06.05.1988
Sameinað þing: 79. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 7614 í B-deild Alþingistíðinda. (5648)
Skýrsla forsætisráðherra um Byggðastofnun
Forsætisráðherra (Þorsteinn Pálsson):
Herra forseti. Ég skal ekki lengja þessa umræðu heldur víkja aðeins að örfáum atriðum sem þessi umræða hefur gefið tilefni til. Það var athyglisvert að heyra hv. 2. þm. Vestf. fara hér með söguna af Úlfi rauða við Svoldur. Mér varð hugsað til þess hvort ekki færi nú stundum vel á því að hv. þm. segði eins og Úlfur rauði: „Þér vinn ég, konungur, það er ég vinn.“
Hv. þm. vitnaði til forstöðumanns atvinnufyrirtækis á Flateyri, Einars Odds Kristjánssonar, sem án nokkurs vafa er einn af traustustu forustumönnum í íslensku atvinnulífi og ástæða til þess að nefna nafn hans þegar fjallað er um atvinnufyrirtæki sem rekin eru af skynsemi og þrótti. Ég kann ekki annað að segja við hv. þm. en að hann mætti gjarnan líta til Einars Odds í fleiri efnum en bara þessu.
Ég ætlaði síðan aðeins að víkja að fáeinum atriðum sem umræðan hefur gefið tilefni til. Hér hefur verið á það minnst að framlög ríkissjóðs til Byggðastofnunar hafi minnkað á undanförnum árum svo sem súlurit í skýrslu Byggðastofnunar fyrir árið 1987 gefur til kynna. Það er að sönnu rétt að þau hafa farið minnkandi, en eins og hv. 3. þm. Norðurl. v. gat um í ræðu sinni segir þessi mynd ekki alla söguna, heldur skiptir hitt kannski meginmáli, hvert hefur verið ráðstöfunarfé stofnunarinnar á þessum tíma. Og hann greindi frá því í ræðu sinni að það hefði haldist nokkurn veginn óbreytt á þeim tíma sem hér um ræðir. Hitt er svo annað mál eins og ég gat um í upphafsræðu minni að það skiptir miklu máli fyrir stofnunina, eigi hún að geta sinnt hlutverki sínu, að fá allverulegt framlag á fjárlögum ár hvert til þess að hún geti meðal annars tekið þátt í áhættulánum og þátttöku, kannski tímabundinni, með eignaraðild að fyrirtækjum sem koma þarf af stað og hv. 3. þm. Norðurl. v. nefndi gott dæmi um.
Í því sambandi er rétt að draga þá staðreynd inn í þessar umræður að myndin, sem súluritin sýna í ársskýrslunni, nær einungis fram til síðasta árs en tekur ekki tillit til þeirrar stefnubreytingar sem varð með fjárlögum þessa árs þar sem fjárveitingar voru hækkaðar, ekki nægjanlega mikið að mínu mati, til Byggðastofnunar en þess freistað að snúa þróuninni við.
Það er engum vafa undirorpið að það skiptir meginmáli að því er varðar opinberar aðgerðir til eflingar byggðar í landinu að sá stuðningur miði að því að tryggja góðar samgöngur og þjónustu á sviði skólamála og heilbrigðismála. Það hefur með miklum ágætum verið dregið fram í þessari umræðu af hv. 3. þm. Norðurl. v. hversu mikil umskipti hafa einmitt orðið á þessu sviði og er engan veginn hægt að ræða um þessi efni, né þann vanda sem nú steðjar að, öðruvísi en að draga þær staðreyndir inn í umræðuna eins og hv. þm. gerði með mjög skýrum og glöggum hætti. Framkvæmdir til vegamála aukast að raungildi á þessu ári svo og hafa verið aukin framlög til hafnamála og það er verið að hefjast handa við ný átök í flugvallagerð á landsbyggðinni. Allt hefur þetta mjög mikla þýðingu og er atriði sem ákvarðanir hafa verið teknar um af þessari ríkisstjórn.
Menn ræða gjarnan um það að ekki sé nægjanlegt að gera skýrslur og athuganir og ég tek mjög undir það að það sem skiptir máli er auðvitað aðgerðir sem geta snúið fólksflutningaþróuninni við. En hitt er auðvitað deginum ljósara að menn verða að hafa réttar upplýsingar í höndum til þess að geta beint aðgerðunum inn á þær brautir sem líklegastar eru til að skila árangri.
Það er ekki óalgengt í þessum umræðum að því sé haldið fram að launin hafi ekkert hækkað á landsbyggðinni en rokið upp í Reykjavík, að allt framkvæmdafé ríkisins fari til framkvæmda á Reykjavíkursvæðinu, svo að dæmi séu nefnd, og að fjármagn fjárfestingarsjóðanna streymi allt til atvinnustarfsemi á höfuðborgarsvæðinu. Sú skýrsla, sem Þjóðhagsstofnun hefur nú unnið og hefur komið til tals í þessum umræðum og er hluti af því mikla verkefni sem Byggðastofnun hefur verið falið, varpar mjög athyglisverðu ljósi á ýmis efni af þessu tagi, bæði varðandi launaþróun, skiptingu á fjárfestingarframlögum ríkisins og hvernig dreifing á lánum fjárfestingarlánasjóða hefur verið milli Reykjavíkur annars vegar og landsbyggðarkjördæmanna hins vegar.
Ég ætla ekki að fara mörgum orðum um þessar tölulegu upplýsingar sem hér koma fram. En það kemur í ljós að á milli áranna 1986 og 1987 hækkuðu laun í Reykjavík um 43,2%, á landsbyggðinni um 42,6% og að meðaltali um 42,8%. Sums staðar úti á landsbyggðinni hækka launin meira en að meðaltali og meira en í Reykjavík og meðaltekjur á einstökum stöðum á landsbyggðinni eru talsvert hærri heldur en í Reykjavík. En síðan eru mjög augljós dæmi um miklu lægri tekjur annars staðar, þannig að ekki er hægt að draga upp þá einföldu mynd að það sé Reykjavík annars vegar og landsbyggðin hins vegar. Sums staðar á landsbyggðinni er ástandið í þessum efnum mjög alvarlegt en annars staðar sýnast launin vera í mjög góðu lagi miðað við það sem almennt gerist í þjóðfélaginu og hærri heldur en að meðaltali.
Að því er varðar framkvæmdirnar, þ.e. skiptingu á stofnkostnaðarframlögum ríkissjóðs, þá fara 1,4 milljarðar á höfuðborgarsvæðið á þessu ári en 2,3 milljarðar til landsbyggðarinnar. Aukningin á milli áranna 1987 og 1988 er 24,4% á höfuðborgarsvæðið en 28,8% til landsbyggðarinnar. Þegar horft er á útlán fjárfestingarlánasjóðanna þá fara um 1,4 milljarðar til Reykjavíkur en um 5,2 milljarðar til annarra kjördæma. Allt eru þetta mjög nauðsynlegar upplýsingar og óhjákvæmilegt er að styðjast við þær þegar mótuð er afstaða og umræða fer fram um þessi mikilvægu efni.
Að lokum skal tekið undir það sjónarmið sem margsinnis hefur verið áréttað af minni hálfu að það sem sköpum skiptir í þessu efni er auðvitað það að rekstur framleiðslufyrirtækjanna á landsbyggðinni geti gengið og að þeim sé tryggður eðlilegur rekstrargrundvöllur. Það þýðir hins vegar ekki að standa að einhverjum aðgerðum til þess að ná þessu höfuðmarkmiði, sem nú kallar mjög á að því sé sinnt, á þann veg að það leiði til nýrrar verðbólguholskeflu. Það held ég að flestir hljóti að vera sammála um og hljóti að gera sér grein fyrir að allar aðgerðir og ráðstafanir í þessu efni hljóta að miða að því tvíþætta markmiði að treysta rekstrargrundvöll atvinnufyrirtækjanna og halda áfram þeirri markvissu viðleitni, sem hefur skilað árangri, að ná niður verðbólgu.
Við lifum ekki í þessu landi ef framleiðslufyrirtækin á landsbyggðinni, fiskvinnslufyrirtækin og útgerðarfyrirtækin, þurfa um langan tíma að starfa við hallarekstur. Þessi atvinnugrein er uppspretta að gjaldeyrisöflun þjóðarinnar og auðvitað búa menn ekki til langframa við þær aðstæður að þessi fyrirtæki séu rekin með halla. Það má öllum vera ljóst og höfuðverkefnið sem nú blasir við þessari ríkisstjórn er að takast á við þann vanda.