12.08.1912
Neðri deild: -1. fundur, 23. löggjafarþing.
Sjá dálk 237 í B-deild Alþingistíðinda. (676)
19. mál, verðtollur
Framsögum. meiri hl. (Pétur Jónsson):
Eg get sagt nokkur orð, en ekki alt, sem eg þarf, nema hæstv. ráðherra sé viðstaddur.
Háttv. þm. Ak. (G. G.) talaði nokkur stór orð, meðal annars um meðferð nefndarinnar á þessu máli, og hefir nú háttv. 1. þm. Rvk. (L. H. B.) svarað því eins og þörf er á, og skal eg leyfa mér að vísa til orða hans. Þó er eitt atriði, sem eg vildi minnast dálítið nánar á, og það er sá dómur um frv., að það, eins og það nú liggur fyrir, sé til þess að ala upp sviksemi í landinu. Eg mótmæli því, að það sé sérstakt einkenni þess. En þessi lög hafa það sameiginlegt við þau skatta- og tolllög, sem gilda hér og annarsstaðar, að auð- vitað má fara í kring um þau, því að það gildir um öll skatta- og tollalög. Hér hefir verið talað mikið um tollsvik, og víst er um það, að hægt hefir verið að fremja þau, og gert mun það hafa verið, þótt lítið sé, og víst er það líka, að ætti að leggja á þau lög sama mælikvarðann og gert hefir verið við þetta frv., þá ættu þau líka að vera til þess að ala upp svik í landinu. Alkunnugt er það um tíundarlögin, sem hér hafa gilt alla tíð, að þau hafa þann galla, að hætt er við að svikist sé undan ákvæðum þeirra og hefir jafnvel verið gert í miklu stærri stýl, en hér má búast við að gert verði og hefir þó tíund verið í lögum síðan 1096. Í öðrum löndum er það vitanlegt, að oft er farið í kringum skattalög og tolllög, þó tollgæzlan sé betri annarsstaðar en hér, svo að það eru engin sérstök mótmæli gegn frv., þótt það kunni að verða hægt hér. Annars ætla eg að láta tollheimtumennina hér í deildinni leiða saman hesta sína um þetta, þeir eru hvort sem er þeim hnútum kunnugastir. Ef eitthvað þykir vanta í frv., þá er nefndin fús á að taka góðum bendingum, því hefir hún aldrei haft á móti, séu þær ekki fram settar af þjósti, heldur með lempni, og bent á að þær geti gert eitthvert gagn. Svo beit eg mig fastan í annað, sem hann sagði, sem sé að hér sé ekki gert ráð fyrir neinu eftirliti. Þetta skil eg ekki. Það er gert ráð fyrir nákvæmlega sama tolleftirliti, sem nú er, og meira að segja auknu, eða er hægt að segja að nú sé ekkert eftirlit? Eg ímynda mér hv. þm. Ak (G. G.), sem er lögreglustjóri, líti ekki þannig á stöðu sína, heldur hafi hann framfylgt þessum lögum, eins og öðrum með samvizkusemi og að þótt hann hafi ekki snuðrað eins og tollþjónn, þá muni þó sýslumönnum yfir leitt bæði vera trúandi til þess að hafa nokkurt eftirlit, enda skylda þeirra, úr því að þeir hafa launin fyrir það. Séu þau of lág, þá er ekki annað fyrir, en að hækka þau. Mér fanst hálft í hvoru það koma fram hjá háttv. þm., að tollheimtumenn með svo litlum launum hefðu ekki annað að gera, en að taka við þeira litla tolli, sem þeim bærist og skila honum svo aftur eftir því sem reikningar til vísa, en láta sig engu skifta hvort hann heimtist allur eða ekki. Þetta væri ekki að rækja starfa sinn eins og vera ber.
Þá skal eg víkja að því, að hæstv. ráðherra (H. H.) tók nokkuð hvast í litla bendingu út af ástæðum landssjóðs og skil eg ekki að þess hafi þurft. Það var nærri því á honum að skilja, eins og eg vildi leiða menn í villu um það mál. Eg hafði ekki gert annað, en að gefa stutt yfirlit yfir fjárhaginn 1910 og 1911, bygt á tölum frá stjórnarráðinu, enda fann eg ekki að hann hefði neitt út á það að setja. Eg álít að þetta mál eigi að ræða með ró og stillingu, því við verðum að athuga það, að ef nú er hver höndin upp á móti annari, þá kemst ekkert fram til gagns. Eg fann ekki annað, en að okkur greindi lítið á, hæstv. ráðherra og mig, okkur kom saman um að þörf væri á því, að fá talsverðan tekjuauka í landssjóð, og það er ekki heppilegt fyrir úrslit þessa máls, ef þeir, sem eru sammála, fara að rífast um það. Það er aðeins orðamunur hjá okkur. Honum þótti eg fara of mildum orðum um fjárþörfina. Eg hafði haft fyrir mér ýmislegt, þegar eg bjó mig undir að tala um þetta, þar á meðal áætlun milliþinganefndarinnar, og eg sagði ekki það, að ef tekjum landsins 1910 og 1911 væri mælikvarðinn fyrir áætluðum tekjum 19121913, þá stæði hagurinn svo eða svo, og eg held að eg hafi tekið það fram, að eg seldi þetta ekki dýrara en eg keypti, það getur hver og einn átt við sjálfan sig hvað hann vill leggja upp úr tölunum. Eg vil, og nefndin líka, fara sem allra varlegast, en ekki vil eg þó gera ráð fyrir minni tolltekjum framvegis, en á næstliðnum árum. Meira að segja geta þær líka aukist, því að nú hefir verið dýrtíð undanfarið og hún náði hámarki sínu um síðastliðin áramót, og mín reynsla er það, að þá aukast vörukaup oftast og þá tolltekjur með, þá flyzt meira inn. Þetta er nú það sem okkur bar á milli, hvernig hagurinn muni standa í árslok 1913. Um gjöldin er nú ákveðið með fjárlögum og öðrum lögum, og þau tilgreindi eg rétt. Honum þótti gert of lítið fyrir gjöldum til hafnarinnar hér. Það getur verið, en það er bygt á því, að hafnargerðin fari fram á ekki skemri tíma en 810 árum. Á því var bygt, þegar verið var á næstl. þingi að fá þetta tillag úr landssjóði. Hafi annað búið undir er blekking í málinu. Eg hafði það líka fyrir augum, að það væri hagkvæmara að fjárframlagið úr landssjóði til þessa stórfyrirtækis skyldi ekki skella á einu eða tveim fjárhagstímabilum og rugla allan fjárhag landsins. Sé nú miðað við 8 ár munar hér um 20 þús. kr., það er því ekki mjög ofsagt þótt eg segi að ekki ætti að verða stór halli 1913. Eg tók ekki á áætlun neitt til kostnaðar við konungskomuna næsta ár, og játa, að fyrir henni virðist ekki neitt standa enn.
Hæstv. ráðherra brýndi raustina og spurði hvort stjórnin ætti að standa með tvær hendur tómar og peninga landssjóðs fasta. Eg hefi margsinnis tekið það fram, bæði í fyrra og nú hvílík væri þörf landssjóðs á peningum, svo að þessi áminning getur ekki verið til mín, þótt útvega þurfi peningaforða á ný sem svarar 600700 þús. kr. þá er ekki sanngjarnt að ætlast til að fá það inn á tveim árum. Það verður þá fyrst um sinn að bjargast á víxlum, meðan þetta er að safnast fyrir, enda hefir stjórnin heimild frá því í fyrra til að taka alt að hálfrar miljón króna lán, og þótt það sé aumt úrræði, þá er hún í gildi enn þá.
Það var ekki rétt hjá hæstv. ráðh., að bera saman aðferðina við fjárhagsáætlanir síðustu þinga og þá sem eg hafði nú um árin 191213. Þegar búin er til fjárhagsáætlun á fjárlagafrumvörpum, þá eru ekki öll útgjöldin tekin þar til greina. Fjáraukalög og önnur lög sem samþykt eru á þinginu gera umframgreiðslur sjálfsagðar, og svo eru aukafjárlög, sem ekki koma fram fyr en á næsta þingi á eftir, og loks geta altaf einhver óhöpp viljað til. Þess vegna hefir það reynst vel, að gera tekjuáætlunina svo varlega úr garði, að þær hrökkvi móti þessu öllu, eins og reynzlan hefir sýnt, og eg er hæstv. ráðherra þakklátur fyrir það, hvernig hann hagaði þessu á sinni tíð. En ætlun sú sem eg kom með, tekur upp gjöldin nálega öll, eins og þau eru eftir fjárlögunum og öðrum lögum og geri ráð fyrir venjulegum fjáraukalögum, og er það munur. Þess utan er nú hægara að spá rétt um tekjur fjárhagstímabilsins, en ári fyr.
Hæstv. ráðherra benti á það, sem galla á verðtollinum, að hann yrði harður þegar dýrtíð er. Það er satt, að þungagjaldið hefir það fram yfir, að tollurinn er jafn t. d. á hverja korntunnu, hvort sem hún er dýr eða ódýr. En þá er að gæta að hinu, hvort gjaldþol manna er yfirleitt minna í dýrtíð, en ella, og það hygg eg að vanalega sé einmitt öfugt. Það er líka algengt, að skattar hækka í dýrtíð og verður við það að sitja.
Þá er að minnast á póstböglana. Það er satt, að ef þetta frv. yrði að lögum, þá mundi þurfa að stækka póstbúsið, en þess þarf hvort sem er, og þegar lag er komið á pósthúsið, þá skil eg ekki að örðugra verði að innheimta þetta en annað, ef faktúra fylgir hverjum póstbögli. Það má haga þessu svo, að hver maður. sem fær sendingu, vitji hennar þarna, og ef þar er vel til hagað, þá ætti ekki að vera örðugra um afhendingu þar en annars staðar. Það er mjög algengt, að að póstkrafa fylgi póstsendingu, og verða póstmennirnir að sjá um þetta, þótt það sé nokkuð örðugt, og þar sem mikið er um þær, þá er gjaldheimtan vegna landssjóðs lítil viðbót og aðferðin hin sama. Þá skal eg stuttlega minnast á eitt, sem bæði kemur fram í nefndaráliti minni hlutans og í ræðu háttv. framsögum. Það er oft sagt, að endurskoðunin muni verða miklu erfiðari með þessu móti, og jafnvel ókleif. Eg skil nú ekki að gögnin verði flóknari, eða erfiðari viðfangs um þennan toll en þann sem fyrir er. Þessi tollstofn er í einu lagi og tollhæðin ein og ákveðin og plöggin sem tollreikningi fylgja óbrotin; aðallega vottorð upp á æru og samvizku um að þessu hafi maður tekið á móti, og svo vottorð landsstjórnarinnar þar á um að þetta sé samhljóða sér sýndri factúru. Og sé eitthvað vitlaust í þessu, þá verður enginn rekstur út úr því á endurskoðunarskrifstofunni, hún hefir ekkert með það að gera. Endurskoðunarskrifstofan hefir hvort sem er ekki nein tök á, að rannsaka undandrátt frá núverandi tollgjöldum.