31.08.1915
Neðri deild: 47. fundur, 26. löggjafarþing.
Sjá dálk 1627 í B-deild Alþingistíðinda. (2360)
129. mál, útflutningsgjald
Magnús Kristjánsson:
Mjer virðist að háttv. þingdeildarmenn ættu að vera Velferðarnefndinni þakklátir fyrir, að hún hefir gjört tilraunir til að bæta úr fjárhag landsins. Hitt er annað mál, hvort hún hefir fundið heppilegustu leiðina, sem hugsanleg væri í þessu efni. Um það er nú deilt, og verður deilt í kvöld. Jeg álít, að frumv. þetta muni eiga erfitt uppdráttar, og nær er mjer að halda, að flokkur manna hjer í deildinni muni ekki ætla því að verða langra lífdaga auðið. Menn hafa látið þá skoðun í ljós, að á frumv. þessu sjeu allmiklir annmarkar. Það er ekki nema nema eðlilegt, að svo sje. Hjer er mikið vandamál fyrir höndum og ekki ljett verk að finna heppilega leið, sem allir verði ánægðir með.
Í mínum augum eru gallarnir á frv. aðallega þeir, að gjaldið er sett helst til mikið af handahófi, og að óframkvæmanlegt er að ná þessu gjaldi, þar sem gjaldstofnarnir eru nú horfnir, eða eru að hverfa. Tilgangi. frumv. getur því ekki orðið náð fullkomlega. Jeg þarf ekki annað en nefna, að margar af vörutegundum þeim, sem leggja á toll á, eru nú komnar úr landinu. Tekjur af ull verða mjög litlar, og ekki miklar af síldinni. Hún er nú að nokkru leyti útflutt, og þegar það kvisast, að hækka eigi útflutningsgjald af henni, munu menn kosta kapps um að koma henni út, áður en lögin koma í gildi. Það er því útlit fyrir, að allstórt skarð verði í hinni áætluðu tekjuupphæð, og að lögin komi ekki fullkomlega að notum.
En svo er annað, sem til greina kemur; það er hve sanngjarn skatturinn er. Háttv. 1. þm. Rvk. (S. B.) gat þess, að verðhækkunin á innlendu vörunum færi langt fram úr verðhækkun útlendu vörunnar og hefðu því allir framleiðendur hagnað af hækkuninni. Þetta getur verið að sumu leyti rjett, en jeg vil benda á, að framleiðslukostnaður sjávarútvegsmanna hefir aukist gífurlega, og miklu meira en framleiðslukostnaður bænda. Gróðinn hverfur því meira við sjávarútveginn en landbúnaðinn.
Það hefir verið sagt hjer á Alþingi, að sjávarútvegurinn ætti að bera hærra gjald en landbúnaðurinn, vegna þess, að mikið meira af landbúnaðarafurðum gengi til neytslu í landinu. Það getur verið álitamál, af hverri vörunni er meira notað, en þótt svo væri, að á því sje nokkur munur, þá er það mesta fjarstæða, að slíkt geti komið til greina í þessu sambandi, því að sjálfsögðu verður að gjöra ráð fyrir því, að framleiðendur láti ekki að jafnaði vöru sína af hendi til neytslu í landinu endurgjaldslaust. Það er annars næsta undarlegt, að nokkur skuli halda slíku fram í fullri alvöru.
Jeg held því fast fram enn, að það sje rjett, er jeg benti á við umr. um dýrtíðarmálin um daginn, að það er eitt, sem þing og stjórn geta gjört nú þegar, að takmarka útflutningafurðanna, ákveða hve mikið af þeim skuli vera eftir í landinu. Með því móti getum við haldið nægum matvælum í landinu. Það eru nóg ráð til þess, að gjöra mönnum kleift að ná í þau, en jeg vil ekki fara út í það nú; það yrði of langt mál og betra að ræða það og undirbúa í nefnd. En það er ekki nóg, að þessi ráðstöfun sje gjörð. Næst liggur fyrir að sjá um, að Verðlagsnefndin, sem væntanlega verður skipuð bráðlega, taki til starfa og gegni skyldu sinni út í æsar og ákveði sem fyrst útsöluverð vörunnar eins lágt og unt er. Auðvitað má ekki þröngva kosti kaupmanna um skör fram, en þeir verða að sætta sig við, að selja með litlum hagnaði, meðan svo er ástatt, sem nú er. Ef þessa er gætt, þá kemur það fátæklingum að miklu liði. Það fer auðvitað talsvert eftir því, hvernig kaupmenn taka þessari ráðstöfun, hve mikið þarf að gjöra, til þess að birgja landið upp með útlendum vörum. Það er ekki einhlítt, að landssjóður nái í útlenda vöru og selji hana við vægu verði. Það verður jafnframt að gæta þess, að kaupmenn hafi ekki ástæðu til, að minka aðflutning á nauðsynjavöru til landsins, vegna óhæfilegrar samkepni frá hálfu þings og stjórnar. Verði alls þessa gætt, sem jeg hefi nú bent á, mundi það verða til þess, að draga mikið úr þeim vandræðum, sem nú virðast vofa yfir nokkrum hluta þjóðarinnar. Menn segja nú, ef til vill, að þetta jafni lítið mismuninn milli einstakra manna; sumir hafi grætt svo mikið á því, að vörurnar hafi stigið. En það er margs að gæta, þegar á að fara að ákveða um þetta. Það er auðvitað, að þótt framleiðendur fái hærra verð fyrir sína vöru, þá hefir kostnaðaraukinn við framleiðsluna líka verið talsverður. Þetta verður alt að taka til greina. T. d. hefir útvegurinn norðan lands verið arðlaus um langa hríð í ár, vegna þess, að ís hefir legið þar fyrir landi fram á sumar, svo að aflinn hefir verið talsvert minni en venjulega. Jeg vil minna menn á, að athuga það rækilega, hvort þessi gróði er eins mikill og álitið er.
Jeg vænti þess, að enginn skilji orð mín svo, að jeg sje að ráðast á frumv., er fer í svipaða átt og þetta, er hjer liggur fyrir, en jeg get tæplega verið með því, að samþykkja tölur frumv. óbreyttar. Það er ástæðulaust að vera að orðlengja þetta.
Þá eru það ummæli háttv. 1. þm. Árn. (S. S.), sem jeg hefi ýmislegt við að athuga. Hann sagði, að sjálfsagt væri, að vinnuveitendur sæju fyrir því, að verkalýðnum liði bærilega. Jeg hygg, að háttv. þingm. (S. S.) hafi ekki hugsað þessa hugsun til enda. Þetta getur verið rjett í einstaka tilfelli, en að jafnaði hafa menn ekki fast fólk; það leitar atvinnu hjer og þar, svo það verða fáir, sem bein skylda hvílir á vinnuveitendum að framfæra. Líka ber þess að gæta, að kaupgjald hlýtur að miðast við framboð og eftirspurn á vinnunni, og getur það gjört talsverðan mismun á hinum ýmsu stöðum, eftir því sem til hagar. Jeg skal svo ekki fara lengra út í þetta mál. Jeg vona, að menn felli ekki frumv. á þessu stigi. Það er svo mikils vert, að það verður að taka það til íhugunar í nefnd, þó jeg sje viss um, að það megi ekki ganga fram í þessari mynd. En það eru líkur til, að nefnd, er fjallaði um það, tæki fram komnar athugasemdir til greina. Jeg er, fyrir mitt leyti, fús á að vinna að því, að málið geti komist í það horf, að sem flestir megi við það una.