13.08.1919
Efri deild: 29. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 2208 í B-deild Alþingistíðinda. (2463)
119. mál, vegamál
Frsm. (Kristinn Daníelsson:
Eins og hv. þingdeildarmönnum er kunnugt, er till. þessi frá samgöngumálanefnd beggja deilda, og enda þótt efni hennar sje þannig vaxið, að jeg búist við, að hv. þm. greiði henni atkv. sín, þá hefi jeg tekið að mjer að fylgja henni úr hlaði með fáeinum orðum.
Það er þjóðkunna, að vegamálin eru mikið vandamál. Alþingi hefir gert sjer alt far um að vinna að þeim og lagt árlega fram fje í því skyni, en þó er það ljóst, að árangurinn er ekki sem bestur, og þau eru ekki í svo góðu horfi, sem skyldi, eða á því framfaraskeiði, sem æskilegt er.
Það er í augum uppi, að það þarf að gera þar miklar endurbætur, en þótt samgöngunefndinni væri það ljóst, þá hafði hún ekki viðbúnað til að gera miklar eða stórfeldar breytingar, og ljet sjer því nægja að benda á þau atriði, er till. greinir ger frá.
Fyrsti liður till. er í sambandi við þá handahófsskiftingu, sem nú er á vegunum. Það fer nú eftir því, hvað vegurinn heitir, hversu miklu ríkissjóður kostar til hans, en það á vitanlega ekki að fara eftir því heldur hinu, hversu mikið vegirnir eru notaðir. En til þess er nú ekkert eða alónógt tillit tekið. Nefndin vill því láta athuga, hvort ekki væri rjett að bæta við fleiri vegum í þann kafla vegalaganna, sem ríkið kostar, einkum þeim, sem fjölfarnastir eru.
Annar liðurinn er um það, hvort eigi væri rjett að ákveða, hversu mikið tillag landssjóður eigi að leggja til annara vega. Hingað til hefir það verið af handahófi, en þó oft þá til sýsluvega. Er rjett að athuga, hvort ekki væri rjett að setja fastar reglur um það.
3. liður till. bendir á, að ef til vill tje rjett að taka lán til þess að koma vegamálunum frekar áleiðis. Til grundvallar liggur sú hugsun, að þessi kynslóð er með vegalagningum að búa í haginn fyrir þá næstu, og sje því rjettmætt að taka lán, til þess að dreifa kostnaðinum á fleiri en þá sem hafa not af vegunum meðan verið er að leggja þá.
4. liður lýtur að aðalvandamáli hjeraðanna, að afla nægilegs fjár til þess að viðhalda vegunum og leggja aðra nýja.
Eins og kunnugt er, hafa hjeruðin engan annan gjaldstofn til þessa en sýsluvegagjaldið. En það er svo lítið, að það hrekkur ekki neitt, ef eitthvað á að gera, og nægir tæplega til þess að greiða afborganir og vexti af lánum, er sýslurnar hafa tekið til vegagerða. Alstaðar hefir þurft að bæta við fje úr sýslusjóðunum sjálfum.
Jeg býst við, að vandasamt geti orðið að finna hentugan gjaldstofn, en mikils væri það vert, ef það tækist og er því sjálfsagt að athuga þetta atriði rækilega.
Hv. þingdeildarm. mun þetta mál fullljóst, og skal jeg því ekki fjölyrða frekar en að eins mælast til þess, fyrir hönd samgöngumálanefndanna, að till. verði samþykt.