13.07.1913
Efri deild: 6. fundur, 24. löggjafarþing.
Sjá dálk 31 í B-deild Alþingistíðinda. (1518)
46. mál, veiði á Íslandi
Guðjón Guðlaugsson:
Jeg stend aðallega upp til að svara hinni Iöngu ræðu h. þm. Ísf. (S. St.). Mjer virtist ræða hans ekki snerta mjög frumvarpið sjálft. Öllu heldur mun hún hafa átt að vera ábending til væntanlegrar nefndar um að taka alla friðunarlöggjöfina til íhugunar. Það sem mjer finst aðallega athugavert við þetta frv., eins og hitt frv., sem var til umræðu næst á undan, er að bæði skerða þau um of frelsi einstaklingsins. Þetta frv. gerir menn ómynduga um það, sem þeir sjálfir eiga. Þetta frv. fer að því leyti í bág við önnur gildandi friðunarákvæði, að hjer eru beinlínis sett lög gagnvart varpeigendunum sjálfum. Þeir eiga að gerast ómyndugir, þessir 10% af landsbúum, eða hvað þeir nú eru, en hinir 99% að gerast forráðamenn þeirra, og skipa þeim með lögum, að gæta sín fyrir sjáifum sjer. Nú gildandi lög banna, að selja æðaregg, en nú á líka að fara að hanna að gefa þau. Eru nokkur önnur slík Iög til? Þá er þess að geta, að það er ófullkomið í frv., að það er ekki tekið fram, að það sje bannað að gefa ósoðin egg, því að það er víst ekki meiningin að banna mönnum, að gæða heimilisfólki sínu á eggjum. Raunar mætti koma með þá mótbáru, að hægt væri þá að fara í kringum lögin, því að ekki þyrfti annað en sjóða eggin, áður en þau væru gefin.
En hvað sem þessu líður, þá er það víst, að frv. fer oflangt. Reynslan hefur sýnt, eins og hv. þm. Ísf. (S. St.) tók fram, að varp hefur aukizt fyrir umhyggju varpeiganda sjálfra, og því er óþarft, að gefa þeim mönnum fyrirskipanir, sem hegða sjer eins og þeir vita, að bezt gegnir. Jeg veit til þess, að varpeigendur, sem ekki hafa hænsarækt, hafa fyrir varptímann fengið sjer allmikið af hænueggjum til að eitra fyrir varg í varplandinu. Þeir hafa orðið að kaupa egg þessi, og þeim mun sjálfsagt hafa þótt það borga sig, þótt þeir hafi orðið að láta æðaregg fyrir. Það er því rangt, að banna mönnum slík skifti, ef þeim þykja þau hagkvæm. Jeg vil enn fremur benda á, að þessi lög miða í þá átt að eyða virðingu fyrir lögum alment, því að þeim mun fleiri verða til að brjóta þau, en það verður aftur til að deyfa siðferðistilfinningu manna.
Jeg veit líka, að það er bannað, að hirða dauða æðarfugla úr neti eða jafnvel hamina af þeim, og þótt dauður æðarfugl fyndist í gluggatóftinni í Vigur, má presturinn ekki rjetta út hendina til að hirða hann. Í sambandi við þetta vil jeg geta þess, að 1902 drap hafísinn svo mikið at fugli á Húnaflóa, að menn vita ekki dæmi til slíks. Menn hirtu þá alment dauða fugla, eins og eðlilegt var. Jeg man eftir því, að jeg heyrði þá karl einn, sem var húsmaður á varpjörð, vera að barma sjer yfir, að hann hefði aldrei notað sjer þetta, og hefði sjer þó ekki verið bannað það „af varpeigendunum. Annars sjest bezt, hvað mikla virðingu menn bera fyrir slíkum Iögum, að jafnvel í kaupstöðum er það alsiða ekki eingöngu að taka fugl úr netjum, heldur einnig að hengja hann upp á snaga, þar sem allir geta sjeð. Hv. þm. Ísf. (S. St.) tók það fram, að það væru skiftar skoðanir á því, hvort eggjatakan skaðaði eða ekki. Jeg skal ekki um það dæma, því jeg hef aldrei sjálfur verið á varpjörð, en hitt veit jeg, að varp hefur vagið eigi síður hjá þeim, sem hirt hafa egg, en hinum, sem ekki hafa gert það, —og að varp hefur eyðilagzt, þótt aldrei hafi verið tekin egg. Jeg efast um, að æðarkollur geti framfleytt takmarkalausri tölu eggja. Það getur verið, að þær geti ungað þeim öllum út, ef tíð er góð, en hvernig fer svo með ungana á eftir? Vanhöld á ungum eru stundum næsta mikil; jeg hef sjeð það oft sjálfur. Oft sjest ein kolla með eina 20 unga á eftir sjer hún hirðir sjálfsagt unga fyrir fleiri en sig; því það virðist engin föst regla fyrir því, hvernig kollurnar gæta ungviðisins, en líklegt er, að því fleira farist af ungviðinu, þess fleira sem er að gæta.
Hv. þm. Ísf. (S. St.) gat þess, að ef egg væru skygnd, þá væri hætt við, að þau yrðu að kaldeggjum. Jeg veit ekki hvað hæft er í því, en til eru fleiri ráð til að komast eftir, hvort egg eru óunguð, en að skygna þau, t. d. að merkja 3–4 fyrstu eggin með ritblýi; sumir hafa þá reglu. Jeg er sannfærður um að dúnn verður verri, ef ekkert er tekið af eggjum, því að ef eggin eru ekki alt of mörg, þá má taka dálítið af dún úr hreiðrunum, og er það hinn bezti dúnn, og þarf nálega ekki hreinsunar við. Mesti varpbóndinn í Strandasýslu; presturinn í Árnesi, tekur jafnan nokkuð af eggjunum, og hefur gefizt það vel. Varpeigandinn á sömu ráð yfir eggjum sínum eins og bóndinn yfir lömbun um undan ánum. Það er hart, ef bóndinn mætti ekki gefa smala sínum lamb. Það mundi mönnum finnast óþolandi ófrelsi. Það getur að vísu verið skaði að gefa tvílembing, en hart væri þó að banna það með lögum.
Jeg held, að þetta frv. komi ekki að tilætluðum notum. En ef afleiðingarnar af því yrðu þær, að fuglinum fjölgaði, þá mundi það vekja mestu gleði hjá þeim, sem tíðka það að drepa æðarfugl. Þeir mundu hugsa sem svo, að varpbændurnir hefðu nóg, þótt nokkrum kollum væri lógað. Hv. þm. ísf. (S. St.) sagði, að almenningsálitið væri á móti varpeigendunum, en það hygg jeg að eigi sje rjett, það hlyti þá að vera lægsta tegund almennings, sem slíkar skoðanir hefði. Það er lúalegt að öfunda mann af eign, sem hann hefur goldið fult verð fyrir og stundar vel, enda gerir almenningur það ekki, heldur þeir einir, sem á lægsta stigi standa hjá þjóðinni. Jeg skal að endingu geta þess, að jeg get verið því fylgjandi, að hert sjeu sektarákvæðin fyrir dráp á æðarfugli.