17.03.1921
Neðri deild: 25. fundur, 33. löggjafarþing.
Sjá dálk 466 í D-deild Alþingistíðinda. (3751)
87. mál, vantraust á núverandi stjórn
Gunnar Sigurðsson:
Sný jeg mjer fyrst að hæstv. fjrh. (M. G.), til þess að leiðrjetta misskilning hans á orðum mínum um lántökuna. Jeg sagði, að flestir, að minsta kosti sunnanlands, hefðu sjeð nauðsyn þess, að ríkið tæki lán, og að það þýddi ekki að vera að reyna að sannfæra þingið um, að spekúlationslán væru ægilegur hlutur og gengi glæpi næst. Jeg sje ekki neitt óheiðarlegt í því að taka lán á hagstæðum stað og hagstæðum tíma og hagnast á gengismuninum. Það má vel vera, að hægt sje að telja Skagfirðingum trú um þessar firrur, en ekki mjer eða þinginu.
Hæstv. fjrh. (M. G.) sagði, að það væri bókað í ráðherrabókina, að stjórnin hefði aldrei ætlað sjer að halda fast við kornvörufrv. En jeg verð þá að segja það, að ef slík bókun fylgir flestum frv. stjórnarinnar, þá sje jeg eftir pappírnum, sem í þau hefir verið varið.
Hv. þm. Ísaf. (J. A. J.) sagði, að Landsbankinn hefði nóg fje. Það er vissara að halda þessu fram við aðra en Reykvíkinga, sem þekkja ástandið eins og það hefir verið.
Jeg skal ekki fara langt út í húslestur hv. þm. N.-Ísf. (S. St.), en vil þó aðeins benda honum á það, að hvar værum við staddir nú, ef ekki hefði verið tekið lán, og hvar munum við verða staddir eftir nokkur ár, ef ekkert verður til þess gert nú að bjarga landinu og atvinnuvegunum? Það hlýtur að vera áhugamál allra góðra manna að reyna að bjarga nú, og það verður ekki gert með öðru en því að taka lán.
Jeg fyrirgef hv. þm. Ak. (M. K.) þau stóryrði, er hann ljet falla hjer í gær í minn garð. þau voru í reiði sögð. Hann kallaði mig þá meðal annars ófyrirleitinn ofstopa. Slík ummæli um mig hefi jeg aldrei heyrt, og hefi jeg þó komist í kynni við marga götustráka. Í sömu andránni var þm. (M. K.) að minna menn á að hegða sjer þinglega. Jeg skýt því nú til hv. deildar, hvort henni fanst ræða þessa hv. þm. (M. K.) svo þingleg, að hún væri fyrirmynd. Fautalegri skammir hefi jeg naumast heyrt. Og ef þessi hv. þm. (M. K.) vill fara að hafa menn í skóla hjer í deildinni og kenna mönnum kurteisi, þá er jeg að minsta kosti sá oflátungur, að jeg frábið mjer allri slíkri kenslu. (M. K.: Mætti jeg þakka fyrir).
Það er dálítið undarlegt, hvern úlfaþyt, ugg og æsingar dagskrá sú, er jeg flutti, hefir vakið í hv. deild. Það kom mjer að vísu ekki svo á óvart, að það, að nefna traust í sambandi við hæstv. stjórn, myndi láta illa í eyrum manna, og vissi, að það var eins og að nefna snöru í hengds manns húsi. En hitt er aftur á móti skringilegt, hve margir af þeim háu þingherrum verða alt í einu kvikukærir fyrir virðingu og sóma þingsins í sambandi við dagskrána, og ætla að ganga af göflunum yfir því, hve hún sje óþingleg, þar sem jeg hefi lýst yfir, að jeg greiði atkvæði á móti henni. Þetta er því undarlegra, sem einn af ráðherrunum hafði í næstu ræðu áður en jeg bar fram dagskrána lýst hátíðlega yfir því, að hann mundi greiða atkvæði með sjálfum sjer. Er þetta þinglegt? Það er að minsta kosti ekki dæmi til þess á Alþingi fyr. Þetta ýtti undir mig með dagskrána; jeg vildi ekki bíða eftir fleiri þesskonar yfirlýsingum.
Mjer er nú spurn: Dettur nokkrum manni í hug, að þessi úlfaþytur sje af umvöndun fyrir virðingu og sóma þingsins, sje af því, að dagskráin sje ósæmilega óþingleg? Nei, nei. Það er af því, að þeir sárfáu menn, sem vilja greiða atkv. með trausti, eru svo fáir, að það kæmi sjer illa, að það kæmi fram. Hinum kemur aftur á móti óþægilega að greiða atkvæði með eða móti, svo jeg noti væg orð.
Það er einkarvel til fallið að velja hv. 3. þm. Reykv. (J. Þ.) til foringja í þessu skyni. Það kynni að vera, að það liti kynlega út í augum kjósenda hans, ef hann greiddi stjórninni traustsatkvæði.
Annars er fyrirslátturinn um, að dagskrá mín sje óþingleg, firra hin mesta. Það er öldungis sama, hvort vantraust kemur fram jákvætt eða neikvætt. Mörg lík dæmi eru í þingsögunni, og er skemst á að minnast, að sjálfur merkisberinn, hv. 3. þm. Reykv. (J. Þ.) er nú flm. að frv. í deildinni, sem hann sjálfur hefir lýst yfir að hann sje á móti. Sömu skoðunar og jeg í þessu máli eru forsetar beggja deilda, og sá forseti neðri deildar, er lengst hefir verið forseti. Og til þess að sýna enn skýrar, að það er ekki óþinglega hliðin á dagskránni, sem áherslan er lögð á, þá skal það tekið fram, að jeg bauð að taka aftur dagskrána, ef engin „loðmullu“-dagskrá kæmi fram, en vantraustið fengi að koma hreint undir atkvæði.
Það þurfa að myndast skýrar línur í þinginu. Þeir menn þurfa, eins og jeg hefi tekið fram áður í ræðu, að sameinast, sem vilja gera sitt ítrasta til að komast yfir þá erfiðleika, sem nú standa yfir, með því að halda uppi framleiðslunni eins og mögulegt er, og reyna að finna úrræði til þess, að bankarnir geti yfirfært fje til útlanda, sem þá yrði með því að fá gengislán, eins og Norðurlandaþjóðirnar hafa gert. Því ef lengur verður látið reka á reiðanum með að greiða skuldir erlendis, verðum við álitnir gjaldþrota. En meðan sú stjórn situr að völdum, sem hefir vanrækt að hefjast handa í tíma, og sjer nú engin önnur bjargráð en innflutningshöft, aðgerðaleysi og úrræðaleysi á öllum sviðum, og lánleysi í tvöföldum skilningi, er ekkert hægt að gera. Eina ráðið er að taka rösklega í stýrið, annars fer alt í strand.