20.09.1919
Neðri deild: 69. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 1314 í C-deild Alþingistíðinda. (3938)
162. mál, aðflutningsbann á áfengi
Fyrirspyrjandi (Pjetur Ottesen):
Það, sem veldur því, að fyrirspurn þessi er fram komin, er það, að dómar þeir og dómsástæður, sem hjer um ræðir, þó einkum dómurinn í máli Magnúsar Th. S. Blöndahls, hafa vakið alment eftirtekt og umtal, enda brotið mjög í bág við skilning manna, bæði leikra og lærðra, á anda bannlaganna.
Hjer stendur svo á, að dómurinn í máli M. Th. S. Blöndahls ræðir um alment grundvallaratriði í framkvæmd og þýðingu laganna. Og það er síst vafi á því, ef sá skilningur á bannlögunum, sem hjer kemur fram, er dómfestur, og því ekki áfrýjað, að farþegar á skipum geti flutt vín inn í landið, án þess að eiga nokkuð á hættu, ef þetta tiltæki þeirra kemst upp, annað en það, að vínið sje gert upptækt fyrir þeim. Það er svo sem enginn vafi á því, hver áhrif það muni hafa á þýðingu laganna og hvaða áhrif það hefir á framkvæmd þessara laga. Og þetta hefir miklu víðtækari áhrif.
Það má svo sem geta nærri, hvort þessi skilningur á lögunum verður ekki frekar til þess að ýta undir þá, sem hafa tilhneigingar til lögbrota, að tefla á fremsta hlunn í þessu efni, þegar þeir geta skákað í því skjóli, að þeir sleppa þó altaf við sekt, og hvað þá heldur refsingu, þó alt komist upp.
Jeg skal ekki fjölyrða um þetta, en snúa mjer fyrst að fyrra atriði fyrirspurnarinnar, sem sje yfirrjettardóminum í máli Magnúsar Th. S. Blöndahls. Jeg get ekki komist hjá að fara dálítið út í sögu þessa máls, þó að þess sje reyndar tæplega þörf, þar sem það hefir verið rætt í blöðunum og manna á milli.
Svo er mál með vexti, að þegar Gullfoss kom frá Ameríku 14. febr. s. 1., var Magnús Th. S. Blöndahl einn meðal farþega á skipinu.
Við skipsrannsókn þá, sem gerð var af lögreglunni, kom það í ljós, að í farangri þessa manns fanst Whiskykassi, merktur honum, sem innihjelt 12 þriggjapelaflöskur af áfengi. Við rjettarhöldin, sem hafin voru út af þessu, gerði M. Th. S. Blöndahl grein fyrir þessu á þá leið, að rjett áður, eða tveim dögum áður en hann fór af stað frá New York, hafi hann verið hringdur upp í síma og beðinn að taka kassa til nafngreinds manns hjer í Reykjavík, sem hann kannaðist við, og lofaði hann að gera það. Heyrðist honum maðurinn, sem bað hann að taka kassann, nefna sig Olsen. Svo var nú ekki meira með þetta. En þegar Blöndahl er kominn á leið til Íslands, fer hann einn góðan veðurdag að rannsaka farangur sinn og sjer þá, að einum kassa er þar ofaukið, og minnist þá þess, sem áður er frá skýrt, en ekkert kvaðst hann um það vita, hve nær eða hvernig þessi kassi hafi komist í farangur sinn í Gullfossi, eða neina hugmynd um það haft, hvað í kassanum væri.
Það kom í ljós, þegar maður sá, er kassinn átti að fara til hjer í Reykjavík, var yfirheyrður, — en hann kvaðst hafa dvalið 11 ár í New York, — að hann hefði að vísu kynst þar lítillega manni, sem hjet Olsen, en ekki hafi hann getað búist við neinni sendingu frá honum, enda muni hann ekki hafa verið þá í Ameríku. En aftur á móti hafi hann kynst þar manni, Paulsen að nafni, sem hann hefði vel getað trúað til að senda sjer Whisky óbeðið, en ekkert hafi hann pantað af því hjá honum.
Í undirrjetti hjer í Reykjavík var M. Th. S. Blöndahl dæmdur í 200 kr. sekt. Dómi þessum var svo af valdstjórninni áfrýjað til yfirrjettar, og niðurstaðan varð þar sú, að M. Th. S. Blöndahl var sýknaður. Vil jeg leyfa mjer, með leyfi hæstv. forseta, að lesa upp kafla úr forsendum dómsins. Þar segir svo, eftir að búið er að tilgreina skýrslur í málinu:
„Eftir þessum skýrslum málsins, og aðrar hafa ekki verið nefndar, hefir áfengið í áminstum kassa, er var með farangri kærða, Magnúsar Blöndahl, flust hingað til lands án vilja hans og vitundar, og eru þá eigi lög til þess að refsa honum fyrir innflutning þessa áfengis, sem annar maður átti og sendi hingað til lands á þennan hátt, og verður eigi í því efni vitnað til 5. gr. aðflutningsbannslaganna, um ábyrgð skipstjóra, sem eðlilega er víðtækari en ábyrgð farþega; hins vegar var það sjálfsagt, að áfengið var gert upptækt, er hingað kom, samkvæmt ákvæðum aðflutningsbannslaganna. — Samkvæmt þessu verður að sýkna kærðan, Magnús Blöndahl, í málinu.“
Það er engan veginn ástæðulaust, þó að menn líti þannig á, að slíkur dómur sje þvert ofan í anda bannlaganna. Það er deginum ljósara, að farþegar eiga að sjálfsögðu að bera ábyrgð á því að flytja bannvöru inn í landið. Má í því efni benda á ábyrgð skipstjóra, og einnig telst hver sá, sem uppvís verður að því, að hafa áfengi í vörslum sínum, brotlegur gegn 1. gr. laganna, ef ekki hefir verið sagt til þess á lögboðinn hátt.
Þær ástæður geta því engan veginn komið til greina, þó að einhver teljist ekki hafa vitað af slíkri vöru í flutningi sínum, þar sem honum að sjálfsögðu bar að ganga úr skugga um það þegar í upphafi. Þetta virðist ljóst hverjum leikmanni.
Eins er það, að þegar orðalag á lögum er að einhverju leyti ónákvæmit eða teygjanlegt, þá virðist það að sjálfsögðu vera andi og hugsun laganna, sem dómarinn verður að byggja á. Niðurstaða sú, sem yfirdómurinn hefir komist að í þessu efni, er því mjög grunsamleg.
Það er því engan veginn ófyrirsynju eða ástæðulaust, þó að spurt sje, hvort dómi þessum hafi verið áfrýjað, og ef svo er ekki, hvað valdi.
En svo er annað í þessu máli, sem eitt út af fyrir sig gæfi ærna ástæðu til slíkrar spurningar, og það er skyldleiki dómstjóra yfirrjettarins og hins ákærða, Magnúsar Blöndahls. Þeir eru sem sje systkinasynir.
Í tilskipun frá 11. júlí 1800 um stofnun landsyfirrjettar stendur síðast í 6. gr., með leyfi hæstv. forseta:
„Sá tilskipaði sest þá í sæti þess assessors í rjettinum, í hvers stað hann sitja á; sama skal og vera, þegar einhver af rjettarins limum er löglega undanþeginn að sitja dóm, vegna svo nákomins skyldugleika eður mægða við málspartana, sem telst að öðrum lið, ellegar vegna annarar lögmætrar orsakar.“
Þetta er svo skýlaust tekið fram, að dómstjóri hefði að sjálfsögðu átt að víkja sæti í dóminum í þessu máli, hvað sem öðru líður.
Þá er síðari liður fyrirspurnarinnar. það er dómur í máli Hallgríms T. Hallgrímssonar. Jeg get farið hjer fljótt yfir sögu. Það, sem jeg vildi athuga, voru atriði í forsendum undirdóms. Þessi maður var dæmdur í 300 kr. sekt fyrir, að það varð uppvíst, að hann hafði óleyfilegt vín undir höndum, og sannaðist við vitnaleiðsluna, að hann hefði selt áfengi. Málinu var áfrýjað til yfirrjettar af valdstjórninni, og þau atriði, sem jeg vildi minnast á í forsendunum, eru þessi, sem jeg vil lesa upp, með leyfi hæstv. forseta. Þar segir svo, í forsendunum fyrir dóminum:
„Þar sem kærður, eftir framansögðu, hefir ekki leyfi til áfengisinnflutnings, nær bannið í fyrri málsgrein 9. gr. aðflutningsbannslaganna ekki til hans, og verður honum þá ekki refsað eftir 15. gr. laganna.“
Eftir þessum skilningi er að eins hægt að sekta þá eina fyrir óleyfilega vínsölu, sem leyfi hafa til innflutnings, en þeir aftur á móti, sem selja vín sem smyglað hefir verið inn, þeir sleppa alveg við sekt og refsingu fyrir það út af fyrir sig, að selja vínið.
Þetta hygg jeg að sje gersamlega rangur skilningur á aðflutningsbannslögunum, og komi álveg þvert ofan í anda og tilgang þeirra.
En nú hefir yfirrjettur fallist á og staðfest þessa skýringu undirrjettar og dóm þann, sem á henni er bygður meðal annars.
Þó að þessi skilningur á bannlögunum, sem jeg verð að telja rangan, komi hjer aðallega fram í forsendum undirdómsins, kemur hann líka að sjálfsögðu fram í dóminum sjálfum, að því leyti sem hann byggist á þeim.
Það verður því að telja þá niðurstöðu, sem yfirdómurinn hefir komist að í þessu máli, mjög hæpna, þar sem hann hefir staðfest undirrjettardóminn í öllum greinum.
Þess er því full þörf, að dómum þessum sje áfrýjað, því það má engan veginn liðaðst, að lögum sje misboðið, svo sem hjer virðist gert.
Jeg skal ekki fara lengra út í fyrirspurnina, sem hæstv. forsætisráðh. (J. M.) hefir nú tilkynt að hann ætlaði að svara.