22.08.1912
Neðri deild: -1. fundur, 23. löggjafarþing.
Sjá dálk 718 í B-deild Alþingistíðinda. (1165)
104. mál, einkasöluheimild á steinolíu
Valtýr Guðmundsson:
Eg er hæstv. ráðh. (H. H.) þakklátur fyrir það, hve mjúkt hann tók á brtill. minni. Hann játaði að henni fylgdi þó engin áhætta, þótt hann tryði ekki á gagnsemi hennar Eg skal líka játa það, að það getur verið álitamál, að hvaða liði slíkt verður, en það er þó altaf tilraun, og það er það eina, sem hægt er að gera, eins og nú er ástatt. Aðrar leiðir eru ófærar, eins og hæstv. ráðh. sagði. Hann gat þess, að það mundi líka dragast, að leita fyrst fyrir sér út á við og auglýsa svo hér innanlands. Nú höfum við þó síma, og það þarf ekki langt mál til þess að leita upplýsinga um verðlag hér og hvar erlendis, og þá auglýsa ef til kemur, en hitt veit eg, að undirbúningurinn heima í sveitunum tekur samt tíma, því að sveita- og bæjastjórnir þurfa að taka sig saman og beitast fyrir kaupunum. En hin leiðin mundi áreiðanlega verða hjálp um seinan, svo að þótt þetta kynni að dragast nokkuð, þá er hin leiðin miklu seinlegri.
Eitt af því sem hæstv. ráðh. (H. H.) sagði, þótt ekki væri það í sambandi við mína till., var það, að hætt væri við að fötin yrðu ekki full, þegar hingað kæmi, ef til vill ekki nema hálf, þau læki svo mikið. Til þess liggur það svar, að þau láku alveg eins áður en D. D. P. A. kom til sögunnar. Þá pöntuðu menn sín föt og voru við því búnir, að eitthvað vantaði, og ef það gat gengið þá, þá getur það eins gengið enn. Og ef kjörin eru nú verri með því að fá fötin full hjá D. D. P. A., en þau voru áður, þegar þriðjunginn vantaði í þau, þá er ekkert við því að segja, og mér heyrist flestir vera á því, að þau séu orðin óþolandi nú.
Hv. 2. þm. Rang. (E. P.) talaði mikið um það, að það gæti haft óheppilegar afleiðingar, ef peningarnir fylgi ekki með fyrirfram þegar pantað er, þá mundu menn ganga frá pöntununum, þegar félagið fer að undirbjóða mann. En þetta getur ekki komið til greina, eins og eg hefi búið um með tillögunni. Stjórnin útvegar ekki neitt, nema hún hafi fengið fulla borgun, eða þá tryggingu, sem hún tekur gilda.
Þá sagði háttv. þm. V.-Ísf. (M. Ó.) að fljót hjálp væri nauðsynleg vegna mótorbáta útgerðarinnar. Já, en þetta er einmitt fljótasta hjálpin. Það sjá allir, að hin aðferðin kæmist miklu seinna í kring. Hann sagði líka að enginn ábætta væri samfara einkasölunni. Jú, þar er einmitt áhættan, eins og sýnt hefir verið fram á, en eins og hæstv. ráðh. (H H.) játaði, fylgir engin áhætta minni till. Árangurinn af henni er óviss, en áhætta engin.
Eg ber það traust til hæstv. ráðh. (H. H.), að eg þori óhrddur að fela honum meðferð þessa máls, og það er undarlegt traust, sem þessir flokksmenn hans bera til hans, að vilja fara þvert á móti því sem hann vill, neyða hann til að gera það, sem hann álítur stórhættulegt. Eg heyri að einhver segir, að hér eigi bara að gefa honum heimild. Já, en til hvers er það, þegar hann segir: Eg vil ekki nota hana og álít hættuspil að gera það. Þegar menn bera traust til stjórnarinnar, þá taka menn líka tillit til þess, hvað hún sjálf treystir sér til að gera.
Eg skal nú ekki þrátta lengur um þetta, en eg held því fram, að þetta sé sú áhættuminsta hjálp og fljótasta og þess vegna tiltækilegust hvernig sem hún reynist. Ef hún reynist gagnslaus, þá er máske alt orðið breytt og nýir straumar komnir upp meðal þjóðarinnar. Hver veit nema hún heimti þá t. d. einokun og þá víkur öðru vísi við. Nú er að eins um að gera að friða menn og kenna þeim, hvernig þeir eigi sjálfir að verjast kúgun og gera samtök á móti svona öflugum félögum. Að þeim samtökum eiga bæjar og sveitarstjórnir að standa að neðan, en að ofan á stjórnin að standa með sína hjálp sem milliliður milli þeirra og útlanda.