10.09.1919
Efri deild: 53. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 393 í B-deild Alþingistíðinda. (119)
1. mál, fjárlög 1920 og 1921
Magnús Kristjánsson:
Jeg er þakklátur hæstv. fjármálaráðherra (S. E.) fyrir skýrslu þá um fjárhaginn, er hann hefir nú gefið. En jeg vildi leyfa mjer að leita frekari upplýsinga hjá honum, þar sem mjer þótti tölur þær er hann fór með, allháar, ef um skuldir er að ræða, sem lítið eða ekkert kemur á móti; en það verður jafnframt að líta á, því ekki er rjett, að þjóðinni skiljist að óþörfu, að landið sje sokkið í svo botnlausar skuldir, að hún þurfi þess vegna að vera án nauðsynlegra endurbóta.
Í þeim skuldum, sem hæstv. fjármálaráðherra (S. E.) mintist á, álít jeg að sjeu falin lán til verðbrjefakaupa, ritsíma og annara arðberandi fyrirtækja, sem geta staðið straum af sjer sjálf. Sje lánum varið í slík fyrirtæki, er vafasamt hvort rjett er að kalla þau skuldir í eiginlegum skilningi. og þetta þarf að vera ljóst þingi og almenningi.
Hæstv. fjármálaráðherra (S E gerði ráð fyrir að einnar miljón kr. tekjuhalli myndi verða á yfirstandandi ári. Jeg hygg að varla sje svo langt komið að hægt sje að segja með neinni vissu, hvort svo verður eða ekki. Jeg fyrir mitt leyti hafði gert mjer vonir um, að tekjuhalli myndi verða mjög lítill á þessu ári, þegar alt kemur til alls en ekkert skal jeg fullyrða um það. En jeg vil ekki að fjárhagsástandið sje málað svartara en nauðsynlegt er, og álít skaðlegt að koma ótrú inn hjá þingi og þjóð um það efni, og að það muni leiða til enn frekari kyrstöðu.
Hvað snertir fjárlögin, lítur að vísu svo út, sem tekjuhalli muni verða á þeim en jeg hygg að það sje þó ekki fullskoðað því alloftast hefir svo reynst, að tekjur hafa farið fram úr áætlun, og að vísu hefir það sama átt sjer stað um útgjöldin, en þó ekki í eins stórum mæli og tekjurnar. Geri jeg mjer því góða von um, að ástandið verði ekki svo slæmt, sem útlit er fyrir í fljótu bragði.
Um þetta verður aldrei sagt með vissu, en hitt er nauðsynlegt, að hæstv. fjármálaráðherra (S. E.) skýri frá, að hve miklu leyti skuldirnar eru eyðslufje, og að hve miklu leyti þær sjeu fólgnar í arðberandi eignum.
Þetta er nauðsynlegt að vita, og þá fyrst þegar vitneskja er fengin um þetta, geta menn gert sjer í hugarlund, hve langt er hægt að ganga í framkvæmdum.
Jeg býst við, að hv. þm. sjeu eins kunnugir fjárhag ríkisins og jeg, en komi slík viðbótarskýrsla ekki frá hæstv. fjármálaráðherra (S. E.), hygg jeg að ræða hans geti valdið misskilningi á því hvernig fjárhagsástand ríkisins er.