30.07.1912
Neðri deild: -1. fundur, 23. löggjafarþing.
Sjá dálk 790 í B-deild Alþingistíðinda. (1226)
117. mál, tilboð frá norsku stjórninni
Valtýr Guðmundsson:
Eg hefi ekki getað sannfærst um, hvorki af ræðu hæstv. ráðherra (H. H.) né af ræðu háttv. þm. Ak. (G. G.), að athugasemdir mínar væru ekki á rökum bygðar. Þó að eg tæki fram, að rannsaka þyrfti, hvort ástandið væri ekki svo breytt, að vert væri að slaka til, þá er það skoðun mín, að stjórnarráðið hafi miklu betri tök á þeim rannsóknum en þingið. Stjórnin hefir einmitt margfalt lengri tíma og betri tæki til, að gera þær rannsóknir vel úr garði. Það er ekki einungis ástandið hér sem rannsaka þarf, heldur og ástandið í öðrum löndum. Hv. þm. Ak. (G. G.) tók það fram, að gott væri fyrir stjórnina að fá ákveðin skilyrði frá Alþingi og heimildir til að gera þessa samninga. Þar er eg honum ekki samdóma. Það er ekki gott að binda þannig hendurnar á stjórninni. (Hannes Hafstein: Það er það sem beðið er um). Já. En stjórnin þarf að hafa frjálsar hendur til að semja. Þá er það misskilningur hjá hæstv. ráðh. (H. H.) að stjórnin mundi eiga mikið á hættu þó að hún legði út í þessa samninga upp á eigin spýtur, því að hún yrði laus allra mála ef þingið vildi ekki ganga að þeim. Því fer fjarri, að eg skelli sérstaklega skuld á núverandi stjórn, eg er jafn ósamþykkur fráfarandi stjórn, að hún hefir ekki tekið upp samningana. Hæstv. ráðherra hugðist, með bréfinu er hann las upp, færa sönnur á, að stjórn Norðmanna færi eins að. En mér virtist upplesturinn, sanna hið gagnstæða. Í bréfinu stendur, að þetta hafi verið borið undir Landbrugs-Departementið, en það er sérstök skrifstofa í stjórnarráðinu norska. Enda er það algild regla í öllum löndum að semja við stjórnirnar um slík mál sem þetta er, en ekki við þingin. Það gæti líka orðið fjötur á stjórnina, ef þingið færi að setja skilyrði fyrirfram fyrir samningunum, enda Norðmönnum gefið alt of mikið undir fótinn með því. Aftur á móti mundu þeir álíta, að ekki væri von að íslenzka stjórnin vildi slaka meira til en góðu hófi gegndi, er hún ætti á hættu að þingið gengi ekki að því. Nei, hæstv. ráðherra getur verið rólegur, það var alls ekkert „attentat“ sem lá á bak við þessa „opposition“ mína. En það var „princip“-spursmál. Yfirleitt er farið að bera mikið á þeim þingræðisgalla, að þingið vasist í hverju máli, og að stjórnin þori ekkert að gera upp á sitt eindæmi. Það er stjórnin sem á að leiða þingið, en ekki þingið stjórnina, því að þá er hægt að koma fram ábyrgð á hendur henni. En auðvitað á þingið að geta velt þeirri stjórn sem það er óánægt með.