22.04.1922
Neðri deild: 53. fundur, 34. löggjafarþing.
Sjá dálk 851 í B-deild Alþingistíðinda. (1001)

89. mál, aðflutningsbann á áfengi

Jón Þorláksson:

Þetta mál er lagt þannig fyrir deildina, að við eigum einskis úrkostar annars en samþykkja frv. eins og það kom frá nefndinni, jafnvel þeir, sem heldur hefðu kosið frv. stjórnarinnar, sem kom fram í þingbyrjun.

Jeg tel það að ýmsu leyti óheppilegt, að málið er lagt þannig fyrir þingið, og ef svo fer, að við á þessu ári missum af tilboði Spánverja um bestu kjör, þá hygg jeg, að nefndin hafi með þessari meðferð tekið á sig meiri ábyrgð en hún er fær um að bera. Þetta er því verra, að það var óþarft af nefndinni að leggja málið svo fyrir. Það var óþarfi að hamla stjórnarfrv. að koma fram, svo að nú eiga menn þess engan kost að greiða því atkvæði. Nefndinni var innan handar að láta það koma fram og bera sínar tillögur fram sem brtt. við það frv. Þá höfðu þingmenn frjálsar hendur um það, hvort þeir vildu aðhyllast till. nefndarinnar eða stjórnarfrv. óbreytt. Jeg verð að telja, að með því að setjast á jafnmikilvægt frv. og þetta stjórnarfrv. var, og afgreiða það ekki frá sjer, hafi nefndin brugðist skyldum sínum og tekið á sig miklu meiri ábyrgð á þessu máli en hún er fær um að bera.

Þótt ekki sje nú kostur að velja milli stjórnarfrv. og nefndarfrv., verður naumast hjá því komist að bera kosti og galla þessa nefndarfrv. saman við það ástand, sem stjórnarfrv. hefði myndað, og er þess þá ekki að dyljast, að þessi bráðabirgðatilhögun hefir talsverða ókosti í för með sjer. Fyrir útgerðina hefir hún einkum þann ókost, að vegna óvissunnar um framtíðina munu menn hliðra sjer hjá að auka útveginn og leggja í nýjan kostnað, hvort heldur sem er beinlínis til að auka fiskaflann, t. d. með skipafjölgun, eða til þess að verka aflann, t. d. með byggingu nýtísku þurkhúsa. Öllum er það ljóst, að ef við eftir þetta eina ár verðum að sætta oss við miklu lakari kjör hjá Spánverjum en þau, sem nú eru í boði og Bretar og Færeyingar fá, þá hlýtur stórskipaútgerð og mótorbátaútvegur að leggjast hjer niður að miklu leyti, og þegar slíkt vofir yfir, leggja menn ekki fje í aukningu. En aukning framleiðslunnar er nú sem stendur okkar mesta þjóðarnauðsyn, næst því að halda þeim afurðum, sem við framleiðum, í viðunanlegu verði.

Frá sjónarmiði bindindismálsins sýnist mjer þessi eins árs ráðstöfun líka mjög varhugaverð. Svo framarlega sem vínneytendur í landinu telja nokkrar líkur til, að innflutningur ljettra vína verði bannaður aftur eftir þetta eina ár, má búast við, að þeir leggi kapp á að birgja sig að þessum vínum á þessu eina ári, og er því hætt við, að innflutningur vínanna verði miklu meiri þetta ár en verða mundi, ef fullnaðarákvörðun væri nú þegar tekin í málinu. Það skiftir engu máli, að innflutningur þessi er í höndum vínverslunar landsins, því að hennar innflutningur hlýtur að fara eftir lögmætri eftirspurn innanlands, þar sem lögin skylda hana til að hafa jafnan „nægar birgðir“ fyrirliggjandi til að fullnægja lögmætri eftirspurn.

Þriðja atriðið er það, að búast má við hörðum og að ýmsu leyti skaðlegum deilum um málið innanlands þetta ár. Eftir undanfarandi reynslu má vita, að kappsfullir bannmenn og óvandaðir blaðamenn muni slást í fjelag um að þyrla upp sem mestu ryki um málið, í þeim tilgangi að blinda kjósendur, svo að þeir heimti samningum slitið við Spánverja, þegar árið er liðið. Aðferðirnar, sem notaðar verða við þetta, eru mönnum þegar talsvert kunnar af undangengnum blaðaskrifum um málið, og ræða háttv. 1. þm. S.-M. (Sv. Ó.) hjer í deildinni við þessa umræðu gaf góðar bendingar um þetta fyrir þá, sem kynnu að vera búnir að gleyma undangengnu herferðinni í bannblöðunum. Það er byrjað með því að leggja fram rangar tölur, eins og hv. 1. þm. S.-M. (Sv. Ó.) gerði, bæði um það, hve mikil fisksala vor á Spáni sje að þyngdinni til, og um það, hve hár aukatollurinn sje að krónutali á hverja þyngdareiningu. Margir kunna að bera slíkar rangar tölur fram í „góðri trú“ af vanþekkingu einni saman. Þegar einn mikilsvirtur þm. úr sjálfri nefndinni, sem hefir kynt sjer öll skjöl málsins, hefir svo mikla vanþekkingu til brunns að bera, að hann leggur fram rangar tölur í ræðu hjer í deildinni, hver getur þá hneykslast á því, þótt aðrir út í frá sýni ámóta vanþekkingu? Og hver getur fyrir fram vitað, hvort meiri hluti kjósendanna muni trúa rjettu tölunum eða röngu tölunum? Þeir 11 hv. nefndarmenn, sem flytja tölurnar í nál., eiga það engan veginn víst, að meiri trúnaður verði lagður á orð þeirra allra til samans en á orð hv. 1. þm. S.-M. (Sv. Ó.) eins. Þegar sitt segir hver um slík atriði, eru í rauninni mestar líkurnar fyrir því, að menn trúi fremur því, sem þeim er geðfeldara eða þeir vildu heldur að satt væri, og í þessu efni er víst lítill efi á, að meiri hluti landsmanna mundi heldur vilja, að tölur hv. 1. þm. (Sv. Ó.) væru rjettari, og þess vegna verður þeim líklega alment trúað.

Næst á eftir þessum röngu tölum eru svo dregnar upp grýlumyndir af hefndum þeim, er Norðmenn muni hafa í frammi við oss, ef oss takist að halda þeim verslunarkjörum á Spáni, sem vjer hingað til höfum haft. Bændunum verður prjedikað í heilt ár, að Spánarsamningurinn muni eyðileggja saltkjötsmarkaðinn. Þetta kom fram í ræðu hv. 1. þm. S.-M. (Sv. Ó.) og þessu var hreyft í blöðunum þegar fyrir þingið, svo að það eru engar getsakir, þó að sagt sje nú, að því muni haldið áfram.

Þessu næst má búast við, að hin tiltölulega mikla eftirspurn eftir ljettum vínum, sem óhjákvæmilega mun leiða af því, að innflutningur er leyfður aðeins eitt ár, verði notuð sem röksemd í baráttunni. Jafnvel notuð sem sönnun þess, að drykkjufýsnin sje svo mikil í landinu, að innflutningsfrelsi ljettra vína muni kosta þjóðina meira í beinum peningum en hámarkstollur á Spánarfiski, talinn fram með röngum tölum.

Loks má búast við því, að hinir grunnhygnustu meðal bindindisvina og bannmanna haldi áfram þeim hætti, sem þeir þegar hafa byrjað nokkuð á, og það er að reyna að æsa menn bæði utanlands og innan upp til hefnda gegn Spánverjum fyrir samningskröfu þeirra; æsa menn upp til að bindast samtökum um að hnekkja verslun Spánverja með því að kaupa engar vörur frá þeim, jafnvel ekki ósaknæm aldini.

Ef þessi hreyfing magnaðist svo, að henni yrði nokkuð ágengt, þá má telja ólíklegt, að Spánverjar myndu vilja gefa oss kost á bestu verslunarkjörum að árinu loknu. Það þarf enginn að halda, að lítilmagninn fái sínum hagsmunum borgið með því að sýna af sjer sem mesta ilsku gagnvart þeim, sem hefir veitingu hagsmunanna í hendi sjer, en svo mikil er nú heimskan, að til eru þeir menn, sem ætla hið gagnstæða, og tel jeg ekki hættulaust að ljá þeim heilt ár til þess að gróðursetja heimsku sína í akri íslenskra kjósenda.

Þá hefi jeg nú talið nokkra mjög verulega annmarka á tilhögun nefndarinnar móts við stj.frv. Þeir eru þó allir þess eðlis, að afleiðingar þeirra geta ekki beinlínis talist óbærilegar, ef treysta má því, að þingmenn sjálfir og stjórnendur landsins haldi til næsta þings óbrjálaðri þeirri skynsemd í þessu máli, sem áreiðanlega er ríkjandi hjá þeim nú. En höfuðatriðið er ótalið, og það er sú hlið málsins, sem alls ekki er á okkar valdi, og hún er þessi, eins og hv. 1. þm. Skagf. (M. G.) benti á og spurðist fyrir um án þess þó að fá fullnægjandi svör:

Höfum við nokkra tryggingu fyrir því, að okkur standi til boða verslunarsamningar við Spánverja, með lægsta tolli og bestu kjörum okkar vörum til handa, þegar þetta ár er liðið, gegn því, að við þá göngum að þeim samningskröfum, sem þeir nú hafa gert til okkar?

Þetta er höfuðatriði málsins. Þetta atriði er miklu mikilsverðara en það, hvort við fáum bestu kjör þetta eina ár, sem frv. fjallar um. Þessvegna varð jeg öldungis hissa, þegar jeg sá, að ekki var að þessu vikið með einu orði í greinargerð nefndarinnar. En þó varð jeg jafnhissa á því, að hvorki háttv. frsm. (M. J.) eða hæstv. forsrh. (S. E.) skyldu minnast neitt á þetta höfuðatriði í fyrstu ræðum sínum og að hæstv. forsrh. (S. E.) skyldi ekki nota tilefnið, sem hv. 1. þm. Skagf. (M. G.) gaf honum.

Jeg ber þessvegna upp spurninguna bæði fyrir nefndinni og hæstv. stjórn og óska eftir svörum nú þegar við þessa umr. málsins.

Og mjer nægir ekki að heyra álit þeirra um þetta efni, heldur vil jeg fá að vita, á hverju þeir byggja þetta álit sitt. Jeg álít þetta atriði ekki nægilega trygt með neinu öðru móti en því, að það verði beinlínis tekið upp sem atriði í samning milli Spánverja og utanríkisstjórnar okkar.

Jeg vil því spyrjast fyrir um, hvort ekki sje tilætlunin að gera sjerstakan bráðabirgðasamning fyrir þetta eina ár. Sje svo, tel jeg að ákvæði um, að okkur skuli standa til boða bestu kjör að árinu loknu, beri að taka upp í þann samning. Sje ekki tilætlunin að gera slíkan samning til eins árs, heldur að láta núverandi ástand haldast óbreytt án nýrra samninga þar um, tel jeg að sjerstakan samning þurfi að gera í einhverju bindandi formi um það, að bestu kjörin skuli standa okkur til boða með tilteknum skilmálum að árinu loknu.

Jeg leyfi mjer að vænta eftir sem allra ítarlegustum og skýrustum svörum um þetta, sjerstaklega frá hæstv. stjórn, og eftir þeim svörum fer afstaða mín til frv. þessa.