12.01.1917
Efri deild: 18. fundur, 27. löggjafarþing.
Sjá dálk 168 í B-deild Alþingistíðinda. (959)
42. mál, dýrtíðaruppbót handa embættis- og sýslunnarmönnum landssjóðs
Magnús Torfason:
Þetta er stórmál að því leyti að afarmiklu fje er ráðstafað. Þingið átti þess vegna kröfu á því, að stjórnin hefði undirbúið þetta mál. Það er vitanlegt, að það er ekki hægt að rannsaka þetta mál til hlítar á svo stuttum tíma, og hljótum við því að greiða atkvæði okkar meira og minna í blindni. Jeg lít svo á, að krafa embættismanna um dýrtíðaruppbót sje rjettlát, en um stærð þeirrar rjettlætiskröfu er mjer alls eigi unt að fella neinn dóm. Það er leiðinlegt, að ekki hefir unnist tími til að athuga nema þessa hlið málsins. En hitt er vitanlegt, að jafn mikil nauðsyn ber til þess, að athuga hvað gjöra skal til þess, að rjetta fátæklingum þjóðar vorrar hjálparhönd, en til þess er enginn tími á þessu þingi.
Eftir atvikum er ekki annars kostur en fallast á till. nefndarinnar í Nd., sem nefndin hjer hefir tekið upp.
Mjer virðist að till. á þgskj. 132, er hv. 1. þm. Skagf. (M. G.) var aðalflutningsmaður, að spilli aðaltillögunni.
Jeg skal að eins drepa á eitt atriði. Tillagan tekur 2/5 uppbótar af einhleypum.
Þetta ákvæði „einhleypur“ er mjög teygjanlegt lagaákvæði og ilt að átta sig á við hvað er átt. Eru það menn, sem aldrei hafa gift sig, eða á það líka við ekkla og ekkjur? (Sigurður Jónsson: Þeir, sem ekki eiga fyrir ómaga að sjá). Getur verið frá einni hlið. En þegar um lagahugtak er að ræða, þá verður það að vera fastákveðið. Það er líka spurning, hvort átt er við búsetta ógifta menn, hvort þar undir falla ókvæntir menn, er hafa heimili. Þetta orð er því í fyrsta lagi óljóst, en það er líka órannsakað, hvort ódýrara er að lifa einhleypur eða búsettur. Víst er um það, að það mun allalment álit, að menn byrji fyrst að græða fje, er þeir kvongast.
Ef athugað er, hverjir komast undir þetta ákvæði, þá eru það fyrst ungir menn, er oft geta ekki kvongast, sakir illa borgaðrar vinnu. Frá þjóðarhagssjónarmiði er þetta ekki óheppilegt, því menn hafa fremur ráð á að ganga í heilagt hjónaband, ef þeir fá uppbótina. Ef búsettir einhleypir menn hafa heimili, þá kemur þetta sjerstaklega illa niður á búsettum ekklum og ekkjum, er fengju mun minna. Það er vitanlegt, að það er ekki ódýrara að hafa bústýru. Og gamalt mál segir „bústýra er í búi bruni“. En það mun tæplega hafa verið ætlast til að meina þeim að hafa heimili.
Það var sagt hjer áðan, að miðað væri við þá, sem ekki hefðu fyrir öðrum að sjá, en ef það er samkvæmt lögum, þá nær það að eins til barna til 16 ára. Hygg jeg, að ranglæti sje í þessu, því það er vitanlegt, að margir ungir einhleypir menn hafa siðferðisskyldu til að sjá fyrir ættingjum sínum og fósturforeldrum, og eldri menn þurfa oft að sjá fyrir barnabörnum sínum, sem þeir einir standa að.
Sjerstaklega á þetta fjarska illa við um marga þá, er taldir eru í 18. gr. fjárlaganna. Og hjer verður aldrei nema um smámuni að ræða.
Jeg skal svo ekki eyða fleiri orðum að þessu, en vona, eins og háttv. framsm. tók fram, að hæstv. deild sjái, að þessi umrædda viðaukatillaga er ekki til bóta.