24.08.1915
Efri deild: 41. fundur, 26. löggjafarþing.
Sjá dálk 968 í B-deild Alþingistíðinda. (1087)
114. mál, opinber reikningsskil
Ráðherra:
Jeg verð að reyna að svara eftir því, sem mjer er unt, háttv. fyrirspyrjanda, þm. Ísaf. (S. St.), en bæði er það, að jeg er ekki nógu vel kunnugur málinu, og svo gjöri jeg ráð; fyrir, að svarið verði ófullnægjandi.
Þingsályktun sú, er hjer ræðir um, er á þgskj. 423 í Alþingistíðindunum 1914, og er þingsályktun þessi í tveimur aðalliðum.
Jeg skil svo ræðu og fyrirspurn háttv. þm. Ísaf (S. St.), að hann ætlist til, að jeg svari öllum liðum þingsál.
Og þá er fyrst fyrir aðalliður hennar, um að hraða endurskoðun reglugjörðarinnar frá 13. febrúar 1873. Þessu atriði er fljótsvarað.
Þegar jeg tók við, þá lá fyrir uppkast að reglugjörð, er jeg hygg að háttv. þm. hafi sjeð í fyrra, og hafi ekki talið nægilega strangt. Svo mun landritari hafa tekið þetta uppkast til nýrrar íhugunar, og eftir það, að hann hafði yfirfarið það, þá sendi hann það til álita nokkrum sýslumönnum á landinu, þeim sem best traust var borið til um þetta mál. En þeir álitu margir að það væri of strangt, en sumir töldu, að við það væri hlítandi. Jeg sigldi með uppkast þetta og fjekk staðfestingu konungs á það.
Svo var til ætlast í upphafi, að reglugjörð þessi kæmi í gildi 1. júlí síðastl., en jeg sje mjer ekki fært, að láta hana koma í gildi fyrr en 1. október næstkomandi.
Hefi jeg þá svarað þessu atriði.
Þá er annar liður fyrra aðalliðs, um að draga ekkert úr gildandi ákvæðum gagnvart vanrækslu og óreglu gjaldheimtumanna landssjóðs.
Það er síður en svo, að hjer hafi verið dregið úr að neinu leyti; eftirlitið hefir þvert á móti á margan veg verið hert. Það hafa verið settar rækilegar reglur um bókhald, og sjerstaklega virðist mjer eitt ákvæði, um sjóðbók, vera þarft.
Þessa sjóðsbók eiga allir gjaldheimtumenn landssjóðs að færa. Á þar að færa alt innborgað fje, er þeir innheimta fyrir landssjóð og fyrir sýsluna eða sem sýslumenn, Ef sjóðbókin er reglulega haldin, þá má á svipstundu rannsaka og sannreyna sjóðinn og hvernig fjárheimtum innheimtumannsins er varið.
Jeg sje ekki ástæðu til að rekja einstök ákvæði þessarar reglugjörðar, en gjaldheimtumönnum er þar gjört að skyldu, að innheimta tekjurnar um leið og þær falla í gjalddaga, og skulu þeir venjulega senda þær til landssjóðs með fyrstu póstferð, sem fellur og varð orðinu „venjulega“ bætt inn, af því að stundum getur staðið svo á, að peningarnir komi fyrr til landssjóðs, ef þeir eru ekki sendir með fyrstu póstferð; t. d. ef skipsferð fellur til rjett eftir að landpóstar fara, getur verið hentugra að bíða skipsferðarinnar.
Þá kem jeg að 3. lið þingsályktunarinnar. Þar er skorað á landsstjórnina að gjöra eftirlitsferðir hjá öllum gjaldheimtumönnum landssjóðs að minsta kosti einu sinni á hverjum 3 árum, og oftar, ef sjerstakar ástæður eru fyrir hendi. Þetta er nú boðið í nýju reglugjörðinni. Á þessu ári hefir verið skoðað hjá 7 sýslumönnum, og í ráði er, að skoðað verði hjá þeim 8. bráðlega. Þeir sýslumenn, sem rannsakað hefir verið hjá, eru sýslumennirnir í Mýra- Borgarfjarðar-, Snæfellsness-, Dala-, Barðastrandar-, Ísafjarðar-, Stranda- og Rangárvallasýslum, og eins og jeg tók fram áðan mun mjög bráðlega verða skoðað hjá þeim 8. Auk þessa hefir verið skoðað hjá 1 umboðsmanni. Hjá einum af sýslumönnum þeim, sem skoðað hefir verið hjá, var einnig skoðað í fyrra, en af því að þá var nokkuð ábótavant hjá honum, var aftur skoðað hjá honum í ár. Innheimtunni verður hagað svo, að eftir hver árfjórðungsmót verður þess krafist að sýslumenn greiði það, sem þeir eiga þá ógreitt í landssjóð og ársreikningar þeirra eiga að vera komnir til stjórnarráðsins fyrir febrúarmánaðarlok ár hvert, að því er mig minnir. Hefi jeg því svarað 1. aðallið tillögunnar og þar með öllum undirliðunum a, b og c.
Jeg kem þá að síðari aðalliðnum. Hann er einnig í 3. liðum. Í 1. liðnum a, er skorað á stjórnina að leggja fyrir næsta Alþingi frumv. til laga um tollgætslu í Reykjavík. Þessum lið vil jeg svara þannig, að mjer er ekki kunnugt, að áður en jeg tók við ráðherraembætti hafi nokkuð verið gjört í þessu efni, og landritari segir mjer, að engin gangskór hafi verið gjörð að þessu. Jeg skil það líka vel, að ekki hafi verið gott að koma þessu í framkvæmd. Fyrverandi ráðherra sigldi í október í fyrra og kom aftur um jólin. Eftir heimkomu sína hafði hann margt að gjöra, t. d. að undirbúa fjárlögin og önnur lög, sem leggja átti fyrir Alþingi. Jeg finn mjer skylt að taka þetta fram, af því að háttv. fyrrverandi ráðherra á ekki sæti í þessari deild, og getur því eigi svarað fyrir sig. Að jeg hefi ekki heldur hrundið þessu máli í framkvæmd, kom til af því, að jeg tók ekki við fyrr en 4. maí þ. á., og mitt fyrsta verk var að ganga frá lagafrumvörpunum, og til þess gekk tíminn frá 4. til 25. maí; svo var jeg mánuð ytra og kom aftur 25. júní, og á meðan hafði jeg um annað að hugsa en tollgætslu í Reykjavík. Og eftir að jeg kom heim og fram til þings var enginn tími til að rannsaka þetta mál, sem er mikið vandamál. Þar á ofan bættist, að ýms störf kölluðu að; jeg var t. d. að halda þingmálafund með kjósendum mínum, svo sem venja er til. Og á meðan ráðherra er fjarverandi, eru ýms mál, er koma fyrir stjórnarráðið látin bíða heimkomu hans, því þótt landritari hafi að vísu heimild til að útkljá þau, er oft kosið að láta þau bíða ráðherra. Þá hefi jeg svarað 2. lið a, í þingsályktuninni.
Í 2. lið b. í þingsályktuninni er skorað á stjórnina, að leggja fyrir næsta Alþingi frumv. til laga, er veiti póstmönnum heimild til rannsóknar á grunsömum böggulsendingum frá útlöndum. Jeg lít svo á, að stjórnin hafi ekki þurft að verða við þessari áskorun, því að Alþingi í fyrra fullnægði henni sjálft. Í lögum nr. 43. 2. nóv. 1914, er póstafgreiðslumönnum veitt heimild til þessa. Í frv., sem fyrst kom fram í efri deild á þinginu í fyrra, setti neðri deild það inn, að póstmönnum skuldi veitt þessi heimild, en efri deild breytti því við eina umræðu á þá leið, að heimildin skyldi að eins veitt póstafgreislumönnum, og það samþ. neðri deild; sbr. þingskj. 432 í Alþ.tíð. 1914.
Þingið 1914 hefir því sjálft fullnægt þessum lið með þeim afslætti, að póstafgreiðslumenn einir skyldu mega opna grunsamar böggulsendingar, í stað þess, að þingsályktunartillagan talar um að allir póstmenn skuli hafa þessa heimild. Stjórnin þurfti því ekki að hugsa um að fullnægja þessum lið.
Í 2. lið c. þingsályktunartillögunnar er skorað á stjórnina að rannsaka, hve mikið muni kosta að setja á fót sjerstaka tollgætslu á öllu landinu og leggja skýrslu um það fyrir Alþingi.
Viðvíkjandi þessum lið þarf jeg ekki annað en skírskota til svars míns við 2. lið a, því að hjer koma sömu ástæður til greina, að minsta kosti að því er mig snertir, og, að því er jeg hygg, einnig fyrirrennara minn.
Í ræðu háttv. þingmanns Ísaf. (S. St.) voru nokkur ummæli, sem jeg vil leyfa mjer að gjöra athugasemdir við. Mjer skildist hann vilja setja upp þá almennu reglu, að stjórnin væri ekki vitalaus af að fullnægja ekki áskorum Alþingis um að gjöra eitthvað. Þetta er rjett sem aðalregla, en undantekningar frá henni eru margar. Starfskraftar okkar eru ekki takmarkalausir, og því er ekki hægt fyrir stjórnina að fullnægja öllum þeim kröfum, sem til hennar kunna að verða gjörðar. Það er hægt fyrir þingið að samþykkja þingsál. um að skora í stjórnina, að gjöra alla skapaða hluti milli himins og jarðar, en stjórninni er ekki unt að fullnægja því. En það má enginn skilja orð mín svo, að þessari tillögu sje svo varið. Fyrirspyrjandi sagði, að stjórnin hefði ekki gjört neitt til að fullnægja þingsályktuninni, en mjer skildist samt á ræðu hans, að hann hefði einhverja hugmynd um að reglugjörðin, sem jeg gat um áðan, væri komin út.
Jeg skal játa það með fyrirspyrjanda, að mjer finst það mjög óviðurkvæmilegt, að menn, sem uppvísir verða að stórkostlegum tollsvikum, sjeu látnir sleppa án dóms og laga, en hafi eitthvað farið aflaga hjá stjórninni í þessu efni, þá get jeg vísað því frá mjer, því að jeg hefi ekki haft með nein tollsvikamál að gjöra hingað til.
Mjer þykir leitt að svar mitt við fyrirspurninni skuli verða að vera á þá leið, að öðrum lið þingsályktunarinnar a. og c. hafi ekki verið fullnægt. En jeg vil halda því fram, að jeg og fyrirrennari minn höfum haft lögmætar afsakanir. Get jeg svo endað ræðu mína með því, að þakka fyrirspyrjanda það, að hann hefir komið með þessa fyrirspurn, því að hún ber vott um þann mikla áhuga, sem hann hefir á landsmálum.