17.08.1915
Neðri deild: 35. fundur, 26. löggjafarþing.
Sjá dálk 721 í B-deild Alþingistíðinda. (1472)
100. mál, seðlaauki Íslandsbanka
Björn Hallsson :
Jeg ætla að gjöra stutta grein fyrir atkvæði mínu. Háttv. framsm. meiri hlutana (B. K.) sagði í framsöguræðu sinni, að ef þingmenn væru spurðir, hversu mikið þyrfti að gefa út af seðlum, myndu þeir segja eitt hver þeirra, af því að þeir vissu það ekki. Jeg held að það sje rjett, að þingmenn viti ekki með neinni vissu, hve miklu þurfi að auka seðlaútgátuna. En jeg er með hvoruga tillöguna alls kostar ánægður, sem hjer liggur fyrir.
Jeg ætla mjer ekki að fara hjer mikið út í ágreiningsatriði meiri og minni hluta nefndarinnar, því að jeg er maður ekki bankafróður. En jeg lít svo á, að eftir kringumstæðum sje full þörf á að auka seðlaútgáfurjettinn; en jeg vil líka taka það fram, að atkvæði mitt með hækkuninni er með því skilyrði, að þetta sje til bráðabirgða gjört, þannig að þessi aukni rjettur nái að eins til 1917. Jeg tel það mjög athugavert, að auka mikið seðlaútgáfuna á hverju þingi, með því móti gæti það orðið varanlegt, og kynni þá hæglega að fara svo, að bankinn tæki ekki til greina rjettmætar aðfinslur þingsins, heldur gengi þetta áfram, án þess að nokkuð yrði betur búið um tryggingu gagnvart seðlaaukningunni. Það voru rjettmætastar athugasemdir, sem komu hjer fram í nefndaráliti í fyrra, aðallega frá 2. þm. Árn. (núverandi ráðh.) og þm. Snæf. (S. G.), en þær forsendur voru bygðar á því, að seðlaútgáfurjetturinn yrði varanlegur, og eiga því ekki að öllu við aukna seðlaútgáfu frá ári til árs.
Jeg lít svo á, að eftirlit með bankanum sje mjög lítið. Eftirlitið verður því að tryggja um leið og varanleg seðlaaukning er gjörð. Ábyrgð landssjóðs gagnvart bankanum eykst um leið og seðlaútgáfurjetturinn er aukinn, og er því nauðsynlegt, að þing og stjórn hafi meira eftirlit með bankanum, ef hann fer að auka seðlafúlgu sina. Bankaráðið er eins og gagnslaus brúða og ekkert er gjört af bankans hálfu til þess að bæta úr göllunum.
Til þess að fara mitt á milli skoðana beggja nefndarhlutanna og reyna að gjöra sem flestum til hæfis, hefir mjer dottið í hug, hvort ekki væri nægilegt að auka seðla Íslandabanka nú um t. d. 750,000 kr. Jeg er þeirrar skoðunar, að það væri nægileg aukning þangað til 1917.
Af því að jeg hallast að því, að leyfa meiri útgáfu seðla en meiri hlutinn tiltekur, þó jeg hins vegar búist við því, að komist yrði af með minna en heila miljón, þá mun jeg greiða atkvæði með brtt. til 3. umræðu, en áskil mjer óbundið atkvæði þá og rjett til að bera þá fram brtt., ef mjer sýnist ástæða til.
Jeg tek það aftur fram, að jeg vil ekki gjöra þenna rjett til aukinnar seðlaútgáfu varanlegan, nema því að eins, að eftirlitið sje aukið og betur verði fyrir því sjeð en nú er. En á hinn bóginn er það ekki betra, að flytja inn seðla frá útlöndum eða gefa út heimildarlög eins og í fyrra; að eins þarf trygging að vera fyrir því, að landinu sje ekki stofnað í neinn háska, með útgáfu lítt trygðra seðla.