01.05.1923
Neðri deild: 54. fundur, 35. löggjafarþing.
Sjá dálk 1781 í B-deild Alþingistíðinda. (1616)
11. mál, fátækralög
Frsm. meiri hl. (Björn Hallsson):
Jeg hefi ekki mörgu að svara, en þarf þó að gera nokkrar athugasemdir. Það er þá fyrst ræða háttv. frsm. minni hl. (GunnS). Hann getur þess í nál., að hann telji rjettara að rökstyðja skoðun sína í framsögu hjer í deildinni en í nál., enda rökstyður hann skoðun sína ekkert í nál., og er í rauninni lítið við það að athuga. Hann er sjálfráður, hvernig hann rökstyður skoðanir sínar. En eðlilegt virðist, að í svona máli sje það gert nokkuð í nefndaráliti. En það var eitt í ræðu háttv. þm. (GunnS), sem ekki er rjett, þar sem hann taldi mig hafa lýst því yfir fyrir hönd meiri hluta nefndarinnar, að mjer skildist, að við mundum ekki taka tillit til neinna breytinga á frv. Þetta er ekki rett, því jeg skýrði aðeins frá því, að meiri hlutinn mundi verða á móti brtt. hv. þm. Str. (MP) og eins brtt. hv. 2. þm. Reykv. (JB), en hins vegar tók jeg fram, að við hefðum ekki rætt brtt. háttv. þm. Dala. ( BJ), og hefði meiri hlutinn því óbundnar hendur um hana. Þá tók háttv. frsm. minni hl. (GunnS) það fram sem sönnun fyrir því, að heppilegt væri að stytta sveitfestistímann sem mest, að nágrannaþjóðir vorar, Danir og Norðmenn, hafa hann stuttan, eða Danir 2 ár og Norðmenn 5 ár. En menn, sem fróðir eru um þá hluti, hafa sagt mjer, að Norðmenn sjeu óánægðir með að hafa sveitfestistímann svona stuttan.
Þá sagði hann, að það væri hagsmunaspursmál fyrir sveitirnar, að sveitfestistíminn sje hafður stuttur. Það kann að vera rjett að sumu leyti, en hversu langt á að ganga með það að stytta hann? Mjer er líka kunnugt um, að margir sveitamenn eru mótfallnir því. Það er líka betra, meðan reynsla er ekki fengin, að ganga heldur of stutt en of langt, og þurfa svo máske að lengja hann aftur seinna.
Þá sagði hann, að ekki væri hægt að byggði upp, nema fyrst sje rifið niður. Þetta á alls ekki hjer við, og á ekki við yfirleitt. Það má t. d. gera hús sem nýtt, þótt það sje ekki rifið niður til grunna fyrst, og eins má bæta þessi lög, þótt þeim gömlu sje ekki kipt í burtu fyrst.
Þá var hann að tala um, að gætni væri því aðeins góð, að á viti væri bygð, en þar sem hann talaði um, að hann væri ekki að skensa meiri hlutann með því, þá þarf jeg í rauninni ekki að svara því, því að jeg tel till. meiri hl. gætilega og á viti bygða. Vilji meiri hluta nefndarinnar er einmitt sá, að stytta sveitfestistímann, en fara þó ekki svo geyst, að við kunnum ekki fótum okkar forráð.
Þá sagði hann, að hættulegt gæti verið fyrir framgang málsins, að breytingar væru nú gerðar á frv., því að líkur væru til, að Ed. samþykti það þá ekki. Jeg benti einmitt á það, að af því að meiri hl. vildi framgang málsins, þá vildi hann sem minst breyta því í trássi við hv. Ed.
Þá kem jeg að háttv. þm. Str. (MP). Hann byrjaði á því, að jeg hefði engin rök fært gegn brtt. hans. (MP: Síðustu brtt.). Já, síðustu brtt. sjerstaklega; en það skein í gegn hjá honum, að öll ræðan heyrði undir þennan dóm hans. Þetta er aðeins venjulegur sleggjudómur, sem ekki þarf að svara. Háttv. þm. gat um, að hann hefði ekki heyrt mig tala um þá breytingu hans í niðurlagi 1. gr., að koma sjúklingum utan heimilis, þó ekki væri í sjúkrahúsum, undir sömu ákvæði og í sjúkrahúsum, þ. e. að það teljist ekki sveitarstyrkur, sem þeir fái. En jeg benti á, að þetta kæmi ekki rjett niður, því þeir, sem heima sitja, verða þá hart úti og yrðu beittir misrjetti. Þetta kallaði hv. þm. óþinglega sagt! Jeg álít ekki óþinglegt að benda á misrjetti, sem kemur fram í frv., og reyna að draga úr því, eða fella brtt., sem ganga í þá átt. Hann sagði, að þeir sjúklingar, sem væru í ljóslækningastofunni, mundu falla undir þetta ákvæði. En það er ekki þörf á því að setja þetta ákvæði vegna þeirra, því þeir munu flestir komast undir berklavarnalögin, því að sjúkdómar þeirra munu mest vera berklar.
Hv. þm. (MP) vill, held jeg, koma allri ómagaframfærslu á landið, en því er jeg alveg mótfallinn. Um það er aðalágreiningurinn. Það er þegar búið að stíga stórt spor með berklavarnalögunum, en jeg er alveg á móti því, að kostnaði við öll möguleg tilfelli sje komið yfir á ríkissjóð. Það verður áreiðanlega miklu dýrara en ef á að sjá um þurfamenn heima. Vitanlega er nokkuð öðru máli að gegna um berklasjúklinga, vegna þess, að þar er um þjóðarnauðsyn að ræða, vegna hættu þeirrar, sem slíkri veiki fylgir.
Okkur háttv. þm. skilur á um það, hvort það sje lögum samkvæmt að hækka meðlag með sjúklingum á Kleppi með fjárlögum einum. En þar sem fjárlögin eru árleg lög, þá gera þau þar með árlega breytingu á hlutaðeigandi lögum hvað þessu atriði viðvíkur, og býst jeg við, að til þess sje heimild, þótt lögunum sje ekki breytt að öðru leyti. En auðvitað getur hvorugur okkar skorið úr þessu. Viðvíkjandi því, sem háttv. þm. sagði um það, að fría þyrfti gamalmenni, sem fara í gamalmennahæli, við að þiggja af sveit, þá vil jeg taka það fram, að jeg álít betri leið að styrkja meira og efla ellistyrktarsjóðina. Hann sagði, að gamalmennin væru oft kostuð af sveitarsjóðum á hælið. Getur vel verið, að svo sje, en lítil reynsla er víst fyrir því enn þá, þar sem þetta eina hæli, sem til er, er alveg nýstofnað. Hins vegar tel jeg, að hlutaðeigendur, hvort sem eru einstakir menn eða sveitarfjelög, eigi að kosta þessa menn, en ekki ríkissjóður. Það er altaf verið að ganga lengra og lengra á þeirri braut, að kasta öllu á herðar ríkissjóðs, og hljóta að vera takmörk fyrir því, hvað langt á að ganga í því efni. Jeg held það sje þegar nógu langt gengið.
Jeg þarf ekki að svara háttv. 2. þm. Reykv. (JB) miklu. Jeg hefi þegar gert það. Hann sagði aðeins, að hann vildi ekki vinna til, að frv. gengi fram vegna þeirrar einu umbótar, að sveitfestistíminn yrði styttur. En þar sem jeg tel það aðalatriðið, þá vil jeg ekki bíða með það að frv. komist í gegn, enda er ekki víst, að jeg verði á næsta þingi, en nú á jeg hjer atkv., nje aðrir, sem nú fylgja þeirri breytingu; samt heyrðist mjer á háttv. 2. þm. Reykv., að hann hefði góða von um, að hann yrði áfram og geti tekið málið upp á næsta þingi. Fleira þarf jeg víst ekki að taka fram.