02.08.1912
Neðri deild: -1. fundur, 23. löggjafarþing.
Sjá dálk 171 í B-deild Alþingistíðinda. (646)
18. mál, æðsta umboðsstjórn landsins
Valtýr Guðmundsson:
Eg verð að vera samdóma hæstv. ráðh. (H. H.) um að þetta frv. sé dálítið tvírætt og að það þyrfti lagfæringar. Annars held eg að heppilegast sé að láta það ekki fara lengra
Þetta frv. er auðsjáanlega gert fyrir háttv. kjósendur. Þessi jarmur um að afnema öll eftirlaun gerður til að þóknast kjósendum.
Það „princip“ er nú sem óðast að ryðja sér til rúms í heiminum, að setja alla á eftirlaun, ekki einungis embættismenn, heldur alla, hverrar stéttar sem eru. Það er því gersamlega öfug stefna þessi jarmur um afnám eftirlauna, sprottin af vanþekkingu og öfund þeirra manna, sem ekki geta gert sér von um að njóta eftirlauna. Ef afnema ætti eftirlaun embættismanna, þá þyrfti um leið að hækka embættislaun þeirra að mun. Menn standa alment í þeirri trú, að embættismenn séu svo hátt launaðir, að þeir geti lagt upp til elliáranna. Þetta er algerlega röng skoðun. Embættismenn hér á landi eru þvert á móti svo lágt launaðir, að naumast er við unandi. Eg býst við að það verði ekki vel metið að segja þetta, en það er satt engu að síður.
Ráðherraeftirlaunin, sem þetta frv. fer fram á, eru líka altof lág. En það er, eins og háttv. þm. Vestm. (J. M.) tók fram, ekki svo hættulegt fyrir embættismann að taka að sér ráðherrastöðuna, af því að hann fær full eftirlaun fyrir fyrri embættisstöðu sína líka, eftir að hann hættir að vera ráðherra. En það er stórhættulegt fyrir embættislausan mann að komast í ráðherrastöðuna. Hugsum okkur t. d. ákaflega duglegan Forretningsmand, sem yðri að yfirgefa stóra verzlun eða iðnfyrirtæki til að taka að sér ráðherraembættið. Það er alls óvíst, að hann ætti aðgang að fyrri stöðu sinni, eftir að hann hætti að vera ráðherra, og yrði því að gera sér að góðu að lifa af þessum 1.000 kr. eftirlaunum.
Svo er eitt annað, sem af þessu mundi leiða og vert er að taka til greina. Ráðherra mundi streitast við að hanga sem lengst í ráðherraembættinu, og það gæti orðið þjóðfélaginu til mikils óhagnaðar og kostað þjóðina miklu meira fé heldur en ráðherraeftirlaununum nemur.
Það er verið að tala um hvað ráðherraeftirlaunin séu há, þau hafi nú þegar kostað landssjóð um 21.000 kr. Mér blöskrar það nú hreint ekki. Við viljum vera sjálfstæðir og verðum þá að kosta einhverju til og taka afleiðingunum. En gætum að hinu, ef við höfum óheppilegan mann í ráðherrasætinu, þá getur hann á einum degi sóað miklu meira fé heldur en þessum samlögðu ráðherraeftirlaunum nemur. Það er ekki langt að minnast að maður í ráðherraembætti hafi bakað þjóðinni stórtjón á einni klukkustund með undirskrift sinni. (Bjarni Jónsson og Benedikt Sveinsson: Hver var það?). Það eru ekki svo margir sem hafa verið ráðherrar, að ekki megi geta sér til við hvern er átt. Það þarf ekki annað en minna á silfurbergsmálið og fleira mætti eflaust tína til.
Eg held að það væri réttast að láta þetta frv. ekki fara lengra. Það er nægur tími að hugsa til að breyta þessu ef stjórnarskránni verður breytt.
Hv. þm. Vestm. (J. M.) vildi láta þingið ráða hvað há eftirlaun hver ráðherra fengi. Það mundi að eins verða til þess, að eftirlaunin yrðu miklu hærri, því það er vanalegt þegar svo hefir verið, að menn hafa verið látnir halda sínum fullu launum.
Eg leyfi mér að ráða hv. deild til að fella þetta frv. nú þegar.