06.05.1924
Neðri deild: 66. fundur, 36. löggjafarþing.
Sjá dálk 579 í D-deild Alþingistíðinda. (3407)
141. mál, tryggingar fyrir enska láninu
Fyrirspyrjandi (Bernharð Stefánsson):
Fyrirspurn þá, er hjer liggur fyrir, bar jeg fyrst og fremst fram í þeim tilgangi að fræðast af hæstv. stjórn um þau atriði, sem að er spurt. Jeg get því verið mjög stuttorður, þar sem aðalatriðið fyrir mjer er að heyra svör hæstv. stjórnar. Samt verð jeg með örfáum orðum að gera nánari grein fyrir ástæðunum til þessarar fyrirspurnar.
Jeg ætla ekki að rifja upp sögu þessa máls, nje þær deilur, sem um það hafa orðið. Jeg mun láta mjer nægja að minnast á eitt atriði í því sambandi.
Eins og menn muna, bar Framsóknarflokkurinn fram á þinginu í fyrra till. í báðum deildum, um að skipa nefnd samkv. 35. gr. stjórnarskrárinnar, til að athuga fjárhagsaðstöðu Íslandsbanka gagnvart ríkinu, einkum með tilliti til enska lánsins. Þessi till. mætti mikilli mótstöðu, sem kunnugt er, og hjeldu ýmsir því fram, að ef slík opinber rannsóknarnefnd yrði skipuð, gæti það orðið bankanum hættulegt. Till. var því feld, og skal jeg ekki að þessu sinni leggja neinn dóm á það, hvort það hafi verið rjett eða rangt. Aðeins geta þess, að hefði jeg setið á þingi í fyrra, þá hefði jeg án efa greitt atkv. með till. — En þótt meirihluti þingsins liti svona á þetta mál, þá var það þó viðurkent af þinginu, að það ætti rjett á að kynnast tryggingum þeim, er bankinn hafði sett fyrir enska láninu. þessvegna var fjhn. falið að kynna sjer þetta.
Það virðist því mega líta svo á, að þótt þingmenn greindi á um leiðirnar, þá hafi þó alt þingið í fyrra talið rjett og sjálfsagt að afla sjer upplýsinga um þetta mál.
Á þessa staðreynd vildi jeg benda, og í sambandi við það verð jeg að halda því fram, og býst ekki við, að neinn mótmæli því, að þetta þing, sem nú situr, hafi alveg sama rjett til að kynna sjer þetta mál og þingið í fyrra.
En þótt rjetturinn sje ómótmælanlega hinn sami, gæti þó komið til mála, að miklu minni nauðsyn væri á þessu nú. Það getur hugsast, að með skýrslu fjhn. í fyrra sjeu fengnar fullnægjandi upplýsingar um þetta mál. Jeg skal ekkert um það segja, hvað öðrum finst um þetta. En jeg segi fyrir mig, að mjer nægði ekki þessi skýrsla, og þessvegna bar jeg þessa fyrirspurn fram. Þetta er nú kanske af því, að jeg er nýr þingmaður, og því ekki eins kunnugur málinu og þeir, sem eldri eru. Ástæðan til þess, að jeg get ekki látið mjer nægja skýrslu fjhn., eru einkum tvær. Í fyrsta lagi er það af því, að skýrslan, eins og hún liggur fyrir, er alls ekki tæmandi og gefur ekki fullnægjandi upplýsingar um ástæðurnar, eins og þær voru þá, og eðlilega þaðan af síður eins og þær eru nú. Nefndin tekur sjálf fram, að sú rannsókn, er nauðsynleg var til að meta gildi handveðsins, hafi verið óframkvæmanleg, nema hún fengi ýmsar upplýsingar hjá bankanum, sem hún aldrei fjekk. Að minsta kosti er jeg viss um, að kjósendur úti um land eru litlu nær fyrir skýrslu þessa.
Hin ástæðan sem kanske er ennþá ríkari, er sú, að þótt skýrslan hefði verið tæmandi í fyrra og ágæt í alla staði, þá er ástandið svo breytt nú, einkum sökum gengishrunsins, að skýrslan gæti nú verið orðin einskisvirði. Jeg hygg, að sú upphæð, sem bankinn fjekk upphaflega af enska láninu, hafi verið 280,930 sterlingspund, eða með núverandi gengi pundsins nokkuð yfir 9 miljónir króna. Samkv. skýrslu fjhn. í fyrra var handveðið fólgið í víxlum og ef til vill öðrum verðbrjefum, að upphæð 6,800,000 kr., eða rúmlega það. Nú mun að vísu vera komin ein afborgun, þótt maður viti að vísu ekkert um þetta með vissu, þar sem þetta er alt mjög á huldu, en samt mun það vera svo, að ef tekið er tillit til núverandi gengis, að ekki er hægt að líta svo á, að upphæð þessa handveðs, ef hún er sú sama og í fyrra, sje nægileg trygging fyrir láninu. Því er sjerstaklega spurt um í fyrirspurninni, hve upphæð tryggingarfjárins sje há nú. Þótt menn viti, hve upphæð handveðsins er há, er ekki mikið með því sagt, því að auðvitað fer tryggingin engu síður eftir veðhæfi handveðsins, en samt sem áður verður þó a. m. k. að gera þá kröfu, að upphæð tryggingarfjárins sje að minsta kosti ekki lægri en lánið.
Jeg býst nú ekki við, að hæstv. fjrh. (JÞ) geti lesið upp skrá yfir víxla þessa og sagt álit sitt á hverjum lið. Það yrði langt mál og örðugleikum bundið. En hins get jeg ætlast til, að hann gefi upplýsingar um málið í stórum dráttum.
Jeg skal svo ekki fjölyrða um þetta meira. Eins og jeg tók fram í byrjun, ber jeg þessa fyrirspurn fram í þeim tilgangi að fræðast. Spyr sá, sem ekki veit. Jeg hefi litið svo á, að það væri skylda mín gagnvart sjálfum mjer og kjósendum mínum að afla mjer upplýsinga um mál þetta, og því hefi jeg borið þessa fyrirspurn fram.