08.09.1913
Neðri deild: 54. fundur, 24. löggjafarþing.
Sjá dálk 2227 í C-deild Alþingistíðinda. (1468)
93. mál, hallærisvarnir
Matthías Ólafsson:
Enda þótt eg kysi helzt, að frumv. yrði samþykt óbreytt, þá yet eg þó fallist á brtill. nefndarinnar, vegna þess að mér er það ljóst, að málið fær fremur fylgi fleiri manna. Og eg vil á engan hátt stofna því í voða. Eg legg aðaláherzluna á principið í málinu, að við höfum einhverja fyrirhyggju, ef eitthvað kynni út af að bera síðar meir. Upphæðina legg eg minni áherzlu á, og get því fallist á
breytt.ill. vegna þess, að principið helzt fyrir það.
Mótstaðan á móti frumv. hefir verið væg, en hún getur verið málinu óholl fyrir það. Það sýnist kannske ekki mikill munur á orðunum »má« og »skal«, en samt er hann svo, að orðið »má« getur orðið til þess að eyðileggja málið. Það er líka beinlínis hlægilegt, að vera að setja það inn í frumv. Hverjum er hægt að banna að setja upp sjóði til þess að tryggja sig og eftirkomendur sína? Það er óþarfi að vera að setja nokkur lög um það. Það er hverjum manni frjálst.
Það hafa verið haldnar langar ræður um það, hve ónauðsynlegt þetta mál sé nú. En það er kannske aldrei meiri þörf á því en einmitt nú. »Sá sem stendur, gæti sín að hann ekki falli«. Það er satt, að atvinnuvegir okkar hafa aldrei verið eins blómlegir og nú. En hvernig er efnahagurinn? Við étum ekki húsin, þótt þau séu skrautleg, eða húsgögnin, þótt þau séu fögur. Við erum orðnir því vanir nú að lifa svo, að það væri kvalalíf fyrir okkur nú, það sem var sældarlíf fyrir menn áður.
Við höfum heyrt raktar hér langar raunarollur og við sjáum, að þær eru sannar, þegar við lesum söguna, og það er ekki lengra síðan óáran kom fyrir, en að allir okkar, sem hér sitjum, munum eftir því. Við getum átt von á því sama á næsta ári. Á Suður- og Vesturlandi eru býli, þar sem enn hefir ekki náðst fjórði partur af heyi inn. Fólkið þarf því að farga skepnum sínum. Menn halda kannske, að þeir peningar, sem fyrir þær fást, verði lagðir inn. Nei! Þeir fara annað hvort upp í skuldir eða verða eyðslufé, því að fyrirhyggja er ekki meiri en þetta.
Það er ekki gott verk að telja úr mönnum að sjá fyrir framtíðinni. Það þarf stöðugt að brýna það fyrir mönnum — þótt það verði ekki annað en hrópandans rödd í eyðimörkinni — að búa sig undir komandi ár. Eg vona, að svo fari, að við verðum búnir undir vondu árin, en við erum það ekki enn og því er þetta frumvarp nauðsynlegt. Háttv. 2. þm. Húnv. (Tr. B.) gat þess eftir manni frá Ísafirði, að ef komið hefði önnur eins vertíð aftur og í fyrra, þá mundi fjöldi manna hafa flosnað upp. Þetta er alveg rétt. Eg hefi heyrt sagt ýmislegt um kjör manna þar í fiskileysinu árið, sem leið, og eg býst við að sessunautur minn, háttv. þm. N.-Ísf. (Sk. Th.) geti borið þetta með mér. Það var því nær hungur í Ísafjarðarbæ. Það er farið að sverfa að mönnum, þegar þeir verða að sitja í myrkri. Hungurvofan hefir naumast verið allfjarri þeim heimilum, því hún þrífst ekki sízt í myrkrinu, eins og margt annað illþýði.
Nei ! Við skulum ekki gera okkur að meiri mönnum en við erum við skulum heldur reyna að búa okkur undir að geta tekið á móti vondum árum.
Við 2. umr. heyrði eg þá furðulegu ástæðu á móti þessu frumvarpi, að það mundi veikja lánstraust okkar erlendis. Eg hefi sjaldan heyrt annað eins. Eg kem til manns og bið hann að lána mér fé. »Hvað áttu?« segir hann. »Þetta og þetta«. »Lítið er nú það«. »En svo er eg trygður í sjóð, sem hægt er að grípa til ef illa fer«. Þá er það annað mál. Þá greiðir hann fyrir mér.
Og við skulum ekki halda það, að við fengjum stórlán hjá neinum, þeim sem væri ekki kunnugt um að óarðæri, eldgos, jarðskjálftar, ís o.s.frv. geti komið hér. Nei! En við ættum að tryggja okkur fyrir þessu. Og það er að mínu áliti heppilegasta leiðin til þess að auka lánstraust okkar.
Það hefir verið sagt, að við gætum sagt til þess, gegn um símann, að við værum svangir. Það getur auðvitað jafnvel skeð, að við náum í vistir þrátt fyrir ísinn. En þá er að borga þær. Eg hefi heyrt einn háttv. þm. segja, að þá yrði landssjóður að taka lán. En það hygg eg að yrði okkur til meira böls, en bæði eldgos, ísar, jarðskjálftar og jafnvel drepsóttir. Ilt er það fyrir einstaka menn og þá ekki betra fyrir landssjóð að taka lán til slíks. Það er nauðsynlegt og sjálfsagt að taka lán til þarfra fyrirtækja, sem geta borgað sig, en þegar á að fara að taka lán til að eta út á, þá er í óefni komið.
Eg vona, að frv. þetta sé með br.till. orðið svo aðgengilegt, að háttv. þm. samþykki það. Það er ekki farið fram á miklar álögur — verður aldrei meira en 100 kr. á hrepp — og það margborgar sig.