23.03.1922
Neðri deild: 30. fundur, 34. löggjafarþing.
Sjá dálk 176 í B-deild Alþingistíðinda. (127)
1. mál, fjárlög 1923
Frsm. (Bjarni Jónsson):
Jeg skal þegar í upphafi geta um eina orðabreytingu, sem nefndin leggur til að verði gerð. Hún er sú, að fyrir „Fiskiveiðasjóðs“ komi „Fiskveiðasjóðs“. Eins og háttv. deild sjer, er þetta engin stórbreyting, en nefndinni þótti hlýða að finna rjetta orðmynd á nafni þessa sjóðs.
Annars hefir nefndin lagt það til, að veittar verði 10000 kr. til þess að leitast fyrir um markað fyrir fiskafurðir erlendis. Það er kunnara en frá þurfi að segja, hver vandræði hafa verið á um fisksöluna erlendis á síðustu árum. Þótti nefndinni því sjálfsagt að bregðast vel við þessu máli, enda má svo að orði kveða, að allir nefndarmenn væru einhuga um það, þó að hins megi og geta, að raddir heyrðust þar um, að þessi fjárveiting mundi mega bíða. Aftur þótti öðrum þessi styrkur of lágur, og tel jeg líkara, að þá væri betur, ef hann væri hækkaður.
Þá hefir nefndin orðið ásátt um að leggja það til, að Gísla Guðmundssyni gerlafræðingi væru veittar 1600 kr. til rannsókna á kjötsölu og kjötverkun. Ennfremur þótti nauðsynlegt, að þessi maður færi utan til þess að kynna sjer þessa hluti. Leggur nefndin því til, að honum verði veittur til þess 6000 kr. ferðastyrkur.
Nefndinni er kunnugt um, að þessi maður er duglegur og hefir allmikla þekkingu í sinni grein; má því vænta nokkurs árangurs af þessum tilraunum, og er það enda ekki að nauðsynjalausu, þótt reynt sje eitthvað í þessu efni. Vill hún því hvetja háttv. deild til þess að samþykkja þennan lið.
Þá leggur nefndin enn til, að Þórdísi Ólafsdóttur sjeu veittar 400 krónur til þess að kenna hannyrðir. Á síðasta þingi var þessari konu veittur jafnhár styrkur, og nefndin hefir fengið vottorð frá prófasti og sýslumanni, sem hlut eiga að máli, um það að hún noti styrkinn vel og njóti eigi færri en 10 stúlkur tilsagnar hennar að staðaldri. Þykir nefndinni því ekki ástæða til að fella niður þennan styrk aftur.
Þá hefir nefndin ennfremur gert nokkra breytingu á 31. tölulið 16. greinar. Það hefir alt til þessa verið svo, að leiðbeinandi við húsagerð til sveita hefir á ferðum sínum um landið unnið oft alllengi á sama stað og endurgjaldslaust. Þessu er nefndin mót fallin. Hún vill að þessi leiðbeinandi fari sem víðast og gefi upplýsingar. en ef hann vinnur lengi á sama stað, ætlast hún til, að hann taki fult dagkaup, og renni það í landssjóð.
Þá er nýr liður um að gera Eyrarfoss í Laxá í Svínadal laxgengan. Þess skal getið hjer, að prestssetrið Saurbær á land að ánni fyrir ofan þennan foss annarsvegar, og mundi það verða allmikil hlunnindi á þeirri jörð, ef fossinn yrði laxgengur. Þar er og Vatnaskógur. Það er afgirt land og friðað fyrir ágangi og er eign ríkissjóðs. Það er víst, að fyrir neðan þennan foss er allmikil veiði í ánni, en laxinn gengur ekki upp fyrir hann. Er þetta því eina ráðið til þess, að Saurbær og aðrir bæir alt upp að Draghálsi geti veitt.
Jeg skal svo ekki víkja að þessu fleiri orðum, en vil þó benda á, að ríkið gæti haft af þessu fyrirtæki hagnað, sem næmi þessum 800 kr., sem farið er fram á, ef veiði kæmi fyrir jörðum þess og það leigði ána út til stangaveiða. Væri ekki ólíklegt, að ýmsir menn hjeðan úr Reykjavík vildu um sumartímann una við veiðar í Vatnaskógi.
Þá er næst 18. grein. Þar hefir meiri hl. nefndarinnar lagt það til að lækka eftirlaun fyrverandi atvinnumálaráðherra Sigurðar Jónssonar. En jeg hefi áskilið mjer rjett til þess að vera á móti því.
Annars munu þessar brtt. vera þannig, að flestir munu skilja þær, og þarf því ekki langt mál til þess að skýra þær. Þó vildi jeg minnast á 60. brtt., um það að veita Guðrúnu Jónsdóttur, ekkju Þorsteins Erlingssonar, 300 kr. styrk, auk þess styrks, sem syni þeirra er veittur. Þessi kona hefir orðið að vinna fyrir börnum sínum, og þó að dóttir hennar sje nú nokkuð upp komin, er hún á stúlkuskóla, og því eigi minni ómagi en áður. Skal jeg aðeins geta þess, að vant er að veita slíka styrki, ef líkt hefir staðið á, og vænti jeg, að deildin muni vilja heiðra minningu Þorsteins Erlingssonar á þennan hátt.
Þá vildi jeg og fyrir nefndarinnar hönd geta þess, að henni þykir ekki viðeigandi að lækka um helming styrkinn til Páls Erlingssonar sundkennara, einkum er á það er litið, að hann var veittur honum í fyrra sem viðurkenning fyrir vel unnið starf. Nefndin hefir því lagt það til, að farinn verði hjer meðalvegur og styrkurinn lækkaður úr 1000 kr. niður í 800.
Um brtt. við 19. gr. er það að segja, að Ásgeiri Pjeturssyni var í fyrra endurgreiddur síldartunnutollur af þeim ástæðum, að hann hafði keypt tunnurnar áður en tollurinn var lagður á, en fyrir ófyrirsjáanleg atvik hafði hann ekki getað flutt þær fyr en nokkru eftir að tollurinn var kominn á. Nú mun standa eins á um þann mann, sem nú beiðist endurgreiðslu á þessum tolli. Þykir nefndinni því rjett að heimila stjórninni nú að gera það, ef ástæður reynast hinar sömu við nánari rannsókn.
Um lánin skal jeg ekki fara mörgum orðum; tvö af þeim eiga að ganga til þess að kaupa læknissetur, og verða þau því sjálfsagt auðfengin. — Þá eru lánin til þess að stofna kjötniðursuðu og smjörlíkisgerð. Þau lán eru ný og jeg vænti því, að þm. hlutaðeigandi kjördæma skýri þar nánar frá málavöxtum.
Jeg vildi aðeins stuttlega drepa á þessa 20000 króna lánveitingu til ostagerðar. Þetta lán á að veita eftir tillögum Búnaðarfjelags Íslands, og mun vera ætlast til, að stofnuð verði 2 ostabú, og verði þau aukin hægt og hægt frá því, sem verið hefir, og alt kapp lagt á það að vinna fastan markað fyrir vöruna.
Um ostinn er það víst, að hann reynist vel, og selst íslenskur gráðaostur ágætlega. Gæti því ostagerð orðið drjúgur útflutningsliður síðar.
Síðasta tillagan er um það að veita Jóni Ísleifssyni verkfræðingi 30000 kr. lán til þess að reisa hús með nýrri aðferð og ódýrari en hjer hefir þekst áður. Hefir Jón þessi sýnt teikningar og áætlanir og fært nefndinni heim sanninn um, að með þessari aðferð megi byggja hús með talsvert minni tilkostnaði en nú, en þó vistleg og eldtrygg. Þessi maður treystist ekki til að reisa slíkt hús af eigin ramleik, og fer því fram á þessa lánveitingu, en húsið mun standa fyrir láninu, svo engin hætta er að veita það. Aftur taldi nefndin mikilsvert að vita, hvernig þessi aðferð gæfist, og vill hún því að hann byggi fullstórt íveruhús, en ekki smáhýsi. Það hefir verið reiknað út eftir áætlunum frá Einari Erlendssyni, að með þessu móti megi byggja 39% ódýrara en áður. Er nefndinni því áhugamál, að þessi lánveiting verði samþykt í háttv. deild; mun hún skýra málið frekar, ef mótmælum verður hreyft.
Að síðustu vil jeg lýsa því yfir, að meiri hluti nefndarinnar tekur aftur brtt. 63 b við 18. gr. fjárlaganna með fullu samþykki, og vildi jeg því biðja háttv. þm. að skila til háttv. þm. Str. (M.P.), að við munum taka með þökkum tillögum frá honum um að spara annarsstaðar jafnmikið fje og hjer var til ætlast.