30.03.1922
Neðri deild: 36. fundur, 34. löggjafarþing.
Sjá dálk 168 í C-deild Alþingistíðinda. (1200)
45. mál, frestun á framkvæmd laga um fræðslu barna og laga um skipun barnakennara og laun þeirra
Forsætisráðherra (S. E.):
Jeg hefi svo oft talað um þetta mál, að jeg hjelt, að jeg mundi ekki þurfa að gera það oftar. En háttv. þm. Borgf. (P. O.) hefir vaðið fram á vígvöllinn með miklum móð, og verð jeg að svara honum nokkrum orðum. Það hneykslaði hann mjög, að jeg skyldi segja, að enginn sparnaður væri að frv., en þegar jeg sagði það, voru ekki komnar fram neinar brtt. við það. Jeg gat því ekki dæmt eftir öðru en ástæðunum fyrir frv. og því, sem háttv. frsm. sagði, en hann hafði lýst því yfir, að hann talaði í umboði nefndarinnar.
Í ástæðum háttv. nefndar stendur, að sýnilegt sje, að töluvert fje muni losna við þessa ráðstöfun, og megi nota það til framhaldskenslu. Af því er þá augljóst, að það fje sparast ekki, heldur verður notað til unglingaskóla. — En haldi maður áfram, stendur, að kennurum þeim, sem verði fyrir atvinnutjóni, skuli bæta það að einhverju leyti.
Leggi maður þetta tvent saman, sjá allir, hver sparnaðurinn verður, ef menn þá á annað borð ætla sjer að efna loforð sín.
Háttv. þm. Borgf. (P. O.) kvaðst ekki hafa fengið neinar ástæður fyrir, að það væri enginn sparnaður að frv., en það þarf ekki annað en að vera læs og lesa ástæðurnar fyrir frv. sjálfu. Þær eru algerlega nægilegar.
Það kemur því ekki þessu máli við, að jeg reyndi alt af, er jeg var fjármálaráðherra, að halda fjárlögunum tekjuhallalausum.
Jeg er mjer þess ekki meðvitandi, að hafa gert neinar till., sem gætu orðið til þess að auka tekjuhallann. En sem kenslumálaráðherra skoða jeg mig skyldan til þess að vera á móti öllu því, sem jeg hygg munu verða til að draga úr alþýðumentun og fræðslu í landinu, jafnvel þótt eitthvað ofurlítið kynni að sparast við það.
Og það er mín skoðun, að barnafræðslan verði drýgst. Sagan sýnir það, að eftir því, sem meira hefir verið hugsað um barnafræðsu, því meiri menning hefir verið með þjóðunum. Vitanlega er þó aldrei hægt að gera ástandið svo bölvað, að þeir, sem eru sólgnir í fræðslu, þeir, sem hungrar og þyrstir eftir fróðleik, og eru auk þess gæddir þreki og krafti, komist ekki eitthvað áleiðis. Jeg er nú viss um, að ekki verður langt þar til margir verða ólæsir og óskrifandi hjer í landi, ef þetta frv. verður samþ. Þessi dómur minn hygg jeg, að sje á rökum bygður. Með þessu er þó ekki sagt, að jeg sje viss um, að ekki megi finna betra fyrirkomulag en nú er; jeg er viss um, að þessi breyting verður ekki til batnaðar.