26.08.1919
Neðri deild: 45. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 1184 í B-deild Alþingistíðinda. (1022)
26. mál, laun embættismanna
Gísli Sveinsson:
Það er tiltölulega fátt, sem jeg hefi að segja að þessu sinni. Fyrst vil jeg gera stutta athugasemd við það, sem hv. 1. þm. S.-M. (Sv. Ó.) sagði um útflutninginn til Vesturheims. Hann sagði í fyrri ræðu sinni, að útflutningurinn um 1880 hefði með fram stafað af launalögunum frá 1877. Þessu verð jeg að mótmæla, og tel að hjer sje skýrt rangt frá, þetta sje sögulega rangt. Hv. þm. (Sv. Ó.) minti á, að ekki þyrfti annað en að slá upp í gömlum „Norðanfara“ og „Þjóðólfi“ til að ganga úr skugga um þetta. Jú, það er rjett, að í „Norðanfara“ skrifaði einu sinni maður um launamálið og fann launahækkun embættismanna margt til foráttu. En þarna kom að eins fram skoðun þessa eina manns, en þar var ekki skrifað um, að menn flyktust burtu úr landinu vegna launalaganna. Enda mun það hugarburður eða óljós endurminning hv. þm. (Sv. Ó.), að þetta hafi átt nokkurn þátt í útflutningnum. Hann taldi líklegt, að þessi löggjöf sem hjer er á ferðinni, mundi leiða til hins sama. Ef launalögin yrðu nú samþykt, mundi fólkið flykkjast burtu af landinu. En mjer er spurn: Hvert heldur hv. þm. (Sv. Ó.) að fólkið fari? Hvar heldur hann að fólk komist nú hjá því, að greiða gjöld og þunga skatta. Heldur hann, að minni muni álögurnar í þeim löndum, sem styrjöldin hefir lamað? Alstaðar hvíla gífurlegar álögur á mönnum, bæði nú og munu gera, að minsta kosti í nánustu framtíð.
Svo er öðru máli að gegna með launin þá og nú. Þá voru launin miklu hærri en þau eru nú, miðað við hve dýrt er nú að lifa, en ódýrt þá. Og þó að alþýða hefði verið óánægð með laun embættismanna þá, sem jeg leyfi mjer að draga í efa, þá er ekki ástæða til að ætla, að hún verði það nú. Hitt er annað mál, hvort útgjöld landssjóðs fari, vegna þessarar hækkunar, mikið fram úr því, sem alþýða hefir búist við. Það má vera. En það kemur þá til af því einu, að almenningur hefir ekki gert sjer neina grein fyrir því, hvernig sakir standa. Og þess var ekki að vænta, því hvorki stjórn landsins eða sjálft Alþingi hafa gert það, alt til þessa. Almenningur gat því ekki gert sjer neina hugmynd um það, hve miklu hækkunin, hin sjálfsagða hækkun, mundi nema. Og þess vegna er það alveg út í hött að segja, að farið sje fram úr því, sem almenningur ætlist til, ef frv. nær fram að ganga.
Háttv. 1. þm. Árn. (S. S.) talaði um, að kostnaðurinn við starfrækslu sýslumannaembættanna ætti ekki að úrskurðast af dómsmálaráðherra, heldur af Alþingi. Rökin fyrir þessu sagði hann þau, að dómsmálaráðherrar gætu verið misjafnir og þess vegna væri varhugavert að leggja þetta undir þeirra úrskurð einna. En þm. geta líka verið misjafnir. Og þótt jeg vilji ekki halda því fram, að ráðherra geri þetta altaf með rjettsýni, þá hefir hann þó miklu betri tök á því en þingið. Við vitum báðir, að þótt Alþingi samþykki eitt í dag, getur það samþykt annað á morgun. Því miður heyrði jeg ekki merkilegasta kaflann úr ræðu háttv. 1. þm. Árn. (S. S.), því að jeg var kallaður frá. En jeg heyri sagt, að hann hafi verið að gefa skýrslu um þau embætti, sem óþörf væru og afnema ætti. Meðal annars hafði hann viljað afnema ráðherraembættin, og hafa að eins einn ráðherra. Gott og vel. En meðan allur þorri þm. telur þrjá ráðherra þarfa, þá er það ekki nóg, þótt t. d. jeg og háttv. 1. þm. Árn. (S. S.) vilji láta afnema þá. Þá hafði hann farið að tala um óþarft sendiherraembætti, en jeg veit ekki til, að búið sje að skipa nokkurn sendiherra, svo þetta er eitthvað út í bláinn hjá háttv. þm. (S. S.). Enn fremur hafði hann talið tvö prófessorsembættin við guðfræðisdeild háskólans óþörf, þegar aðskilnaður ríkis og kirkju væri kominn á. Jeg held nú, að fullsnemt sje að gera ráð fyrir afnámi þeirra á þessu stigi, meðan það mál er að eins í fæðingunni. Loks hafði hann klykt út með því, að vilja afnema kennaraskólann. (S. S.: Jeg sagði að jeg hefði heyrt mann telja hann óþarfan). Nú, en álítur háttv. þm. (S. S.) hann það þó ekki sjálfur? Loks hafði háttv. þm. (S. S.) lofaði að gefa síðar fyllri skrá, og finst mjer ekki veita af því, eftir því, hvað þessi ætlar að reynast ófullkomin.