07.08.1917
Neðri deild: 27. fundur, 28. löggjafarþing.
Sjá dálk 815 í B-deild Alþingistíðinda. (399)
14. mál, fyrirhleðsla fyrir Þverá og Markarfljót
Gísli Sveinsson:
Af því, að jeg hefi áður látið mig mál þetta nokkru skifta, ætla jeg nú að fara fáum orðum um það.
Menn greinir allmjög á um það, heyrist mjer, hversu málið sje undirbúið. Þó geta þeir, sem finst það athugavert, ekki sagt, hvað það sje, sem þeim finst mest ábótavant með undirbúninginn. En það hefir gripið þá einhver óljós geigur um, að hjer sje hálfblindandi verið að ana út í einhverja ófæru. Mjer er það ekki ljóst, hvernig á því stendur, að fremur skuli hafa vaknað hjá þeim geigur við þetta en ýms önnur stórmál, sem fyrir þingið hafa komið, og þar sem þingmenn hafa að mestu leyti orðið að byggja á áliti verkfræðinga, eins og hjer; svo hefir t. d. verið um brúagerðir og hafnabyggingar.
Það er eins og sumum blæði það í augum, að hjer á að fara að verja landssjóðsfje til að græða upp og ef til vill auðga stórt hjerað, ef alt gengur eins og til er ætlast og líkur benda á. Þeir vilja tryggja það, að landssjóður beri úr býtum sinn hluta af hagnaðinum af verkinu. Fyrir mjer er það ekki aðalatriðið; aðalatriðið finst mjer vera að varna skemdum á landi, enda verður slíkt óbeinlínis til að auðga landssjóð.
Hins vegar hefi jeg ekki á móti því, að þegar þessar vonir fara að rætast, þá sje verið á varðbergi fyrir landssjóð og reynt að ná beinum tekjum handa honum frá þeim, sem góðs nutu af fjárframlagi hans.
En það nær engri átt að fara nú þegar að setja nokkur slík skilyrði. Verkið er jafnþarft og nauðsynlegt fyrir því, þótt landssjóður fái ekki neitt beinlínis í aðra hönd. En það má ekki bera þetta saman við áveitur eða önnur þesskonar fyrirtæki, sem auðsætt er að gefa muni skjótan arð. Það er að eðli sínu, eins og jeg hefi áður bent á, miklu líkara brúargerðum og öðrum þvílíkum framkvæmdum.
Háttv. þm. V.-Ísf. (M. Ó.) talaði um, að hjer vantaði áætlun. Þetta er ekki satt; verkfræðingar hafa gert áætlun um verkið, og er nokkuð skýrt frá henni meðal annars í ástæðum frv. En jeg held, að enginn geti ætlast til, að fullkominn og sundurliðuð áætlun sje prentuð með þessu frv. nje öðrum; slíkt er ekki venja, enda óþarft, því að þeir háttv. þm., sem vilja, munu að jafnaði eiga kost á að kynna sjer slíkar áætlanir. Fæstir munu og hafa þá þekkingu til að bera, að þeir geti dæmt um þær, hve áreiðanlegar þær eru í öllum greinum. Menn verða að trúa því og byggja á því, að áætlanir verkfræðinganna muni vera nokkurn veginn rjettar. Það er ekki óeðlilegt, þótt menn greini nokkuð á um það, hve mikið muni þurfa að hækka hina upprunalegu áætlun, vegna verðhækkunar síðan hún var gerð. Verkfræðingurinn hefir nú hækkað hana um 20%, líkt og aðrar áætlanir sínar. Má vera, að það sje oflítið, en getur líka verið, að það sje nægilegt, þegar öllu er á botninn hvolft, því að gera má ráð fyrir, að minstur hluti verksins verði unninn í bráð, og líklegt, að verðlag hafi breyst og lækkað, þegar meiri hluti þess er leystur af hendi. Þó að háttv. þm. V.-Ísf. (M. Ó.) og háttv. 1. þm. Húnv. (Þór. J.) hefðu haft fyrir sjer nákvæma áætlun verkfræðings um verkið, þá hefðu þeir, eftir athugasemdum sjálfra þeirra að dæma, verið litlu nær fyrir það. Í henni hefði að sjálfsögðu verið ýmislegt, sem þá hefði skort þekkingu til að dæma um, og þeir því efast eftir sem áður. Háttv. þm. V.-Ísf. (M. Ó.) telur málið svo óljóst fyrir sjer, af því að sjer hafi eigi gefist kostur á að bregða sjer austur og litast þar um. Það hefði verið æskilegt, að hann hefði farið þá för, ef hann hefði orðið málinu fylgjandi fyrir það. Jeg get trúað því, að hann hefði haft gaman af förinni austur, en því á jeg bágt með að trúa, að hann hefði haft nokkurt verulegt gagn af því að skoða sig þar um svo sem 2 klukkustundir, þótt honum hefði má ske fundist það sjálfum.
Eða heldur háttv. þm. (M. Ó.) ekki, að það mundi þá, eftir sem áður, vera erfitt fyrir hina aðra þm., sem hvorki eru í landbúnaðarnefnd nje hafa farið austur að skoða árnar, að átta sig á málinu eftir tómri sögusögn annara. Háttv. þm. (M. Ó.) ætlast sjálfsagt til, að við, sem ekki kom til tals að skoðuðum landið, greiðum eigi að síður atkvæði um það, en þá ætti honum ekki að vera meiri vorkunn að gera það, þótt hann standi jafnt að vígi og við. Háttv. þm. V.-Ísf. (M. Ó.) er ekki eins hörundssár fyrir landssjóð þegar um hans eigin áhugamál er að ræða; þeim vill hann ekki láta slá á frest, þótt þau hafi kostnað í för með sjer, og öðrum finnist þau mega bíða betri tíma.
Það er víst, að það líða nokkur ár þangað til lokið verður verki því, sem hjer er rætt um. Jeg sje því ekki að það sje rasað fyrir ráð fram, þótt samþ. sje að byrja á verkinu, þar sem málið er þegar orðið vel undir búið, og mun verða það enn betur, áður en til aðalframkvæmda kemur.
Jeg tek það enn fram, að það getur verið gaman að skreppa austur og skoða sig þar um dálitla stund; en þess þykist jeg viss, að slík skyndiför getur ekki á skynsamlegan hátt breytt skoðun neins þess manns á málinu, sem notað hefir upplýsingar þær, sem hjer er hægt að fá um það, og þegar hafa verið gefnar.