14.04.1988
Sameinað þing: 69. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 6460 í B-deild Alþingistíðinda. (4454)
20. mál, kaup og sala fasteigna á vegum ríkisins
Fjármálaráðherra (Jón Baldvin Hannibalsson):
Herra forseti. Á þskj. 20 er beiðni um skýrslu frá fjmrh. um kaup og sölu fasteigna á vegum ríkisins á tímabilinu eftir 26. maí 1983. Það er að mestu leyti í tíð fyrrv. hæstv. ríkisstjórnar. Skilgreint er hvaða upplýsingar það eru sem farið er fram á og hér eru birtar eftir því sem tök voru á. Jafnframt er þess óskað að skýrslan verði tekin til umræðu á fundi sameinaðs Alþingis þegar henni hefur verið dreift meðal þm. Það er að vísu alllangt síðan henni var dreift, en af ýmsum ástæðum hefur dregist úr hömlu að taka hana til umræðu.
Út af fyrir sig má margt segja til viðbótar því sem fram kemur í þessari skýrslu um eignir ríkissjóðs. Þegar beiðni þessi var upphaflega borin fram á 109. löggjafarþingi og send fjmrh. var öllum ráðuneytum skrifað bréf, hinn 27. febr. 1987, þar sem farið var fram á sundurliðaðar upplýsingar í 10 liðum. Skýrslan er unnin á grundvelli þessara upplýsinga, en þess skal getið að hún nær yfir tímabilið frá 26. maí 1983 til 15. okt. 1987, þ.e. rúma þrjá mánuði fram á tímabil núverandi ríkisstjórnar. Á þessu tímabili voru keyptar 75 fasteignir og lóðir, en seldar 30.
Því miður verður að játa þá staðreynd að svör við erindum fjmrn. til hinna einstöku ráðuneyta annarra heimtust illa. Þannig bárust svör frá viðskrn., heilbr.- og trmrn., sjútvrn. og landbrn., en önnur ráðuneyti svöruðu ekki þessum erindum.
Ljóst er að þau ráðuneyti sem hér eru fyrirferðarmest í fasteignaviðskiptum eru menntmrn., dómsmrn. og félmrn. Það kemur fram að skiptingin á keyptum og seldum fasteignum milli ráðuneyta er á þessa leið:
Æðsta stjórn ríkisins hefur á þessu tímabili keypt sjö eignir, selt eina,
forsrn. hefur ekkert keypt né selt,
menntmrn. hefur keypt þrettán eignir, selt sjö,
utanrrn. keypt eina, selt eina,
landbrn. keypt sjö eignir, selt fjórar,
sjútvrn. hefur ekki stundað slík viðskipti,
dóms- og kirkjumrn. hefur keypt tólf eignir, selt sex,
félmrn. keypt tíu, selt enga,
heilbr.- og trmrn. keypt sextán, selt fjórar,
fjmrn. keypt sex, selt eina,
samgrn. keypt eina, selt sex, iðnrn. keypt eina, selt enga,
viðskrn. keypt eina, selt enga,
Hagstofa Íslands og Fjárlaga- og hagsýslustofnun hafa ekki komið að þessum viðskiptum.
Til viðbótar við þau gögn sem fram eru lögð í skýrslunni má bæta að það hafa borist gögn eftir framlagningu skýrslunnar um kaup og sölu fasteigna sem skiptist þannig, eftir ráðuneytum:
menntmrn. hefur keypt þrjár eignir, selt eina,
landbrn. selt eina eign,
dóms- og kirkjumrn. keypt eina, selt enga,
félmrn. keypt fjórar, selt tvær,
heilbr.- og trmrn. keypt eina,
fjmrn. keypt og selt eina eign.
Rétt er að gera þá athugasemd við skýrsluna efnislega að við samanburð á fasteignaverði og brunabótamati og kaup- eða söluverði eigna er ljóst að fasteigna- og brunabótamat er í sumum tilvikum ónákvæmt. Nefna má dæmi um eignir þar sem fylgdi margvíslegur búnaður þannig að fasteignamat eða brunabótamat telst varla áreiðanlegur mælikvarði.
Þá vil ég geta þess að ýmsu er ábótavant í samskiptum ráðuneyta varðandi ráðstöfun þessara hluta. Ífyrsta lagi hefur skapast sú hefð á hinu háa Alþingi að veita fjmrh. heimildir til kaupa á eignum skv. svokallaðri 6. gr. Hins vegar er alls ekki gert ráð fyrir fjárveitingum til kaupa á fasteignum skv. þeirri grein. Hér er því verið að búa til einhvers konar heimildafjárlög án fjárveitinga. Rökin eru þau að upp koma ófyrirsjáanlegir hlutir í slíkum efnum en ef þessar heimildir eru ótæpilega notaðar getur það valdið umtalsverðri skekkju í fjárlagagerð.
Annað er rétt að komi fram. Það virðist ekki liggja nægilega skýrt fyrir milli ráðuneyta að þessi heimild er veitt fjmrh. og fjmrh. einum því enn eru að gerast dæmi þess og hafa oft gerst í fortíðinni að einstök ráðuneyti eru að nýta heimildir þannig að fjmrn. berast upplýsingar um að eignir hafi verið keyptar eða seldar, aðallega keyptar, kaupsamningar kannski sendir og þar með staðfest að aðrir ráðherrar eða önnur ráðuneyti hafi nýtt slíkar heimildir. Í fjármálaráðherratíð Alberts Guðmundssonar var reynt að taka fyrir þetta og hæstv. þáverandi fjmrh. sendi öðrum ráðuneytum sérstakt bréf af því tilefni, við getum kallað það áminningar- eða umvöndunarbréf, þar sem hann brýndi fyrir öðrum ráðuneytum að heimildin væri fjmrn. En þessi venja hefur þýtt að því fer fjarri að eignaskrá ríkisins sé í lagi. Að undanförnu hefur einn starfsmaður fjmrn. unnið að því að afla gagna og skrá þetta svo með viðunandi hætti væri. Því verki er ekki lokið og reyndar er ég upplýstur um að það muni taka líklega á annað ár að óbreyttum starfskröftum að ljúka þeirri upplýsingaöflun, flokkun og skráningu, þannig að ekki er nú ástandið gott. Ég skal játa að ég hef ekki beitt mér í þessu máli enn sem komið er og hef ekki tekið neina sérstaka ákvörðun um að hraða þessari vinnu eða skipuleggja hana með öðrum hætti.
Loks skal þess getið að það hafa verið mótaðar ákveðnar vinnureglur í fjmrn. varðandi kaup og sölu fasteigna. Í fyrsta lagi að tilboð um kaup byggjast á auglýsingum í fjölmiðlum og annað, að við kaup á fasteignum hafa verið boðnar rýmilegri útborganir jafnvel en tíðkast á fasteignamarkaði til þess að ná nafnverði niður sem reyndar oft hefur tekist bæri1ega. Það hefur verið reynt eftir megni að kaupa eignirnar veðbandalausar, þ.e. með ekki mörgum áhvílandi veðskuldum, sem einfaldar eftirlit með greiðslum samkvæmt kaupsamningum, útborgun og lánagreiðslum að viðteknum veðskuldum, og við kaup og sölu á sérhæfðum húseignum hafa verið fengnir óháðir kunnáttumenn í fasteignaviðskiptum til þess að meta þær eignir.
Að því er varðar þann þátt málsins, þ.e. spurninguna um það: Er ríkið með einhverja fastmótaða stefnu í þessum málum, er það stefna ríkisvaldsins að festa kaup á eignum yfir sínar stofnanir fremur en að leigja? þá sýnist mér að það sé ekki hægt að kveða svo fast að orði að það sé fylgt markvissri stefnu í þessu efni. Þó er ljóst að það hefur í vaxandi mæli verið brugðið á það ráð að kaupa eignir og það auðvitað sparar leigugjöld, en á móti kemur margvíslegur rekstrarkostnaður.
Í heildina litið er það svo mín ályktun að þetta sé þáttur í umsýslu ríkisins sem þarfnist umtalsverðra umbóta og má þar m.a. nefna t.d. að því er varðar nýtingu þessara eigna og leigugjöld fyrir þær að það kallar á sérstaka skoðun um samræmingu og hækkun á leigugjöldum.