07.03.1921
Neðri deild: 16. fundur, 33. löggjafarþing.
Sjá dálk 416 í C-deild Alþingistíðinda. (2992)
75. mál, aðflutningsbann á áfengi
Forsætisráðherra (J. M.):
Frv. þetta hefi jeg borið fram með ráði höfuðsmanns bindindismanna hjer á landi, Pjeturs Halldórssonar bóksala, að einu leyti, en að hinu leytinu með ráði lögreglustjóra Reykjavíkur, Jóns Hermannssonar, sem af öllum lögreglustjórum landsins hefir mesta reynslu af bannlögunum.
Eins og drepið er á í athugasemdunum, eru þessar breytingar á áfengisbannlögunum fram komnar til þess að bæta úr þeim agnúum, sem hafa komið í ljós við framkvæmd þeirra.
Jeg veit það, að allir hv. þm., hverrar skoðunar sem þeir annars eru um þetta mál, vilja, að bæði lög og reglur út af aðflutningsbanninu á áfengi sjeu í sem bestu lagi og veiti þá tryggingu gegn brotum, sem auðið er, og að framkvæmd laganna og eftirlit sje sem öruggast og haganlegast sem unt er, meðan áfengisbannið er í gildi.
Þetta hlýtur ávalt að vera löggjafans hugsun og vilji. Annars ætla jeg mjer ekki að vekja neinar deilur um málið við þessa umr. Jeg hygg, að það gagni hvorki málinu nje háttv. þingmönnum.
Jeg byggi á því, að það fari í hv. allsherjarnefnd, að þessari umr. lokinni. Þar sitja þm. vitanlega mjög ólíkrar skoðunar um málið, og mun málið þar fá rækilega athugun. Ef einhverjir hv. þm. hugsuðu sjer að koma fram með brtt., þá munu þeir sjálfsagt, hverrar skoðunar sem þeir eru, koma sjer í samband við einhvern háttv. nefndarmanna að minsta kosti.
Jeg skal annars með fám orðum minnast á hinar helstu breytingar, sem frv. þetta fer fram á.
Aðalefnisbreytingin á 1. gr. er í því fólgin að heimila það, er gert hefir verið án beinnar lagaheimildar, að gefa út reglugerðir með viðurlögum, ef út af er brugðið, sbr. breytingar á 7. gr. Hina breytinguna er óþarft að ræða um. Það liggur í augum uppi, að það orðalag er rjettara.
Um breytinguna á 2. gr. skal þess getið, að eins og kunnugt er, hefir verið byrjað á því af manni hjer í bænum að búa til ilmvötn, hárvötn o. s. frv. úr áfengisvökva, og hefir þetta vakið allmikinn óhug meðal bannmanna, af því meðal annars, að ekki hefir þótt grunlaust um, að undir þessu yfirskini hafi áfengið verið blandað þannig, að ekki væri með öllu óhæft til drykkjar. Eftir bannlögunum, eins og þau nú eru orðuð, er ekki hægt að banna þvílíkan iðnað yfirleitt, en það hafa verið gerðar ráðstafanir um eftirlit, svo að jeg hygg, að segja megi, að tilbúinn verði sá vökvi aðeins, sem óhæfur verði til drykkjar. En jeg verð að vera samdóma þeim mönnum, að þvílíkur verksmiðjuiðnaður geti ekki samrýmst anda bannlaganna og eigi því beint að vera bannaður í lögunum. Að öðru leyti skal jeg um þessa grein láta mjer nægja að taka það fram, að 2. málsgr. frv. kemur ekki heim við frumvarp eða frumvörp, sem borin hafa verið hjer fram á þinginu, og vil jeg í því sambandi benda einkum á frv. um lyfjasölu. Ef það frv. nær fram að ganga, þá verður að breyta því ákvæði í þessu frv., en þetta er ekki annað en venjulegt er, eða sjerstaklega var, að framborið frv. byggir fyrst um sinn á gildandi lögum, en verður svo að breyta við meðferð á þingi, þegar jafnhliða eru afgreidd frv., sem að einhverju leyti eru hliðstæð. Jeg nefni hjer sjerstaklega lyfjasölufrv., af því að jeg álít, að einkasölunni á áfengi, eins og jeg tók fram í hv. Ed., við framsöguna í lyfjamálinu, eigi að skifta svo, að læknaáfengið hverfi undir einkasöluna á lyfjum, en hitt annað áfengi eigi að fylgja tóbakseinkasölunni.
Frv. um tóbaks- og áfengissöluna var samið og prentað áður en hitt var ráðið.
Um 5. gr. Hjer er lagt til, að burt sje numin heimildin til þess að veita íslenskum fólksflutningaskipum undanþágu undan ákvæðinu um, að íslensk skip megi ekki flytja áfengi, nema það, sem alment er leyft í lögunum. Um það er í rauninni ekki unt að deila, að undanþágan er óverjandi frá sjónarmiði bannlaganna, í beinni mótsögn við þau.
Marga hv. deildarmenn rekur eflaust minni til umtals, er hjer varð í þessari hv. deild um yfirrjettardóm, er sýknaði mann, er áfengi fanst í farangri hans, er hann kom hjer á land úr utanför. Þessi maður hjelt því fram, að hann hefði tekið ílátið, er áfengið fanst í, af öðrum, án þess að vita, hvað í kassanum var. Jeg gaf það í skyn við umr. þessar, eða út af umr. þessum, — jeg man ekki, hvernig orðin fjellu, og hefi ekki athugað það í Alþt., — að jeg mundi áfrýja dómi þessum til hæstarjettar. —- En þegar til kom, virtist mjer rjettara að láta standa við svo búið. í dómi þessum var annar maður sektaður, og hafði dómurinn verið sendur bæjarfógeta til fullnustugerðar, og mátti skilja það svo, úr því ekki var neitt annað sagt um leið og hann var sendur, að ekki ætti að áfrýja honum; það var þó reyndar ekki fyrir það girt. Hitt rjeð stærstu um, að mjer virtist annar vegar betri en að áfrýja dómnum, og það var að breyta lögunum, svo að ekki yrði um vilst. Meiri hl. hæstarjettar hafði dæmt málið í yfirrjettinum. Þess vegna hefðu þeir ekki getað dæmt það í hæstarjetti, heldur hinir tveir, sem þá voru eftir, og þrír lögfræðingar, sem ekki skipa dóminn að jafnaði.
Setjum svo, að dómurinn, þannig skipaður, hefði sektað umræddan mann. Þá var samt rjettaróvissan um þetta atriði, því að ekki hefði verið loku skotið fyrir það, að annað mál samskonar fengi sömu afdrif sem í yfirdóminum, með því að dómarar þeir, er málið dæmdu þar, skipa meiri hluta hæstarjettar; það var meira að segja mjög líklegt, því að ekki var kunnugt um, að ágreiningur hefði verið í yfirdómi.
Jeg held, að jeg þurfi svo ekki að taka öllu fleira fram um hin einstöku atriði frv. Jeg skal að eins benda á það, að upphaf 9. gr. kemur ekki í bága við fyrirhugaða einkasölu á áfengi; heimildina fá þá engir aðrir en t. a. m. landsverslun og landslyfsala. Loks má nefna 18. gr. það er bæði eðlilegra og líklegra til framkvæmda, að ákveðin sje sú hegning við óhæfilegri notkun lækna á áfengisseðlum, að þeir missi fyrst leyfi til að gefa út áfengisseðla, og við endurtekningu læknisleyfi.
Frekara mun jeg ekki segja að sinni um málið.
Eins og jeg hefi áður sagt, vona jeg, að frekari umr. um málið muni mega bíða þangað til hv. allshn. hefir athugað það.