óstjórnin og aumingjaskapurinn í stjórnun efnahagsmálanna, sundurlyndi ríkisstjórnarinnar sem m.a. kemur fram í þessu, sem er undirrót þess að hér þarf aftur og aftur að koma með inn í þingið plástursaðgerðir af því tagi sem hér er verið að grípa til.
Það væri ástæða til, herra forseti, að fara nokkrum orðum um sambúðina í ríkisstjórninni og ástandið á bænum, ef svo má að orði komast, en ég ætla að skjóta því inn í um leið og ég renni yfir einstaka liði frv. til þess að gera nú þessa tölu ekki allt of langa.
Hæstv. ráðherra vék að því í framsögu sinni og það er reyndar vitað og liggur fyrir að þetta frv. er í beinu framhaldi af þeim kjarasamningum sem undirritaðir voru fyrir nokkrum dögum og hæstv. ráðherra prísaði og lofaði og taldi að yrði farið eftir þeim og þeir yrðu að fordæmi annars staðar þannig að aðrir semdu um svipaðar kauptölur yrði þetta allt í tiltölulega góðu lagi. Þar með gaf í raun og veru formaður Alþfl. á Íslandi, hv. þm. Jón Baldvin Hannibalsson, hæstv. núv. fjmrh., mjög merka yfirlýsingu fyrir hönd Alþfl. Hann lýsti ánægju sinni með þessar kauptölur í raun og veru. Það kom ekkert annað fram í máli ráðherrans en að þetta væru hinar æskilegu stærðir við skiptingu þjóðarteknanna á Íslandi að byrjunarlaun verkafólks væru 31 500 kr. á mánuði fyrir 177,33 vinnustundir í mánuði, sbr. kjarasamninga Verkamannasambands Íslands.
Mér fannst þetta merkileg upplifun að heyra jafnaðarmannaforingja fjalla með þessum hætti um þessar nöktu staðreyndir vinnumarkaðarins og kjaranna á Íslandi á árinu 1988. Staðreyndin er auðvitað sú að þetta eru óviðunandi lágar tölur. Þær samræmast ekki ríkidæmi og siðferðisstigi þessarar þjóðar að fullvinnandi frískt fólk skuli ekki bera úr býtum fyrir heils mánaðar störf meira en 31 500 kr. Þessi niðurstaða er einfaldlega ekki ásættanleg fyrir þjóðina, enda er verið að mótmæla henni og brjóta hana á bak aftur í fjölmörgum verkalýðsfélögum þessa dagana sem eru að fella þessa kjarasamninga, þessa kratasamninga. Þetta er einhver sú rislægsta jafnaðarmennska, ef það orð er notað sem mér er heldur illa við í þessu samhengi, sem ég hef nokkurn tíma séð framan í.
Ég held, herra forseti, að ef maður ber t.d. kjör launafólks eftir þessa samninga saman við það sem var eftir samningana í desember 1986 sé ekki nokkur vafi á því að sá hluti launafólksins sem lökust hefur kjörin er miklu verr settur og fyrst og fremst af tvennum ástæðum: Kaupið er lægra. Ef samningarnir í desember 1986 eru teknir og framreiknaðir með framfærsluvísitölu, sem þá var 180,85 stig, til framfærsluvístölunnar í febrúar 1988, sem mun vera 235,35 stig, gera það tæplega 34 500 kr. Það er talsverður munur strax á 31 500 kr. og 34 500 kr. og munar um minna fyrir fólk sem er með svo lág laun. En svo kemur annað til. Síðan þeir samningar voru gerðir í desember 1986 hafa setið tvær vondar ríkisstjórnir og sú sem nú situr gripið til ráðstafana sem eru tvímælalaust, óumdeilanlega óhagstæðar þessum hópi þjóðfélagsþegnanna, lægst launaða fólkinu. Matarskatturinn, svo hann sé einn sér nefndur, er auðvitað sérstakur láglaunamannaskattur og það má vel rökstyðja að þær ráðstafanir sem nú er verið að grípa til til að halda atvinnulífinu gangandi í landinu, sérstaklega framleiðsluatvinnuvegunum, séu fjármagnaðar með matarskatti launafólks. Þær útgreiðslur úr ríkissjóði, sem nú á að grípa til, eru auðvitað af sameiginlegu skattfé landsmanna og má því stilla dæminu þannig upp.
Ef ég vík svo, herra forseti, að frv. sjálfu er í 1. gr. fjallað um ríkisútgjöldin og þar eru efst á blaði, ef maður fer í athugasemdir við 1. gr. frv., liðir til hækkunar sem eru endurgreiðsla söluskatts í sjávarútvegi, starfsmenntun verkafólks og útgjöld vegna frestunar á tilflutningi verkefna til sveitarfélaga. Ég vil segja strax um fyrsta liðinn, endurgreiðslu söluskatts í sjávarútvegi, að ég tel í raun og veru að það sé sjálfsagt og er því sammála. Ég held að það sé alveg ljóst að við þessar aðstæður hafi hugmynd ríkisstjórnarinnar frá því fyrr á ferlinum um að frysta þennan söluskatt verið fjarstæða. Það er fagnaðarefni að ríkisstjórnin skuli vera búin að ná áttum í þessum efnum og hefði fyrr mátt vera.
Vík ég svo að þeim liðum sem á að skera niður og lækka. Þar eru það framlög til vegamála upp á 125 millj. kr. Þá var það nú, herra forseti, að ég hafði hugsað mér að spyrja hæstv. samgrh., ef hann hefði komið í leitirnar, ofurlítið út í þennan lið. (Forseti: Hæstv. samgrh. hefur ekki komið í leitirnar.) (PP: Hann er staddur í Noregi í dag.) Já, það verður sennilega að fara í eftirleitir til að finna hæstv. samgrh. Það er þá enn einn ráðherrann, herra forseti, sem er stokkinn úr landi og er von að þeim fækki sem haldast í landinu undir þessari ríkisstjórn.
Ég hafði hugsað mér t.d. að spyrja hæstv. samgrh., af því að hann á sæti í þessari deild og greiðir hér atkvæði þegar greidd eru atkvæði í deildum, hvort hann ætlaði að greiða atkvæði með þessum niðurskurði til vegamála. Ég hafði einfaldlega ætlað mér að spyrja hæstv. samgrh. að þessu. Hann mun hafa verið með stóráform, hæstv. ráðherra, um ýmiss konar framkvæmdir, m.a. hér á höfuðborgarsvæðinu, í vegamálum og einhvers staðar verður að taka þennan niðurskurð. Það er í mjög mörgum tilfellum búið að ráðstafa fjárveitingum Vegagerðarinnar í formi útboða og umsaminna verka þegar komið er fram á þennan árstíma þannig að ég hygg að það sé ekkert mjög þægilegt fyrir þá sem standa í framkvæmd vegamálanna að fá á sig svona niðurskurð á þessum árstíma. Kannski geta samráðherrar hæstv. samgrh., eins og hæstv. fjmrh. því ég sé ekki neinn úr sama flokki og hæstv. samgrh. er, sem gegnir ráðherrastörfum, þeir stólar eru allir tómir, kannski er allur Sjálfstfl. farinn úr ríkisstjórninni, greint frá því hvar þessi niðurskurður í vegamálunum eigi að koma niður.
Svo eru næst á dagskrá, herra forseti, framlög til byggingarsjóða ríkisins, 100 millj. kr. Um það mál hefur verið svo mikið rætt bæði hér og ég tala nú ekki um í Ed. síðustu sólarhringana að ég ætta að spara mér langar ræður um það; Það vita allir að þegar er búið að binda í formi lánsloforða mestallt fé byggingarsjóðanna langt fram í tímann. Það vita allir um biðlistana. Það vita allir að forgangshópurinn svonefndi má nú búa sig undir að bíða eftir fyrirgreiðslu í tvö ár eða jafnvel meira. Og það er upplýst að um 12 þús. umsóknir muni að líkindum um næstu áramót bíða afgreiðslu hjá Húsnæðisstofnun ríkisins. Sömu mínúturnar og hæstv. félmrh. var að mæla fyrir frv. sínu um kaupleiguíbúðir talaði flokksbróðir hennar, hæstv. fjmrh., fyrir niðurskurði á húsnæðismálunum í Ed. Ég held að nöturlegri skilyrði hafi varla staðið einum ráðherra til boða en hæstv. félmrh. að sinna störfum sínum við þessar aðstæður.
Tekur þó steininn úr þegar komið er svo að Jöfnunarsjóði sveitarfélaga, sem heyrir líka undir hæstv. félmrh., upp á tæpar 400 millj. kr. Það er von að hæstv. félmrh. hafi uppi um það opinberlegar vangaveltur úr þessum ræðustóli hvort verið sé að gera hæstv. ráðherranum ókleift að starfa í þessari ríkisstjórn.
Ég geri ráð fyrir því að hæstv. félmrh. muni taka þátt í þessari umræðu og ég ætla að spyrja hæstv. ráðherra: Mun hæstv. ráðherra greiða atkvæði með þeim greinum frv. sem fjalla um niðurskurð á framlögum til byggingarsjóða ríkisins og Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga og ef hæstv. ráðherra styður ekki, sem ég hef reyndar ástæðu til að ætla miðað við fréttir úr fjölmiðlum, þennan hluta ráðstafananna, hvaða afleiðingar mun það þá hafa fyrir stjórnarsamstarfið? Úr því að hæstv. forsrh. er einn af þeim sem stokknir eru úr landi held ég að ég verði að leggja þessa spurningu beint fyrir hæstv. ráðherra Alþfl., enda er þeim málið skylt og fara væntanlega með það sjálfir í ríkisstjórninni hvernig þeir skipa sínum ráðherraembættum. Það hlýtur að vera mál sem ástæða er til að ræða á hinu háa Alþingi þegar aðstæður af þessu tagi koma upp og þingið, sem gefur ríkisstjórnum vald á hverjum tíma, hlýtur að eiga heimtingu á því að fá svör frá hæstv. ráðherrum um svona hluti.
Það er svo einn lítill liður eða tveir öllu heldur, herra forseti, sem ég vil sérstaklega mótmæla vegna þess að mér finnast það í raun og veru svo smávægilegir liðir sem þar eru skornir niður og svo ómaklegt hvernig þar er að málunum staðið. Þar á ég við framlög til K-byggingar Landspítalans, sem á nú að skera niður um 20 millj. kr., og framlög vegna lyfjakostnaðar og sérfræðiþjónustu um 30 millj. Þetta eru tvær matarholur sem hæstv. ríkisstjórn hefur staðnæmst við í leit sinni að liðum sem hægt væri að skera niður og er ekki hátt á því risið, það verð ég að segja, miðað við alls konar eyðslu aðra og ýmsar aðrar framkvæmdir, sem ég hefði nú haldið að menn hefðu staðnæmst fyrr við en K-byggingu Landspítalans þar sem á að verða miðstöð sérhæfðrar þjónustu á sviði krabbameinslækninga og rannsóknarstarfsemi á Landspítalanum og þegar er unnið langt á eftir áætlun og við erfiðar aðstæður. 20 millj. breyta ekki miklu í þessu dæmi og ég spyr hæstv. fjmrh. hvort það komi til greina að fella niður þennan niðurskurð, annaðhvort alveg eða leita þá að einhverjum öðrum póstum í staðinn sem mætti skerða sem þessu nemur.
Hvað varðar framlög vegna lyfjakostnaðar og sérfræðiþjónustu geri ég ráð fyrir því að þar eigi einfaldlega að hækka hlut sjúklinganna sem þessu nemur, getur varla verið um annað að ræða, þar sem minni peningum verður þá ráðstafað í þetta verkefni. Þar með er ný tegund af sjúklingaskatti komin inn í gegnum frv.
Í 2. gr. er líka fjallað um hækkanir sem eiga að koma ríkissjóði til góða og þar er gömul tillaga frá ræðumanni sem hann flutti við afgreiðslu skattafrv. um áramótin, brtt. við frv. ríkisstjórnarinnar um tekjuskatta fyrirtækja, um að hækka þá skattprósentu. Sú till. var þá felld og ríkisstjórnin lagðist alveg eindregið gegn því að hækka skattprósentu fyrirtækjanna. Ég hélt því fram að hún væri óeðlilega lág miðað við álögur á einstaklinga og flutti brtt. um hækkun, að vísu nokkru meiri hækkun en hér er nú gripið til, en ég fagna því að sjálfsögðu engu að síður að hæstv. ríkisstjórn er nú orðin mér að verulegu leyti sammála um það efni og hækkar skattprósentu á tekjuskatti fyrirtækja um 3%.
Það er einnig hækkað lántökugjald á erlendum lánum og á það að skila ríkissjóði 160 millj. kr. Ég er þeirri ráðstöfun sammála. Ég held hún sé skynsamleg og hefði jafnvel átt að velta því fyrir sér hvort ekki væri ástæða til að ganga lengra í þessa átt. Ástæðurnar fyrir því eru fyrst og fremst tvær. Annars vegar að það er mikil nauðsyn að draga úr ásókn í erlent lánsfé og einnig hitt að það er ekkert síður nauðsynlegt að vega upp þann vaxtamun sem er á innlendu og erlendu lánsfé og er mjög óheppilegur og óæskilegur vegna þess að það getur ekki verið keppikefli hjá neinni þjóð að búa þannig um hnútana að menn sæki sérstaklega í erlent lánsfé, en þannig hefur það verið á Íslandi undanfarin missiri.
Síðan er í Il. kafla í frv. fjallað um breytt ákvæði lánsfjárlaga. Þar eru skert framlög til ýmissa aðila. Ég get í raun skilið að menn t.d. við þessar aðstæður gangi að lánsfjárheimildum Landsvirkjunar. Ég held að það sé fullkomlega eðlilegt, ekki síst þegar það var að koma í fjölmiðlum þessa dagana að afkoman væri bærileg og Landsvirkjun hefði grætt 260 millj. á sl. ári og er auk þess að borga niður skuldir sínar svo nemur hundruðum milljóna að raungildi á hverju ári. Þá er fyllilega eðlilegt að minnka lántökuheimildir Landsvirkjunar og mætti ganga lengra í þá átt fyrir mér.
Ef hæstv. utanrrh. hefði verið staddur hér hefði ég rætt pínulítið við hann um óskabarnið hans, Þróunarfélagið, en hann er úti í Brussel, hæstv. ráðherra, og ég verð að geyma mér það til betri tíma að ræða við hæstv. utanrrh. Steingrím Hermannsson um þá útreið sem óskabarnið hans og Framsfl., Þróunarfélagið, fær í þessum tillögum, en lántökuheimildir þess eru enn skornar niður við trog og fer nú að verða næsta lítill tilgangur með því að halda þessu apparati á floti að mínu mati þegar þetta er í raun eingöngu orðið pappírsfyrirtæki með fallegt nafn en enga burði til að sinna sínu verkefni svo nokkru máli skipti.
Í þessum kafla er svo auðvitað Jöfnunarsjóðurinn, herra forseti, sem ég hef þegar vikið að og þarf ekki að fara fleiri orðum um.
Ríkisstjórnin áttar sig á mistökum sínum hvað varðar launaskattinn og er það enn eitt kostulegt dæmið um stefnufestu ríkisstjórnarinnar sem barði í gegnum þingið frv. til l. um launaskatt á fyrirtæki í sjávarútvegi og iðnaði. Fyrir réttum tveimur mánuðum barðist ríkisstjórnin um á hæl og hnakka við að pína þennan launaskatt í gegn og lá alveg lífið við að koma þessu á. Rökin voru þau að það yrði að jafna aðstöðu atvinnuveganna og væntanlega einnig að menn væru aflögufærir um þennan launaskatt. Nú er hann tekinn af. Þetta er enn eitt dæmið um algjöran hringlandahátt í ríkisstjórninni hvað þessa hluti varðar svoleiðis að það er með ólíkindum. Ráðstafanir sem eru keyrðar í gegn eru teknar aftur nokkrum mánuðum síðar og mætti nefna mörg fleiri dæmi, m.a. það sem var rætt í þessari hv. deild fyrr í dag og snerti endurgreiðslur á söluskatti til sjávarútvegsins fyrir árið 1987.
Herra forseti. Ég er þá að hugsa um að hafa þessi orð ekki mikið fleiri að sinni. Ég held að þetta sé miklu máttlausara plagg en mann gat órað fyrir vegna þess að í hæstv. ríkisstjórn hafa verið uppi þau sjónarmið um margra vikna skeið, sbr. hæstv. utanrrh. og frægar ræður hans á ýmsum framsóknarfundum, að það yrði að grípa til mjög harðra efnahagsráðstafana. Hæstv. fjmrh. sagði á Alþingi um áramótin að það væri alveg ljóst að í framhaldi af þeim ráðstöfunum í ríkisfjármálum sem þá voru á dagskrá yrði að grípa til umfangsmikilla efnahagsráðstafana. Svo tóku þeir kollhnís mikinn á Alþýðublaðinu einhvern tíma í lok janúar, ef ég man rétt, og spanderuðu heilli forsíðu undir það að í undirbúningi væru í ráðuneytinu geysimiklar efnahagsráðstafanir. Svo birtist þessi væskill hér.
Já, það er hægt að hafa stór orð um fátæklega hluti, það verð ég að segja. Og af því að þessir ágætu ráðherrar Alþfl. heiðra okkur með nærveru sinni, sem er út af fyrir sig þakkarvert, öll ríkisstjórnardeild Alþfl. mætt á staðinn, ætla ég að ræða örfá orð við þessa hæstv. ráðherra um útreiðina á Alþfl. í þessu sambandi. Hún er alveg hroðaleg. Það kemur í hlut hæstv. fjmrh. að mæla fyrir þessum væskli og hinir eru stokknir úr landi. Hæstv. utanrrh. og hæstv. forsrh. eru stokknir úr landi og einu sinni enn sitja aumingja kratarnir uppi með skítverkin og hinir forða sér, þvo hendur sínar og sitja í veisluglaumi úti í Brussel. Málið er verra en þetta vegna þess að ráðstafanirnar sjálfar eru svo verstar fyrir Alþfl., leika ráðherra Alþfl. verst, hæstv. félmrh. Enginn fagráðherra verður jafnilla úti og hæstv. félmrh., enda hefur komið fram að hæstv. ráðherra tekur þessu, svo ég fái lánað orðalag frá frægum manni, Guðjóni B. Ólafssyni forstjóra Sambandsins, „þunglega“, eins og sá ágæti maður sagði þegar hann var spurður að því hvernig þeir sambandsmenn tækju því að fá ekki að kaupa Smárahvammslandið. Þá sagði forstjórinn: „Við tökum því þunglega“. Ég vona að það fyrirgefist að ég fái þetta ágæta orð lánað hjá manninum. Ég hygg að hæstv. félmrh. taki þessari útreið þunglega og öll er þessi niðurstaða heldur dapurleg fyrir Alþfl. sem situr uppi með að bera hina pólitísku ábyrgð í raun á málinu vegna þess að hinir eru stokknir í burtu. Eftir nokkra daga verður það alveg eins með þessar ráðstafanir og með matarskattinn. Það man enginn eftir öðrum mönnum heldur en ráðherrum Alþfl. í þessu samhengi. Ég spái því hér, herra forseti, að innan nokkurra vikna muni t.d. framsóknarmenn ýmsir fara um héruð og þvo algjörlega hendur sínar af þessum ráðstöfunum og segja, t.d. hæstv. utanrrh.: Þetta er algjörlega ónóg, þetta dugar ekki, þetta er kák. Hvort sem það verða Vestfirðir, sem hæstv. utanrrh. hefur nú yfirgefið, eða Reykjanes spái ég því að ummæli í þessum dúr gætu komið frá þeim framsóknarmönnum innan tíðar. Þeir vilji sem minnst af þessu vita eftir nokkra daga. Og eftir situr Alþfl. í miðri súpunni, í feninu, í hinum gullna meðalvegi sínum og ráðherrar hans grátt leiknir með sína málaflokka. Þetta er auma útkoman, herra forseti, fyrir þennan flokk og það er ekki hægt annað en að láta sér renna til rifja hvernig þeir láta fara með sig alþýðuflokksmennirnir í stjórninni. En hvað þeir ætla að halda því lengi áfram er svo önnur spurning.
Að lokum þetta, herra forseti: Það er dapurlegt fyrir íslensku þjóðina, sem hefur um nokkurt árabil búið við mikið góðæri, að þurfa að horfa á hvernig málum hennar er nú komið í höndunum á þessum herrum. Það er harla dapurlegt fyrir fólkið í landinu og framleiðslustarfsemina í landinu að allar tölur segja að þjóðin hafi búið við góðæri, hagvöxt, afla, góð viðskiptakjör, lágt olíuverð, eftirspurn eftir framleiðslunni o.s.frv. En góðærið skilar sér ekki nema til hluta þjóðarinnar og ákveðinna landsvæða. Afgangurinn fréttir bara af því í fjölmiðlunum að það hafi verið góðæri eða sé einhvers staðar góðæri. Og menn standa uppi með endurteknar efnahagsráðstafanir, plástursaðgerðir, fum og fálm út í loftið þrátt fyrir þessa miklu verðmætasköpun og góðæri og hagstæð ytri skilyrði. Ég held að íslenska þjóðin eigi ekki skilið svona vondar ríkisstjórnir aftur og aftur. Auðvitað verður blessuð þjóðin að átta sig á því að kjósa ekki þessa menn alltaf stöðugt. En við skulum vona að menn fari nú að sjá í gegnum élin, menn sjái að kletturinn er enginn klettur heldur „pótemkintjöld“ eða framhlið. Þetta er eins og í kvikmyndunum eða á leiksviði, að það er enginn vandi að búa til fallega framhlið en ef einhver er svo vitlaus að kíkja aftur fyrir er þetta bara málaður krossviður. Þannig er það með ríkisstjórnina. Það er ekkert fallegt á henni og gott á henni nema þá bara framhliðin.