12.05.1923
Efri deild: 60. fundur, 35. löggjafarþing.
Sjá dálk 810 í D-deild Alþingistíðinda. (3459)
42. mál, ferðalög ráðherra
Forsætisráðherra (SE):
Viðvíkjandi átölum hv. 5. landsk. þm. (JJ) um seinlæti landsstjórnarinnar við að svara fyrirspurnum, vil jeg minna hv. þm. á það, að síðustu nærfelt 3 mánuðir hafa verið annríkir bæði fyrir þing og stjórn. Jeg hefi byrjað með að svara þeim af hinum mörgu fyrirspurnum, sem jeg áleit mesta og fyrsta nauðsyn til að svara.
Jeg verð að líta svo á, að þær tvær fyrirspurnir, er hv. fyrirspyrjandi (JJ) taldi mig eiga að svara og enn er ósvarað, heyri undir fjármálaráðherra. Önnur fyrirspurnin fer fram á að fá ýmsar upplýsingar um hag annars bankans hjer í bæ. Henni á sá ráðherra að svara, sem hefir yfirumsjón með bönkunum og málefnum þeirra, enda er ekki hægt að orða á Alþingi fyrirspurn til formanns bankaráðsins. Hin fyrirspurnin er um hlutabrjefaeign dómenda og þingmanna í Íslandsbanka. Jeg skal játa, að mjer er ekki ljóst, að þingið eigi nokkra kröfu til þess að fá skýrslu um hlutaeign dómenda í bankanum. En setjum svo, að stjórnin áliti, að henni bæri að leggja fram slíka skýrslu. Jeg hefi í tilefni af því átt tal við bankastjóra Íslandsbanka og spurt þá, hvort unt væri að afla slíkrar vitneskju. Kváðu þeir nei við, sögðu það ógerning, þar sem sumir hlutirnir væru ekki skráðir á nöfn, en þó að aðrir væru það, gætu eigendaskifti margsinnis hafa orðið að þeim, án þess að bankanum hefði verið tilkynt það. Jeg get því svarað þessari fyrirspurn — þótt það sje í raun rjettri verk hæstv. fjármálaráðherra — á þá leið, að henni verður ekki svarað; það er ógerningur. Hin fyrirspurnin snertir innri verkahring bankans, og yrði því að spyrja bankaráðið um, hvort það vildi gefa þær upplýsingar, sem þar er mælst til. Skal jeg í þessu sambandi minna menn á, að Íslandsbanki er alls ekki eign landsins.
Þá kem jeg að þeirri fyrirspurn, sem nú er til umr. Það er satt að segja langt frá því, að jeg hafi nokkra löngun til að dylja, hvað ferðir ráðherra hafa kostað, enda hefði hv. fyrirspyrjandi (JJ) ekki þurft annað en að snúa sjer til stjórnarráðsins, og mundi hann þá þegar hafa fengið alla þá vitneskju, sem hann vildi æskja.
Þegar litið er á, hve laun ráðherra eru lág, verður þess ekki krafist, að þeir greiði neinn hluta af ferðakostnaði sínum. En stöðu sinnar vegna verða þeir að ferðast, og geta þeir ekki hjá því komist að búa í dýrum gistihúsum. Reikningar mínir og fyrverandi forsætisráðherra, Jóns Magnússonar, eru mjög svipaðir yfirleitt, eins og yfirlit það ber með sjer, sem jeg skal nú gefa hv. deild.
Árið 1917 kostnaður við 2 ferðir
Jóns Magnússonar til Danmerkur
og Noregs kr. 7157,25
— 1918 ein ferð sama ... kr. 3510,00
— 1919 2 ferðir sama ....kr. 9415,75
— — Sig. Eggerz, ein
ferð .............................kr 5500,00
— 1920 Jón Magnússon, ein
ferð............................ kr. 9378,79
— 1920 Magnús Guðmunds-
son, ein ferð .............. kr. 4925,00
— 1921 Jón Magnússon,
ein ferð....................... kr. 5612,30
— 1922 sami, ein ferð kr. 3789,25
— — Sig. Eggerz, tvær
ferðir ........................kr. 11016,00
Magnús Jónsson, ein
ferð............................ kr. 3230,00
— — Kl. Jónsson .. kr. 3720,00
Þetta voru utanfarir ráðherra á þessu tímabili. Þá eru eftirlitsferðir þeirra út um land:
Árið 1917 var engin ferð farin.
— 1918 Sig. Eggerz, fjrh.,
ferð norður . . kr. 2749,25
— 1919 engar ferðir.
— 1920 ferð Jóns Magnús-
sonar til Akureyrar .....kr. 1047,00
— — Ferð Pjeturs Jóns-
sonar norður, helm-
ingur kostnaðar ..........kr. 379,55
— — Ferð M. Guðmunds-
sonar til Skafta-
fellssýslu .................. kr. 497,00
— 1921 Ferð sama norð-
ur kr............................... 879,00
— — Ferð Pjeturs Jóns-
sonar ....................... kr. 243,60
Nú hefi jeg þulið upp fyrsta lið fyrirspurnarinnar. Þá er næsti liðurinn, hvert þessar ferðir hafi verið farnar. þær hafa verið farnar til Danmerkur, Noregs, Bretlands og víðar, og eru allar embættisferðir. Þá er spurt um, hve langan tíma hver ferð um sig hafi tekið. Það verður ekki sjeð af sumum reikningunum, en flestar munu þær hafa staðið yfir 6–8 vikur.
Þá er spurt um erindi og árangur ferðanna. Að því er snertir fyrverandi stjórnir, hefi jeg enga heimild til að krefja þær sagna, og get jeg því ekki sagt annað en það, sem allir vita, að forsætisráðherra fer til þess að leggja lagafrumvörp og lög fyrir konung, fjármálaráðherra í fjármálaerindum o. s. frv. Jeg skal t. d. minnast stuttlega á ferð mína 1919, sem kostaði 5500 kr. Jeg fór þá til Danmerkur og fjekk þar 4500000 kr. lán með góðum kjörum. Leitaði jeg þá fyrir mjer um lántöku bæði í Noregi og Svíþjóð, og fór í þeim erindum tvisvar til Noregs. Jeg átti kost á að fá þar lán, en niðurstaðan varð sú, að lán það, er mjer bauðst í Danmörku, reyndist besta lánið. Í þessu sambandi vil jeg minna á, hve ilt er að vara sig á sveiflunum á peningamarkaðinum. Fjármálamenn, sem jeg átti þá tal við, hjeldu því fram, að allur gengismunur mundi bráðlega hverfa. Hefði jeg tekið þetta lán í Noregi, mundi hafa orðið mjög mikill hagnaður af því, þar sem norska krónan lækkaði mjög eftir þetta. Aftur hefði verið mjög óhagkvæmt að taka þá lán í Svíþjóð, því að sænska krónan hækkaði mjög. Jeg segi þetta einungis til að sýna, hve vandasamt er að semja um lán og hve erfitt er að sjá fyrir, hver lánin muni reynast hagfeldust.
Árið 1922 fór jeg 2 ferðir. Fyrri ferðin var farin til að fá staðfestingu á lögunum frá þinginu það ár. Jeg átti þá ýms önnur erindi, samdi meðal annars um tilbúning á smámynt, svo sem jeg hefi skýrt frá í öðru sambandi, samdi reglugerðir í samráði við sendiherrann o. fl.; fór þá einnig til Kristjaníu til að útvega járnbrautarfræðing. Í seinni ferðinni lagði jeg stjórnarfrumvörpin fram í ríkisráðinu, ræddi um landhelgisgæsluna við dönsku stjórnina; ennfremur um kjöttollinn, hafði afskifti af lántöku Íslandsbanka o. fl. Í seinni ferðinni kom jeg við í London í báðum leiðum í bankaerindum.
Ferð mín norður í land árið 1918 var til þess gerð að líta eftir hjá sýslumönnunum í Snæfellsnes-, Dala-, Stranda- og Þingeyjarsýslum og á Akureyri. Jeg skal játa, að þessi ferð virðist vera nokkuð dýr, 2750 kr., og skal jeg því skýra frá hverjum einstökum lið á reikningnum.
Ferðin stóð yfir frá 1.–29. ágúst.
1. 7 hestar í 29 daga á 6/— kr. 1218,00
1 hestur í 29 daga á 5/— .......kr. 145,00
2. Fæði fyrir mig og fylgdar-
mann á náttstöðum í 29 daga
á 16/— kr. 464,00
3. Um miðjan daginn nesti
keypt o. fl...............................kr. 150,00
4. Hestagæsla, hestaflutningur,
járningar og dýralækningar.. kr. 303,50
5. Mótorbátaflutningur, ferju-
tollar, flutningsgjöld með
flóabátum og fylgdir ............. kr. 279,75
6. Kaup fylgdarmanns í 29
daga á 6/—..........................kr. 174,00
2. Símtöl og símskeytakostn-
aður kr. 15,00
Samtals kr. 2749,25
Þó að þetta sje há upphæð, vona jeg, að hv. þm. sjái, að hjer er ekki reiknað nema það, sem er alveg óhjákvæmilegt. Jeg hygg, að þessi eftirlitsferð hafi komið að góðum notum, enda skoðaði jeg rækilega hjá sýslumönnunum.
Jeg geri ráð fyrir, að hæstv. atvrh. (KIJ) muni skýra frá ferð sinni, ef þess er óskað, en fyrv. fjármálaráðherra, Magnús Jónsson, mun hafa farið í fjármálaerindum, og get jeg ekki gert gleggri grein fyrir ferð hans. Hygg jeg, að þessari fyrirspurn sje nú fullsvarað af minni hálfu.