29.02.1924
Efri deild: 8. fundur, 36. löggjafarþing.
Sjá dálk 1320 í C-deild Alþingistíðinda. (2843)
45. mál, fræðsla barna
Flm. (Jónas Jónsson):
Þetta frv. er, eins og greinargerð þess ber með sjer, borið fram í því skyni að fella niður embætti, sem koma má fyrir á ódýrari hátt. Það er augljóst, að embætti fræðslumálastjóra er stofnað eftir útlendum fyrirmyndum, sem ekki eiga hjer við. Erlendis fara slíkir embættismenn um land alt og líta eftir kenslunni og leiðbeina, þar sem þörf er. En þetta embætti, sem stofnað var árið 1907, hefir vitanlega ekki slíka þýðingu hjer, og það því fremur, að skipaður var til að gegna því maður, sem þá var orðinn talsvert roskinn og lítt fær til mikilla vetrarferða. En jafnvel þó að ungur maður tæki við þessu embætti, þá er óvíst og ólíklegt, að fengist hæfur maður, sem vildi vera á stöðugu vetrarferðalagi. Annar er sá ljóður á fyrirkomulagi embættis þessa, að sá, er gegnir því, er ekki ráðunautur stjórnarinnar, nema að því er nær til kennaraskólans og svo barna- og unglingaskóla. Væri sök sjer að hafa slíkan embættismann, ef hann hefði yfirumsjón með öllum fræðslumálum landsins, og gæti það frá vissu sjónarmiði verið gagnlegt, því að svo stendur einmitt á, að á dóms- og kirkjumálaskrifstofunni er enginn sjerfróður maður í þessum efnum, heldur eintómir „júristar“. Jeg gæti hugsað mjer, að núverandi fræðslumálastjóri, sem er áhugamaður í þessum efnum, hefði getað haft áhrif til bóta á fleiri mentamál, ef verksvið hans hefði verið rýmra.
Það er meining mín, að um leið og embætti þetta er lagt niður, komi í staðinn nefnd 3 kenslufróðra manna, aðalkennara kennaraskólans, er gegni þeim aðalstörfum, er undir það falla nú. Ekki er gert ráð fyrir, að þessi nefnd fái neina borgun fyrir starfa sinn. Með þessu móti má spara heilt embætti, en þrátt fyrir það halda hinum sjerfræðilegu ráðleggingum, sem þessi embættismaður gefur.
Hvað líður gildi breytingarinnar að öðru leyti, þá má vænta þess, að hver einn, sem í nefndinni kynni að eiga sæti, verði jafnhæfur til þess starfa sem sá, er skipaður yrði fræðslumálastjóri, ef embættinu verður haldið við. Jeg þykist vita, að því verði hreyft, að talsverð skrifstofuvinna fylgi embætti þessu nú. Er því til að svara, að vel má vinna hana hjá ríkisfjehirði, og í stjórnarráðinu. Slíkir sjerfræðingar eiga að leggja á aðalráðin, en ekki vera önnum kafnir við skrifstofustörf, sem enga sjerþekkingu þarf til. Nú má segja, að þeir menn, sem ætlað er að taka sæti í nefnd þessari, sjeu ekki skyldir til að taka það að sjer endurgjaldslaust. En óhætt mun að treysta því, að þeir líti á þörf landsins í þessu máli, og það því fremur sem þeir hafa langt sumarfrí. Liggur því nærri, að þeim sje þetta siðferðilega skylt. Vel má vera, að frv. væri betur tekið, ef það væri svo orðað, að breytingin yrði þá fyrst, er mannaskifti verða í þessu embætti. En það er nærri aukaatriði, eins og hjer stendur á. Annars verð jeg að halda því fram hjer, sem áður, að þjóðfjelagið hefir í þessu efni engu minni rjett en einstaklingar til að skifta um starfsfólk.