30.07.1913
Neðri deild: 22. fundur, 24. löggjafarþing.
Sjá dálk 547 í C-deild Alþingistíðinda. (399)
7. mál, fasteignaskattur
Bjarni Jónsson:
Eg hafði hugsað mér að gera nokkrar fyrirspurnir til nefndarinnar, og verður töluvert undir svari hennar komið hvort eg fylgi frumvarpinu eða ekki. Eg ætla raunar áður með örfáum orðum að segja lítils háttar minn hug um skattamálastefnurnar yfirleitt og víkja að öðrum atriðum, sem kastað hefir verið fram.
Eg hefi orðið var við að menn eru reiðir út af ímynduðum Samtökum um að fella þetta frv. til þess að gera sjórninni ilt. Ef menn halda að eg eigi þátt í þeim samtökum, þá skjátlast þeim algerlega. Annað eins mál og þetta er ekki til þess fallið að fella stjórnina á því, því að frumvarpið er ekki einu sinni frá henni, hún hefir einungis sýnt gömlu skattamálanefndinni þá kurteisi að taka frumv. hennar upp. Þetta er því tómur hugarburður, enda getur það ekki komið til greina að nokkur þing- maður greiði atkvæði á móti sannfæringu sinni til þess eins að stríða stjórninni. Þetta eru svo móðgandi ummæli, að mér er óskiljanlegt að nokkur þingmaður skuli geta látið sér þau um munn fara. Það mælir líka á móti því, að eg geti lagst á móti frumv. til stríðs við nokkurn sérstakan mann, að eg er að grundvellinum til stjórninni og meiri hluta nefndarinnar sammála um það, að mestur skattur ætti að hvíla á þeim mönnum sem hafa landið sjálft til um ráða. Eg skal játa, að það verður erfitt að koma því fyrir meðan einstakir menn eiga eða hafa umráð yfir mörgum jörðum. Og um það fyrirkomulag mundi að sjálfsögðu verða ágreiningur milli mín og nefndarinnar. Réttast væri að landið ætti sig sjálft og leigði sig sjálft gegn afborgunum með sérstökum reglum sem settar yrðu. Með því móti mætti fá nokkurn veginn réttlátt gjald á land- eigendur, eða þá menn, sem njóta jarðar. Væri þetta hægt, vildi eg það helzt, en í rauninni álit eg tolla ekki annað en lögleyfðan vasaþjófnað. Það er blint farið í vasa manna og ekki tekið eftir hvert gjaldþol menn hafa.
En það er svo lítill hluti af þeirri skekkju og þeim þjóðfélagsránum, sem framin eru, sem þetta frv. fer fram á að leiðrétta, að eg get ekki lagt mikla áherzlu á, hvort það nær fram að ganga. Það eru ýmis atriði, er eg vildi spyrja nefndina að, hvort hún vilji breyta. Vilji hún gera það, mun eg máske verða frv. samþykkur. En áður en eg ber fram spurningarnar, vil eg geta þess, að það er rétt, sem hæstv. ráðherra (H. H.) sagði, að þetta er ekki gert til að auka tekjur landssjóðs, heldur til að leiðrétta skekkju og koma skattafyrirkomulaginu í betra horf. Búskapur landssjóða kemur því þessu máli alls ekkert við.
Eg ætlaði að spyrja nefndina, hvort hún ekki vildi taka 2. lið 1. greinar og breyta. Þar stendur: En á jörðum, sem eru í leiguábúð, þegar lög þessi koma til framkvæmda, getur eigandi krafist endurgjalds á 1/3 hluta skattsins af leigjanda þar til nýr samningur er gerður. Vildi eg í stað þess setja: En hann má aldrei krefjast þessa gjalds af leiguliða. Maður sér í hendi sér, að þótt þingið ekki sé að benda jarðeigendum á að taka þetta gjald af leigulliðum, mundi það samt falla á þá; og þá er það ekki lengur landeigandi, heldur leiguliði, sem greiðir skattinn.
Það er bein mótsögn, að leggja eiganda skatt á herðar, en taka hann svo af honum aftur og láta leiguliða greiða hann. Þetta yrði eigi annað en ábúðarskattur með nýju sniði, en það felst meira misrétti í honum en þeim ábúðarskatti, sem nú gildir.
Get eg tekið til dæmis mismuninn á skattgjaldi þess manns, sem býr sjálfar á jörð sinni og þess sem leigir hana út. Búi maðurinn sjálfur á jörð sinni, verður hann að gjalda skatt af henni, en ef hann leigir hana út, getur hann látið skattinn bitna á leiguliðanum.
Eg hefi litið í tekjuskattalögin um skattgjald af jörðum og húsum. Ber það alt að sama brunni. Sá sem býr á eign sinni, borgar báða skattana, en sá sem leigir hana út, borgar ekki nema annan.
Þetta finst mér eigi vera í anda þingins, að auka sjálfsábúð, því það miðar til ins gagnstæða, þar eð maður á að losna við að borga skatt af jörðum sínum ef maður leigi þær út.
Þetta er fyrsta og aðal-spurningin.
Í öðru lagi vildi eg spyrja nefndina, hvort hún ekki vildi fella burt 7. gr. frv. Eg get eigi gengið inn á að skattalögin megi vera svo hreyfanleg, að hvert fjárlagaþing geti fært skattana til.
Í þriðja lagi vildi eg spyrja nefndina, hvort hún ekki vildi breyta orðalaginu hingað og þangað. Menn munu reyndar segja, að það sé ekki svo mikils vert, og eg vil heldur ekki halda því fram, að það ráði lífi og dauða frumvarpsins.
Í þriðju grein stendur: Ef fasteign, sem metin hefir verið í einu lagi, skiftist í fleiri parta. Þetta er slæm íslenzka og færi betur á að Segja: Ef fasteign hefir verið metin í einu lagi, en verður síðan skift milli fleiri manna.
Í sömu grein stendur: skulu þeir bera sig upp um það Við lögreglustjóra. Ætti slíkt eigi að standa í íslenzkum lögum: skulu þeir snúa sér til lögreglustjóra, skilst eins vel.
Bíð eg svo svars nefndarinnar upp á þessar spurningar og vænti að það verði játandi.