09.05.1988
Efri deild: 95. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 7782 í B-deild Alþingistíðinda. (5912)
514. mál, bann gegn viðskiptum við Suður-Afríku og Namibíu
Frsm. minni hl. fjh.- og viðskn. (Jón Magnússon):
Herra forseti. Við Júlíus Sólnes skipum minni hl. fjh.- og viðskn. og leggjum til að frv. um bann gegn viðskiptum við Suður-Afríku og Namibíu verði fellt.
Í fyrravetur gaf þáv. utanrrh. Matthías Á. Mathiesen þinginu skýrslu um utanríkismál. Í þeirri skýrslu er á bls. 29 fjallað um, með leyfi forseta, málefni Afríku. Þar er sérstaklega talað um málefni Suður-Afríku. Þar segir orðrétt:
„En almenn þegnréttindi eru víðar fótum troðin í heimsálfunni. Flestir Afríkubúar hafa atkvæðisrétt, en í mörgum tilvikum geta þeir aðeins raðað atkvæði sínu á einn frambjóðanda. Á meðal 40 stærstu blökkumannaríkja álfunnar umbera aðeins sjö starfsemi stjórnarandstöðuflokka. Í 17 þessara ríkja er aðeins leyfður einn stjórnmálaflokkur, flokkur valdhafanna, og í öðrum 17 eru herforingjar við völd.“
Þetta er lýsing á ástandinu frá fyrrv. utanrrh. frá því í fyrra um hvernig stjórnskipulegum réttindum og mannréttindum þegna þessarar heimsálfu er varið.
Við sem stöndum að minnihlutaálitinu bendum í fyrsta lagi á að þetta frv. var rætt í fjh.- og viðskn. Ed. á einum fundi. Það komu engar upplýsingar fram, það voru engar upplýsingar bornar fram fyrir nefndina um málið og að okkar áliti hefur það ekki fengið viðhlítandi skoðun. Við hljótum að spyrja hvaða aðstæður það eru eða hvort eitthvað hafi breyst frá því að Steingrímur Hermannsson utanrrh. gaf þinginu skýrslu sína, en í skýrslu hans til Alþingis, 294. mál, segir um málefni fjarlægra heimshluta, það efni sem hér um ræðir:
„Tilraunir Sameinuðu þjóðanna til að koma á viðskiptabanni við Suður-Afríku hafa gengið misjafnlega. Bandaríkjastjórn bannar nú allar nýjar fjárfestingar bandarískra fyrirtækja í Suður-Afríku og innflutning kola og stáls frá landinu. Einnig hafa suðurafrísk flugfélög verið svipt lendingarleyfi í Bandaríkjunum. Það er álit sérfræðinga að enda þótt þessar aðgerðir virðist víðtækar muni þær einungis hafa áhrif á um 10% viðskipta Suður-Afríku við Bandaríkin. Þá hafa bandarísk stórfyrirtæki tilkynnt að þau muni loka fyrirtækjum sínum í Suður-Afríku, þeirra á meðal IBM, General Motors o.s.frv. Ríkisstjórnir Japans, Sambandslýðveldisins Þýskalands og Stóra-Bretlands hafa enn ekki tekið neinar ákvarðanir um hvort heimila beri fyrirtækjum sem skrásett eru í þessum ríkjum að starfa í Suður-Afríku. Ríkisstjórn Ísraels hefur ákveðið að banna alla sölu hergagna til Suður-Afríku og virðast Ísraelsmenn þar með hafa látið undan þrýstingi frá Bandaríkjunum.
Á vettvangi Norðurlandanna hefur um alllangt skeið verið til umræðu algert viðskiptabann á Suður-Afríku. Þær hugmyndir eru í samræmi við norrænar áætlanir um ráðstafanir gegn Suður-Afríku.“
Það er mjög eftirtektarvert að í þessari skýrslu er ekki lögð nein sérstök áhersla á að samþykkt verði sérstakt frv. um bann á viðskipti við Suður-Afríku. Ég vek athygli á því að þetta er skýrsla sem utanrrh. lýðveldisins lagði fyrir Alþingi í haust.
Þegar meta á hvort setja eigi viðskiptabann á annað ríki þurfa mjög ríkar ástæður að vera fyrir hendi. Evrópuþjóðirnar fyrr á þessari öld notuðu viðskiptabann og aðrar viðlíka pólitískar þvinganir til að reyna að ná ákveðnum pólitískum markmiðum. Þá urðu til hugtök eins og „stjórnmál fallbyssubátanna“ og önnur þess háttar. Það var talað um að ríki væru öðrum háð, að þau gætu ekki tekið afstöðu vegna þess að yfir þeim vofði nánast hungurdauði vegna aðgerða annars og stærra ríkis.
Nú er það þannig að þegar fólk er að leggja til eða boða eða fara fram á að ákveðin löggjöf verði sett hljótum við að miða við að hún þjóni einhverjum tilgangi. Skv. skýrslu um viðskipti Íslands og Suður-Afríku, sem ég hef aflað mér fyrir árin 1984 og 1985, er ljóst að viðskipti ríkjanna eru ákaflega takmörkuð. Það sem inn er flutt frá Suður-Afríku er að meginstefnu til ávextir og grænmeti, en auk þess örlítið af fatnaði og gull til almennra nota. Út eru fluttar nokkrar plastvörur, aðallega fiskkör og kör úr plasti, bæði árin. Þessi viðskipti eru svo lítil að þau skipta ekki máli, hvorki fyrir viðskipti okkar eða fyrir viðskipti Suður-Afríku. Ef við skoðum hver viðskipti Norðurlandanna eru við Suður-Afríku og Namibíu er samkvæmt þeim upplýsingum sem ég hef getað aflað mér viðskiptunum háttað sem svo greinir:
Viðskipti Finnlands við Suður-Afríku hafa minnkað stórlega, en þau eru sem hér segir: Af utanríkisviðskiptum Suður-Afríku eru 0,6% við Svíþjóð, 0,5% við Danmörku, 0,4% við Noreg og 0,2% við Finnland.
Það er eftirtektarvert að Svíar hafa um margt verið sporgöngumenn fyrir setningu samþykkta, þá sérstaklega á vettvangi Öryggisráðsins, um bann gegn viðskiptum við Suður-Afríku. Því er þó þannig varið að þrátt fyrir að Svíar séu sérstakir sporgöngumenn þessa málstaðar hafa þeir sjálfir í sínum lögum mjög mikilvægar undanþágur sem gera þeim kleift að eiga þau viðskipti við Suður-Afríku sem þeir kjósa. Um það efni hef ég m.a. tiltölulega nýlega grein eftir mann sem er sendiherra og þjóðréttarfræðingur í sænska utanríkisráðuneytinu, þar sem hann fjallar um hvernig á því stendur að Svíar treysta sér ekki til að setja einhliða bann við viðskiptum við Suður-Afríku. Þar minnist hann m.a. á þá mikilvægu röksemd að nota ekki „pólitík fallbyssubátanna“ til að knýja fram um pólitísk markmið. Við sem skipum minni hl. nefndarinnar bendum á að við teljum nauðsynlegt að auka virðingu fyrir frelsi og mannréttindum í heiminum. En við bendum jafnframt á að þó að Mannréttindasáttmáli Sameinuðu þjóðanna hafi verið staðfestur af flestum þjóðum skortir samt mikið á að ákvæðum hans sé framfylgt. Mannréttindastofnunin „Freedom House“ er ákaflega virt stofnun, stofnuð í síðasta stríði og fyrst og fremst stofnuð í andstöðu við nasisma og fasisma og til að berjast fyrir frelsi og mannréttindum. Fyrsti forseti þessarar stofnunar var Eleanor Roosevelt. Þessi stofnun gefur út árlega fréttir og skoðun og álit á því hvernig mannréttindamálum og pólitískum réttindum er háttað í veröldinni. Það eru nokkur atriði, sem eru mjög eftirtektarverð, sem koma fram í áliti þessarar stofnunar frá 1. jan. 1988. Þar er bent á í fyrsta lagi að alvarleg mannréttindabrot og frelsisskerðing séu í rúmlega 50 ríkjum. Takmarkað frelsi þegnanna sé í tæplega 60 ríkjum til viðbótar. Því séu um eða yfir 100 ríki sem brjóti mjög mikilvæg ákvæði Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Það er athyglisvert að skoða, en þessi stofnun greinir umrædd ríki eftir því hvað hún telur mannréttindabrot alvarleg. Þá eru nokkrir hlutir mjög eftirtektarverðir.
Þegar fjallað er um hvernig ríki séu á vegi stödd hvað snertir pólitísk réttindi er lægsta einkunnin 7 og þar fær Suður-Afríka einkunnina 5 sem er mjög lág einkunn og að sjálfsögðu að verðleikum. En það er eitt sem er mjög eftirtektarvert og sem er eðlilegt að vekja athygli á á hinu háa Alþingi: Sérstakt verndarríki Íslands, ríki sem við höfum sérstaklega tekið að okkur að veita þróunaraðstoð, Grænhöfðaeyjar, er í sama flokki. Það skýtur óneitanlega nokkuð skökku við að banna viðskipti við eitt ríki vegna skorts á pólitískum réttindum þegnanna en heimila og veita sérstakan fjárstuðning öðru ríki sem eins er ástatt í.
Í annan stað er ríkjum gefin einkunn miðað við almenn mannréttindi eða borgaraleg lýðréttindi og þá kemur það þannig út að bæði þessi ríki falla niður, fá sem sagt einkunnina 6 sem er næstlægsta einkunn. Það er annars vegar ríki sem við viljum banna öll viðskipti við og hins vegar ríki sem við viljum veita sérstakan fjárstuðning til.
Á þessu er vakin athygli sérstaklega vegna þess að vilji Alþingi láta taka mark á sér og ljá mannréttindamálum sérstakt lið á að láta eitt yfir alla ganga. Það eiga ekki að vera sérreglur sem gilda fyrir eitt ríki en aðrar reglur fyrir annað.
Þess vegna boðum við, sem stöndum að minnihlutaálitinu, að ef þetta frv. verður samþykkt við 2. umr. leyfum við okkur að bera fram brtt. við 3. umr. þar sem miðað sé við að það verði sett viðskiptabann á þau ríki sem brjóti í grundvallaratriðum Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna. (SvG: Hvað er það langur listi hjá ykkur?) Ja, miðað við lista stofnunarinnar eru það yfir 100 ríki. (SvG: Það er nú illmögulegt.) En til upplýsingar fyrir hv. þm., vegna þess að hann spurði, vil ég, með leyfi forseta, vitna í 3. tölul. 21. gr. Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna, en þar segir: „Vilji þjóðarinnar skal vera grundvöllur að valdi ríkisstjórnar. Skal hann látinn í ljós með reglubundnum, óháðum og almennum kosningum, enda sé kosningarréttur jafn og leynileg atkvæðagreiðsla viðhöfð eða jafngildi hennar að frjálsræði.“
Ég vek athygli á því að þarna eru ákvæði, í þessari grein Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna, um að atkvæðisréttur skuli jafn. Það er meginatriði þess sem við gagnrýnum Suður-Afríku fyrir, ríkisstjórnina í Suður-Afríku, að sumir þegnar þess þjóðfélags eru sviptir lýðréttindum. Þeir hafa minna að segja um stjórn landsins en aðrir þegnar, þ.e. 1. og 2. flokks þegnar.
En þá skulum við líta okkur örlítið nær. Hér á landi er atkvæðisréttur fjarri því að vera jafn, allt upp í fimmfaldur atkvæðamunur. Í raun hefur meiri hluti þjóðarinnar, sem býr í Reykjavík og á Reykjanesi, ekki tæknilega möguleika til að kjósa meiri hluta alþingismanna. Að þessu leyti til er okkar stjórnskipun því ekki í samræmi við Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Og þó við getum öll fallist á að Ísland sé tvímælalaust í hópi þeirra ríkja þar sem mannréttindi og önnur almenn lýðréttindi eru hvað best á veg komin er þarna tvímælalaust um brot á Mannréttindasáttmálanum að ræða.
Við sem skipum minni hl. fordæmum kynþáttastefnu Suður-Afríku og erum eindregið þeirrar skoðunar að Íslendingar eigi að vinna gegn þessari kynþáttastefnu með gagnrýni á alþjóðavettvangi.
Það er jafnframt skoðun okkar að bregðast eigi við kúgun og mannréttindabrotum með sama hætti óháð því hverjir stunda slík brot. Við fordæmum jafnframt einræðis- og alræðisstjórnir sem brjóta grundvallarmannréttindi.
Við Íslendingar fylgjum þeirri stefnu að hafa vinsamleg samskipti við allar þjóðir, en þrátt fyrir það teljum við eðlilegt og rúmast innan þeirrar stefnu að hvetja til og stuðla að sjálfsákvörðunarrétti meðal þjóðríkja og innan þeirra. Þessari grundvallarstefnu ber okkur að fylgja áfram.
Meginatriðið er vinsamleg samskipti við allar þjóðir og teljum við því mikilvægt þegar af þeirri ástæðu að frv. verði fellt.
Þessari stefnu í utanríkismálum hefur verið fylgt frá stofnun lýðveldisins og hún hefur verið einn mikilvægasti þáttur í utanríkisstefnu þess. Ég hygg að frávik frá þessari stefnu kalli á mjög verulegt endurmat utanríkisstefnunnar.
Þá höldum við því fram, sem skipum minni hl. fjh.- og viðskn., að þær viðskiptaþvinganir sem frv. gerir ráð fyrir þjóni ekki þeim tilgangi sem flm. þess ætlast til.
Í fyrsta lagi eru, eins og ég benti á áðan, viðskipti Íslands við Suður-Afríku og Namibíu svo lítil að þau skipta hvorugan aðila máli. Frv. hefur því fremur táknrænt gildi en raunverulegt. Vegna þess teljum við, sem skipum minni hl. nefndarinnar, fráleitt að samþykkja það í andstöðu við þá stefnu sem fylgt hefur verið í samskiptum þjóðanna. Því til viðbótar er bent á að viðskiptabann og viðskiptaþvinganir hafa haft sáralítil áhrif þegar þeim hefur verið beitt allt frá dögum Napóleons, sem setti viðskiptabann á Bretland, og allt til okkar tíma.
Þá er því haldið fram að viðskiptabann á Suður-Afríku og Namibíu komi til með að bitna harðast á þeim sem flm. frv. vilja aðstoða og skulum við skoða þá röksemd örlítið nánar. Í sjálfu sér held ég ekki að þm. þessarar hv. deildar hafi mikinn áhuga á því að fylgjast með rökum í þessu máli vegna þess að ég hygg að menn hafi þegar verið handjárnaðir eða að þeir hafi einhverjar fyrir fram meiningar í málinu. En við skulum aðeins skoða málið út frá rökfræðilegum sjónarmiðum.
Í fyrsta lagi liggur fyrir að ef færri ávextir eru keyptir frá Suður-Afríku verða áhrifin fyrst þau að svörtum verkamönnum sem starfa við þá iðju er sagt upp störfum. Þeir verða reknir til nágrannaríkjanna eða til svokallaðra sjálfsstjórnarsvæða. Það er það sem liggur fyrir. Það hefur sérstaklega verið rætt um það á Bandaríkjaþingi og frjálslyndir þm., eins og t.d. Edward Kennedy, hafa bent á og lagt til að ef beita ætti Suður-Afríku viðskiptaþvingunum væri nauðsynlegt fyrir Bandaríkjaþing að samþykkja sérstakan fjárstuðning til svokallaðra framvarðaríkja til þess að reyna að koma í veg fyrir það að efnahagur og atvinnulíf þessara ríkja hryndi í rúst. Af hverju er hætta á að efnahagur og atvinnulíf þessara ríkja muni hrynja? Það er einfaldlega vegna þess að það eru mörg hundruð þúsund svartir erlendir verkamenn sem kjósa að fara til Suður-Afríku frá heimalöndum sínum til þess að afla sér lífsviðurværis og senda peninga heim. Ef þeir missa sína vinnu, eins og ljóst liggur fyrir að margir munu gera ef Vestur-Evrópubúar og Norður-Ameríkubúar gera alvöru úr því að beita mjög virkum viðskiptaþvingunum, bitnar þetta fyrst á þeim aðilum sem síst skyldi.
Við bendum enn fremur á að um nokkurt skeið hafa ýmis samtök náttúruverndarfólks barist fyrir því að ríki Vestur-Evrópu og Norður-Ameríku settu viðskiptabann á Íslendinga vegna þeirra grófu brota sem þau telja Íslendinga seka um. Á þetta er bent til að sýna fram á hættuna sem getur verið því samfara að samþykkja frávik frá þeirri stefnu að eiga vinsamleg samskipti við allar þjóðir og að pólitík fallbyssubátanna sé ekki tæk á 20. öld sem viðskipti þjóða á milli.
Eins og ég gat um hér áðan, þá er það sjónarmið okkar sem skipa minni hl. að sú pólitík sem ríkisstjórn Suður-Afríku fylgir sé fordæmanleg. Við lýsum því jafnframt yfir að það beri brýna nauðsyn til að vinna að breytingum á apartheid-stefnunni. Spurningin er alltaf sú með hvaða hætti við getum unnið að breytingum á sem virkastan hátt. Þegar menn reyna að meta hvernig hægt sé með sem virkustum hætti að ná fram breytingum í alþjóðapólitík þurfa þeir að sjálfsögðu að skoða söguna og meta hvaða hlutir og með hvaða hætti þeir hafa haft áhrif á okkar tímum. Ef svo er gert höfum við nokkra vegvísa. Við höfum m.a. þá vegvísa að í Evrópu voru tvö einræðisríki fyrr á öldinni og fyrir ekki svo löngu síðan, annars vegar var Spánn undir einræðisstjórn Francos og hins vegar Portúgal undir stjórn Salazars.
Fyrir nokkrum árum, eða upp úr 1960 og fram yfir 1970, var oft hægt að lesa í blöðum á Íslandi, sérstaklega Þjóðviljanum, kröfur um það að sett yrði viðskiptabann á þessu ríki. Ég minni sérstaklega á grein í Þjóðviljanum um viðskiptabann á Portúgal vegna aðfara nýlenduherranna þar í Angóla á þeim tíma. Vissulega mátti á það fallast að stjórnkerfi þessara ríkja var mjög áfátt á þessum tíma. Almenn mannréttindi og lýðréttindi voru fyrir borð borin og þarna voru einræðisherrar við völd. Slíkt er andstætt hugmyndafræði okkar sem unnum lýðræði og við sem fylgjum lýðræði teljum í raun og veru að lýðræðið sé litblint, það skipti ekki máli hvort það sé gulur, svartur eða hvítur maður sem eigi að njóta þeirra lýðréttinda. Við teljum að allir menn eigi að njóta lýðréttinda jafnt hvernig sem litur þeirra er, hvernig svo sem kynferði þeirra er háttað, hvernig svo sem trúarbrögð þeirra eru og hvar svo sem þeir eru búsettir. Þetta er mjög mikilvægt atriði.
Það sem við höfum fyrir augunum og sá lærdómur sem við getum dregið af því hvað gerðist í viðskiptunum við Portúgal og Spán er eftirfarandi:
Í stað þess að banna viðskiptin við Portúgal og Spán og knýja ferðamenn frá Evrópulöndunum til að fara eitthvað annað voru viðskiptin við þessi ríki mjög mikil allan tímann. Og hver varð niðurstaðan?
Á u.þ.b. áratug breyttust þessi einræðisríki með friðsamlegum hætti í lýðræðisríki. Það var það sem gerðist. Ef við teljum okkur geta dregið einhvern lærdóm af þessum dæmum mætti velta fyrir sér andstæðu frv. sem hér liggur fyrir. Væri það ekki líklegast til þess að hafa jákvæð áhrif á þróun lýðréttinda í Suður-Afríku að ríki Norður-Ameríku og Vestur-Evrópu, þar sem lýðréttindi eru hvað mest í hávegum höfð, mundu auka bæði menningarleg samskipti og viðskipti við ríki Suður-Afríku og Namibíu og reyna með þeim hætti að stuðla að bættum lýðréttindum og aukinni lýðræðisþróun í þessu landi?
Ástæðan fyrir því að ég tek þessa eindregnu afstöðu gegn frv. er einfaldlega sú að ég tel að með þessu háttalagi sé reynt að girða fyrir viðskipti við þessi ríki og loka þau úti á alþjóðavettvangi. Verið er að leggja steinana og byggja upp það sem ég get ekki séð að leiði til annars en hroðalegra blóðsúthellinga í þessum heimshluta í framtíðinni. Ég get ekki séð að það leiði til neinna skjótvirkra lausna. Ég get ekki séð að mannkynssagan segi okkur eitt eða neitt um það. Ég get hins vegar komið með og bent á mörg dæmi þess að verulegar líkur eru fyrir því að það að loka Suður-Afríku úti á alþjóðavettvangi hafi þveröfuga áhrif.
Ég vil ekki með atkvæði mínu bera ábyrgð á og stuðla að því að slík stefna, sem ég tel vitlausa stefnu og ekki til þess fallna að auka mannréttindi í veröldinni, nái fram að ganga á Alþingi Íslendinga.
Ég geri mér fyllilega grein fyrir því að Ísland er ekki nafli alheimsins. Ég geri mér fyllilega grein fyrir því að það sem Norðurlandaráð er að samþykkja á sínum þingum er ekki það sem heimurinn meðtekur sem boðskap hins allra heilagasta, oft á tíðum sem betur fer.
Það er nú einu sinni þannig að í sumum tilvikum komast ákveðnir hlutir í tísku og þetta mál er einfaldlega búið að vera í tísku á Norðurlöndum. Menn hafa hreinlega lokað augunum fyrir því að næsti nágranni Norðurlandaþjóðanna í austri er górilluríkið Sovétríkin þar sem hvað alvarlegust mannréttindabrot hafa verið framkvæmd á okkar tímum ef frá eru skilin górilluríki nasismans milli 1933 og 1945. Munurinn er einfaldlega sá að ríki nasismans leið sem betur fer undir lok en górilluríkið í austri ógnar enn mannréttindum og frelsi íbúa Vestur-Evrópu og þar á meðal okkar. En þetta atriði skiptir okkur engu máli. Við tölum ekki um að setja viðskiptabann á Sovétríkin. Og ég vek athygli á því að í fréttum í kvöld á Stöð 2 var þess getið að ákveðnir einstaklingar í því landi hafi gert tilraun til þess að stofna stjórnarandstöðuflokk. Þess var jafnframt getið í sömu frétt að nú þegar hefðu 43 þeirra sem dirfðust að láta sér detta í hug að stofna stjórnmálaflokk í Sovétríkjunum verið fangelsaðir. Á meðan verið er að fangelsa þá sem vilja og gerast svo djarfir að ætla að koma upp stjórnarandstöðu í Sovétríkjunum er á Alþingi Íslendinga verið að tala um það að setja viðskiptabann á Suður-Afríku fyrir mannréttindabrot. En utanrrh. vill senda forseta lýðveldisins í kurteisisheimsókn til Sovétríkjanna til þess að greiða þar fyrir sölu trefla frá Álafossi.
Þegar menn tala um siðferði í pólitík er spurningin náttúrlega fyrst og fremst um það að vera sjálfum sér samkvæmur. Þetta frv. sem hér liggur fyrir er ekkert annað en tvískinnungur og hræsni.
Það var líka greint frá því í fréttum að ríkisstjórn Suður-Afríku hefði framkvæmt fordæmanlegan hlut í dag og fólst hann í því að þeir höfðu bannað ákveðið stjórnarandstöðublað tímabundið. Viti menn, þeir höfðu bannað útkomu, prentun og dreifingu ákveðins stjórnarandstöðublaðs. Ef við veltum fyrir okkur hinu ríkinu, sem ég minntist á áðan, þá er spurningin hvar stjórnarandstöðublöðin í Sovétríkjunum séu. Þau eru einfaldlega ekki til, þeim er ekki leyft að vera til. Sá er munurinn á mannréttindum í þessum tveimur ríkjum að í Sovétríkjunum fá engin stjórnarandstöðublöð að koma út en í Suður-Afríku er þó um takmarkaða stjórnarandstöðu að ræða.
Á þetta er alls ekki bent til þess að afsaka með einum eða neinum hætti það stjórnarfar sem ríkir í Suður-Afríku. Það sem hér er um að ræða snýst ekki um það atriði. Það snýst einfaldlega um hverja við teljum vera virkustu leiðina til að koma á lýðréttindum án blóðsúthellinga í þessum löndum. Og ég ítreka það sem ég sagði áðan að ef við förum þá leið sem hér er lögð til og ef Vestur-Evrópubúar og Norður-Ameríkubúar fara einnig þá leið er hætt við því að við séum að leggja það lóð á vogarskálina sem leiða muni til hrikalegs ástands, blóðsúthellinga og gífurlegra hörmunga fyrir fjölda fólks á næstu árum.
Ef við viljum hins vegar feta okkur skrefin fram á við og hafa áhrif á ríkisstjórn Suður-Afríku með því að stuðla að umbótum í landinu gerum við það með víðtækum samskiptum við það ríki. Það er nú einu sinni þannig að ríki einræðis og þeirra sem vilja svipta fólk lýðréttindum eru fremur hræddari við að hafa viðskipti við lýðræðisríkin heldur en lýðræðisríkin við þau. Það er einfaldlega vegna þess ... (Gripið fram í: Það smitast ekki.) Það er akkúrat það sem er og það er einmitt þessi smitunarhætta sem við lýðræðisríkin eigum að nýta okkur. Við eigum að reyna að smita til þessara ríkja, m.a. Suður-Afríku og Namibíu, því stjórnkerfi og þeim mannréttindum sem við höfum trú á. Ég tel stjórnkerfið í Sovétríkjunum fordæmanlegt. Ég tel mannréttindabrotin þar mjög alvarleg. Ég vil hins vegar að við höfum sem víðtækust samskipti, bæði viðskiptasamskipti sem og menningarleg samskipti, við Sovétríkin, þó að ég vilji að vísu ekki senda forseta lýðveldisins í auglýsingaferð þangað. En að öðru leyti vil ég halda sem allra víðtækustum samskiptum vegna þess að ég hygg að ef eitthvað er hægt að þoka málum þar í rétta átt sé það með því að vestræn lýðræðisríki fari þannig að. Með sama hætti vil ég meðhöndla Suður-Afríku.
Afstaða minni hl. byggist, eins og hér hefur komið fram, fyrst og fremst á andstöðu við beitingu viðskiptabanns sem úrræðis til að ná fram pólitískum markmiðum. Við teljum að ef meiri hluti þingdeildarinnar sér ástæðu til og telur eðlilegt að beita þeim í pólitískum tilgangi sé full ástæða til þess að gera þær breytingar á frv. við 3. umr. að það taki til allra þeirra ríkja sem brjóti Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Herra forseti. Með tilliti til þess að fleiri mál eru á dagskrá og liðið er á fundartímann mun ég stytta ræðu mína og vil að lokum ítreka að við sem skipum minni hl. teljum frv. eins og það liggur fyrir órökrétt og ástæðulaust. Það sé til þess fallið að stuðla að tvískinnungi í viðskiptum Íslendinga við aðrar þjóðir og við leggjum til að frv. verði fellt.