08.09.1919
Efri deild: 51. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 1302 í B-deild Alþingistíðinda. (1068)
26. mál, laun embættismanna
Magnús Torfason:
Í tilefni af orðum hæstv. forsætisráðherra (J. M.) vildi jeg gera örfáar athugasemdir.
Eins og launalögin eru nú úr garði gerð, myndi enginn óvitlaus maður sækja úr Snæfellsnessýslu í Ísafjarðarsýslu, til dæmis að taka. Vegna dýrtíðarhámarksins yrðu launin jöfn, en Ísafjarðarsýsla svo ólíkt erfiðari og ábyrgðarmeiri. Og það má hæstv. forsætisráðherra (J. M.) vita, að ekkert þrái jeg heitar en að losna við þessa stöðugu peningaábyrgð, sem sífelt vofir yfir manni. Hún liggur þyngra á okkur sýslumönnunum en flestir gera sjer ljóst. Við stærri sýslumannsembættin þarf samskonar bókhald og við bankana; það þarf bæði bókara og gjaldkera, ef full trygging á að vera. Að því, er snertir úrskurði stjórnarráðsins á starfrækslukostnaðinum, má benda á, að komið hefir fyrir, að stjórnarráðið hefir felt ranga úrskurði, enda stundum hopað frá þeim. Það hefir komið fram í því, að stjórnarráðið hefir ekki viljað hleypa úrskurðum sínum til dómstólanna, þegar hlutaðeigendur hafa þverskallast við að hlýða þeim. (Fjármálaráðherra: Á þingmaðurinn við einhverja ákveðna úrskurði?). Jeg er nú búinn að vera sýslumaður í 25 ár, svo hæstv. fjármálaráðh. (S. E.) þarf ekki að taka þetta sjerstaklega til sín.
Það var sannmæli hjá hæstv. forsætisráðherra (J. M.), að vörutollsúrskurðirnir geta verið afleitir viðfangs. Ef viðkomandi maður t. d. var farinn af landi burt, sat sýslumaður eftir með skaðann. Auk þess hafa vörutollslögin verið misjafnlega skilin, og úrskurðað öðruvísi eitt árið en annað. Úrskurðum hjer á landi má ekki jafna við úrskurði annarsstaðar. Í Danmörku er það t. d. svo, að ef vafi leikur á því, hvernig beri að skilja eitthvert lagaákvæði, þá gefur viðkomandi ráðuneyti út reglur um það. hvernig beri að skilja það. Svona er það ekki hjerna. Stjórnarráðsúrskurðir koma ekki einu sinni í Stjórnartíðindunum.
Hæstv. forsætisráðh. (J. M.) gerði lítið úr vanhöldum sýslumanna, en óviðráðanlegt tap þeirra getur oft numið hundruðum króna, og það þarf geysimikla yfirlegu, ef embættismaðurinn á altaf að geta trygt sig gegn því, að þurfa að borga nokkuð úr eigin vasa. Að því er snertir stimpilmerkin, þá ætlast enginn til, að alt standi heima. Það gildir nákvæmlega sama um þau og frímerkjasölu póstmanna, enda fá þeir 4% af sölunni fyrir vanhöldum. Auk þess hafa þeir það, sem þeir græða á gengismismun. Þessar smáaukatekjur eru sjálfsagðar og ættu að fylgja öllum örðugum embættum. Svo er það að minsta kosti í fyrirmyndarlandi okkar Danmörku.
Hæstv. forsætisráðh. (J. M.) gat þess, að laun hæstu embættismanna væru að eins þurftarlaun, og sagði, að stjórninni hefði ekki þótt ráðlegt að fara hærra, vegna andans í ráðstöfunum undanfarandi þinga. En jeg vil halda, að launin sjeu ekki einu sinni svo há, að þau sjeu fullkomlega þurftarlaun. Embættismenn komast venjulega ekki í hærri embættin fyr en á efra aldri, á þeim árum, sem uppeldi barnanna kostar mest. En launin eru ekki miðuð við þann kostnað. Embættismenn eiga ekki að hafa ráð á að manna börn sín eins og þarf. Það má vel vera, að það sje góð regla að gera embættismönnum ókleift að gera börn sín að embættismönnum. Með því væri það trygt, að embættisstjettirnar fengju altaf nýtt blóð frá „kapítalistunum“.
Hæstv. forsætisráðh (J. M.) sagði, að svona hefði það verið undanfarið. Jeg veit það vel, að löggjöf síðustu 30 áranna um laun embættismanna hefir ekki verið til neinnar fyrirmyndar. Með ári hverju hafa launakjörin hríðversnað. Að mínu áliti hafa embættismennirnir verið fjarska þolinmóðir. Jeg fæ ekki skilið, að það sje nokkur ástæða til að launa embættismönnum ver fyrir það, þó þeir margir hverjir hafi tapað stórfje á stríðinu. Best er að vera sanngjarn og forðast alt misrjetti.
Mjer telst til, að sparnaðurinn af hámarkinu verði ekki meiri en 20–30 þús. kr. Sá sparnaður borgar sig ekki. Jeg er ekki ráðinn í því, en býst þó við að koma með brtt. um þetta við 3. umr.