15.09.1917
Sameinað þing: 7. fundur, 28. löggjafarþing.
Sjá dálk 2279 í B-deild Alþingistíðinda. (2383)
190. mál, seðlaútgáfuréttur
Frsm. (Magnús Guðmundsson):
Eins og háttv. þm. er kunnugt hefir Íslandsbanka verið leyft aftur og aftur að auka seðlaútgáfu fram yfir 2½ miljón, sem hann að lögum hefir heimild til að gefa út, en þær ráðstafanir hafa verið gerðar að eins til bráðabirgða, ýmist af stjórn eða þingi.
Nú hafa bæði stjórn bankans, landsstjórn og ekki síst Alþingi fundið, að þetta er ilt fyrirkomulag; er mjer þetta kunnugt af viðtali við bankastjórnina og landsstjórnina, og jeg veit það af umræðunum um þetta mál hjer á þingi, hvernig hugur háttv. þingmanna er. Þess vegna virðist það nú ráð að reyna að bæta úr þessu og komast að niðuratöðu, sem gilt gæti um lengri tíma.
Af þeim ástæðum hefir fjárhagsnefnd háttv. Nd. komið fram með till. þessa, sem fer fram á, að landsstjórnin leiti samninga við Íslandsbanka um, að hann láti af hendi seðlaútgáfurjett sinn allan, gegn ákveðnu gjaldi, eða ef það næst ekki, þá rjett sinn til að hindra seðlaútgáfu fram yfir 2½ miljón, auk seðla Landsbankans.
Jeg skal geta þess, að fjárhagsnefnd háttv. Nd. hefir haft þetta mál til meðferðar, að gefnu tilefni frá hæstv. forsætisráðherra.
Óánægjan með þetta fyrirkomulag, sem jeg hefi nefnt, óánægja, sem, eins og tekið er fram, ríkir á Alþingi, hjá landsstjórninni og í bankanum, hefir leitt til þess, að ætlast er til, að reynt verði að komast að einhverju samkomulagi, er gildi um lengri tíma.
Af ýmsum skjölum, sem nefndin hefir haft við að styðjast, má ráða, að miklar líkur sjeu til þess, að slíku samkomulagi verði náð. Jeg fer ekki að rekja það hjer, hvað nefndin hefir fyrir sjer í því, þar sem því er slegið föstu, að samningar þeir, sem landsstjórnin kann að ná, verða lagðir fyrir þingið á sínum tíma til samþyktar eða neitunar.
Nú kann sú spurning að vaka fyrir sumum, hvort þörf muni að auka seðlaútgáfuna fram yfir 2½ miljón eftir stríðið, þegar alt er komið í samt lag aftur, en jeg hygg, að engum, sem athugar það mál, muni dyljast, að viðskifti sjeu svo mikil orðin hjer á landi, að ekki nægi þeir seðlar, sem nú er heimilt að gefa út.
Fjárhagsnefnd háttv. Nd hefir átt tal við hæstv. forsætisráðherra og stjórnir beggja bankanna um þetta mál, en jeg tel það óþarft að fara út í það, sem þeirra fór á milli, þar sem samningar þessir eiga að leggjast fyrir Alþingi síðar.
Meiningin með till. er því sú að fá að vita, hvort háttv. Alþingi vill samþykkja, að reynt verði að ná samningum um þessi atriði.
Nefndin ætlast til, að hæstv. stjórn leiti samninganna fyrir næsta aðalfund bankans og leggi síðan úrslitin fyrir næsta þing.
Jeg vona því, að till. þessi verði samþykt, því að ekki verður sjeð, að hún geti haft neitt ilt í för með sjer; miklu fremur er það líklegt, að eitthvað gott kunni af henni að leiða.
Það tvent, sem sjerstaklega vakti fyrir nefndinni með henni, var í fyrsta lagi það, að samninganna yrði leitað sem fyrst, og í öðru lagi, að úrslitin yrðu lögð fyrir Alþingi síðar.
Jeg skal geta þess, að nefndin taldi sjálfsagt, og vill skjóta því til stjórnarinnar, að samningarnir verði bornir undir stjórn Landsbankans, áður en þeir verða lagðir fyrir Alþingi. Jeg gæti ímyndað mjer, að sum atriði þeirra væru þannig vaxin, að nauðsyn bæri til að skjóta þeim undir stjórn hins bankans. Jeg skýt þessu fram sem bendingu til hæstv. stjórnar.