26.04.1909
Efri deild: -1. fundur, 21. löggjafarþing.
Sjá dálk 255 í B-deild Alþingistíðinda. (85)
2. mál, fjáraukalög 1908 og 1909
Steingrímur Jónsson:
Eins og nefndarálitið ber með sér, er nefndin ekki sammála og er eg í minnihlutanum. Eg get sem sé ekki ráðið til, að það sé samþykt óbreytt, úr því breytingartillögur eru komnar fram. Eins og sjá má af sjálfu frumvarpinu, þá eru gjöldin nærri 4000 kr. hærri en í stjórnarfrumv. Að vísu er ekki óeðlilegt, að gjöldin geti hækkað í meðferð málsins. En það sem gjörir þetta athugavert er það, að nú eru feldar burtu þær tillögur í frumvarpi stjórnarinnar, sem mest var um vert: síminn til Vestmannaeyja, brúin á Rangá og mælingin fyrir járnbraut austur yfir fjall. Það hefir verið talað um sparnað, og hafa þeir menn auðvitað nokkuð til síns máls. En hins vegar get eg ekki neitað því, að mér finst minna hafa úr orðið sparnaðinum þegar til kom, heldur en til stóð. Þó ýmsir af útgjaldaliðunum hafi verið feldir, þá hefir það jafnað sig upp, með því að aðrir hafa komið í þeirra stað. Skal eg minnast á tvö atriði. Fyrst er uppmælingin á Gilsfirði. Þar hefir farið ekki minna en það fram úr áætlun, að þar sem upphaflega var gjört ráð fyrir 4000 kr., þá er nú í fjárlögunum og fjáraukalögunum til þess ætlaðar 14000 kr. Að bera þennan gjaldalið saman við aðra rausn þessarar deildar, held eg geti ekki staðist, og finst mér það sama sem að fleygja þeim rannsóknarlaust í sjóinn. Sé eg það ekki, að slíkt geti borgað sig, að verja svo miklu fé til mælinga á tveim smáhöfnum, þar sem verzlun er og verður lítil, og strjálbygðar sveitir liggja að öllum megin. Hitt atriðið er fjárveitingin til ráðunautanna í verzlunarmálinu. Þetta atriði gegnir alt öðru máli, að því leyti að hér er um mjög svo mikilsverða nýjung að ræða. Hins vegar er það ljóst, að allmikið vandaverk muni vera, að fá þá menn til starfans sem fullhæfir séu. Það þurfa að vera menn, sem hvorttveggja séu: bæði mjög vel fróðir í öllu, sem að verzlun og viðskiftum lýtur, og hins vegar öllum óháðir; og mega þeir sízt vera bundnir neinum viðskiftastörfum erlendis. En einmitt vegna þess, að hér liggja svo margir erfiðleikar í vegi fyrir framkvæmdinni, álít eg rangt, að hraða málinu mjög. Og hins vegar álít eg af sömu ástæður að réttara væri að gjöra ráð fyrir að eins einum manni en ekki tveimur. Finst mér slíkt að öllu leyti samboðnara málinu og því hollara, að ekki sé hugsað fyrst um sinn um nema einn slíkan ráðunaut. Hins vegar finst mér fjárupphæðin, sem til þess var ætluð, alls ekki of há, og finst mér jafnvel furðu lágt, að áætla ekki nema 5000 kr. laun (fyrir hálft ár) til slíkra manna; en úr því ráðherra hefir álitið þá upphæð nægja, þá er ekkert þar til að segja. Annars finst mér of mikið í ráðist nú, að fara að stofna tvö slík embætti, og samsvarar það ekki þeim sparnaðarhugmyndum, sem menn nú bera á vörum sér. Hvað aftur snertir skilning háttv. þm. Strandamanna á þessu máli, þá kemur hann á engan hátt heim við hina sönnu tilætlun með málinu. Eg býst helzt við, að fyrir honum hafi vakað það, að kaupfélög Norðurlands hafa haft í hyggju að fá sér umboðsmann (eða menn?) utanlands. En mér er hins vegar kunnugt um, að það hefir aldrei verið meining þeirra, að sá umboðsmaður ætti að vera launaður af landsfé, heldur yrði hann eingöngu þeirra maður og í beinni kaupgjaldsþjónustu hjá þeim. En í heild sinni álít eg mál þetta (þ. e. ráðunautinn eða
ráðunautana) svo mikilsvert, að æskilegt væri, að það næði fram að ganga og fengi góða afgreiðslu.