08.04.1911
Neðri deild: -1. fundur, 22. löggjafarþing.
Sjá dálk 348 í B-deild Alþingistíðinda. (995)
111. mál, fjárlög 1912-1913
Jón Jónsson (1. þm. N.-Múl.). Eg vil leyfa mér að minnast sérstaklega á tvær breyt.till., er eg hefi komið fram með. Er önnur þeirra um smjörbúin. Eg lít svo á, að fjárveiting til smjörbúa ár eftir ár eigi ekki að eiga sér stað. Tel eg rétt, að þingið veiti mönnum styrk til þess að koma slíkum arðberandi fyrirtækjum á laggirnar, en hins vegar getur þingið ekki haldið áfram með slíkar styrkveitingar. Smjörbúin eru góð og arðsöm fyrirtæki, og er markmiðið með þeim að koma smjörinu í sem hæst verð. Þess vegna á þingið að styrkja þau í byrjun og hvetja þannig til að koma þeim upp. Þetta er mín skoðun á þessu máli, og vísa eg frá mér öllum aðdróttunum háttv. 2. þm. Árn. (S. S.) til mín í þessu máli. Sláturfélögin eru að því leyti lík smjörbúunum, að bæði miða að því að koma afurðunum í hátt verð. En sláturfélögin eru bygð á sauðfjárrækt, smjörbúin á kúarækt. Tillaga mín fer fram á, að 1000 kr. styrkur verði veittur hverju smjörbúi til þess að komast á laggirnar, en að enginn annar styrkur verði veittur til smjörbúa. Það situr ekki á háttv. 2. þm. Árn. (S. S ), sem er ráðunautur Búnaðarfélags Íslands, að trana sér fram til þess að berjast fyrir hagsmunum vissra kjördæma. Hann á að líta alment á málið eins og eg. Þingið hefir veitt um 100 þús. kr. til smjörbúa, og eg sé ekki, að hægt sé að halda svona áfram. Eg er sjálfur bóndi og finn þó ekki, að þetta sé sanngjarnt. Ef að þessari miklu styrkveitingu til smjörbúanna væri haldið áfram, yrði það ein göngu til þess að auðga þau. Þetta er ekki sanngjarnt gagnvart þeim, sem aðallega hafa sauðfjárrækt, eins og t. d. bændur á Austfjörðum. Eg segi þetta ekki af hlutdrægni, því að víða gætu risið upp smjörbú á Austfjörðum. Sauðfjárræktin er líka víða annarstaðar aðalatvinnuvegur bænda en á Austfjörðum. Ef þessi tillaga mín yrði samþykt, hygg eg, að smjörbúunum mundi talsvert fjölga. Eg skal hreinskilnislega játa, að háttv. 2. þm. Árn. (S. S.) á þakkir skilið fyrir að beitast fyrir góðum og nytsömum málum, en hann má ekki líta of einhliða á einstök mál.
Hvað tillöguna um styrk til sláturhússstofnunar á Austurlandi snertir, skal eg taka það fram, að þetta er mesta nauðsynjafyrirtæki og því rétt að veita hann. Öll slík fyrirtæki eiga erfitt uppdráttar í byrjun og því þörf á að styrkja þau. Hjá okkur er vöknuð hreyfing um að setja á stofn sláturhús. Hafa lögin verið sett og ýmsra upplýsinga aflað. En málið horfði þannig við, er eg fór að heiman, að nægilegt fé vantaði til að reisa húsið. Eg veit, að engum háttv. þm. getur blandast hugur um, að það sé velferðarmál að koma slíku húsi upp til þess að koma kjötinu í hærra verð. Þá mundi verzlunin einnig batna, þar sem bændur fengju peninga fyrir kjötið og hönd seldi hendi. Vona eg, að styrkur þessi verði veittur, enda er hér að eins farið fram á ¼ hluta af kostnaðinum.
Þá vildi eg minnast á tillöguna um að fella burtu skáldastyrkina, en í stað þess að veita stjórninni heimild til þess að veita þá eftir tillögum nefndar, sem er kosin af þinginu með hlutfallskosningu. Þetta er allþýðingarmikið mál, og finst mér ekki rétt að líta smáum augum á þessar styrkveitingar. Eg lít svo á, að þær geti haft mikla þýðingu. Það er oft vandasamt að úthluta þeim. Eg get því ekki fallist á tillöguna. Að vísu er tillagan um að að nefnd úthluti þessum styrkjum að ýmsu leyti skynsamleg, en eg skal þó geta þess, að fyrirsögnin er ekki nógu yfirgripsmikil, því að í henni er að eins tekið fram, að styrkveitingarnar skuli að eins ganga til vísinda, bókmenta og lista. Mun eg halda mér við frumv. Eg skal geta þess, að þessar styrkveitingar þykja of háar. En það er sjálfsagt að veita skáldum, sem eitthvað láta eftir sig liggja, dálítinn styrk, og hann því hærri, sem meira liggur eftir þau. En það er að vísu leitt, hvað mörg þeirra starfa lítið að skáldskap, og vonandi gera þau bragarbót. Það er aðfinsluvert, að skáld, sem fá styrk, gera ýmislegt annað en leggja skáldskapinn upp á hylluna. En hér er þó sú málsbót, að styrkirnir eru svo litlir, að eðlilegt er, að þeir starfi annað.