27.02.1925
Neðri deild: 21. fundur, 37. löggjafarþing.
Sjá dálk 957 í C-deild Alþingistíðinda. (2804)
37. mál, bæjarstjórn í Hafnarfirði
Frsm. meirihl. (Jón Baldvinsson):
Þessu máli var vísað til allshn., og hefir hún athugað það. Eins og nál. á þskj. 61 ber með sjer, hefir nefndin, að undanteknum einum manni, fallist á frv., og leggur því meirihl. til, að það verði samþ. óbreytt. Minnihl. flytur brtt. á sama þskj., og mun hann gera grein fyrir sjerstöðu sinni.
Í sveitarstjórnarlaga-breytingunum frá 1914 er ákveðið, að leggja megi útsvar á menn, ef þeir hafa fast aðsetur í hreppi þriggja mánaða tíma eða lengur, en áður hafði það verið miðað við 4 mánuði, og þótti of langt. En þetta 4 mánaða ákvæði var sett í kaupstaðarlög Hafnarfjarðar frá 22. nóv. 1907. Aftur á móti hafði Reykjavík ekki jafnvíðtækan rjett til þess að leggja á útsvör, eftir tilskipun frá 1872.
Á síðustu árum hafa ýmsar breytingar orðið á 36. og 37. gr. sveitarstjórnarlaganna. Því var það, að þegar bæjarlög Reykjavíkur voru tekin til endurskoðunar á síðasta þingi, að þá var inn í þau tekið alt, sem komið var inn í ýms önnur lög þessum málum viðvíkjandi. Og þá var þetta nýmæli upp tekið, að heimila bænum að leggja útsvar á þá menn, sem lögskráðir eru á skip þaðan 3 mánuði eða lengur. Þetta ákvæði var samsvarandi því, sem sveitirnar hafa og flestir kaupstaðir notfært sjer. Það er illmögulegt að hafa hemil á öðrum en þeim, sem lögskráðir eru á skip hjeðan. Fjölmennið er orðið svo mikið í bænum, að óhugsandi er að vita, hverjir aðkomumanna stundi hjer atvinnu í 3 mánuði, enda er reynslan sú, að allir landvinnumenn sleppa við að greiða útsvör hjer, þó að þeir stundi hjer atvinnu lengur en 3 mánaða tíma. Um sveitirnar er alt öðru máli að gegna; þar veit hreppsnefndin um alla, sem atvinnu stunda í sveitinni, og lætur því engan sleppa, er þar dvelur þennan ákveðna tíma.
þegar þetta ákvæði var komið inn í bæjarlög Reykjavíkur, hafa ýmsir aðrir kaupstaðir hugsað sjer til hreyfings, og er þetta frv. fram komið af þeim ástæðum, eins og segir í greinargerðinni. Hjer er alveg um samhljóða ákvæði að ræða og í bæjarlögum Reykjavíkur, og lítur meirihl. nefndarinnar svo á, að það sje ekki nema sanngirniskrafa, að Hafnarfjörður njóti í þessu efni sömu hlunnindanna. Hafnarfjörður er líka orðinn það fjölmennur kaupstaður, að erfitt er að greina, þó að utanbæjarmenn stundi þar atvinnu í 4 mánuði, enda reynslan orðið sú, að flestir aðkomumenn hafa sloppið við að greiða útsvar þar.
Þó er í þessu frv. eitt nýmæli, sem aðeins nær til Hafnarfjarðar. Svo er nefnilega mál með vexti, að frá Hafnarfirði ganga 6 togarar erlendir, sem ekki eru skrásettir þar, heldur erlendis, þar sem þeir eiga heimilisfang. Ákvæði Reykjavíkurlaganna kæmi því Hafnarfirði að engu haldi, þar sem það miðast við þau skip, sem skrásett eru á staðnum. Nú er það einmitt meining bæjarstjórnar Hafnarfjarðar, að ákvæði þetta nái til þeirra manna, sem skráðir eru á þessi skip, og þessvegna er bætt inn í frv. öðru ákvæði, og miðað við þau skip, sem ganga til fiskiveiða þaðan eigi skemur en 3 mánuði gjaldársins.
Þetta atriði er nokkuð sjerstakt fyrir Hafnarfjörð, og því sanngjarnt, að ákvæðið sje víðtækara en annarsstaðar tíðkast. Nefndin hefir einmitt rætt um þetta allítarlega og fallist á, að rjettmætt væri að gera þeim mönnum skylt að greiða útsvar, sem lögskráðir eru á þessi erlendu skip, enda ekki nema í samræmi við það, að láta hina borga, sem atvinnu hafa samtímis á skipum, sem skráð eru í Hafnarfirði. Og það er með þessum skilningi á lögunum, að ákvæðinu verði aðeins beitt við þessi erlendu skip, að meirihl. nefndarinnar leggur til, að frv. nái fram að ganga óbreytt. Hv. flm., 1. þm. G.-K. (ÁF), hefir og tekið þetta fram, að ákvæðið miðist við þessa erlendu togara, og nái ekki til innlendra skipa fram yfir það, sem landslög að öðru leyti standa til. Og sje þetta rjett, þá er ekki nema sjálfsagt að samþykkja frv. með þessum skýringum. Þær geta þá orðið til leiðbeiningar síðar, ef ágreiningur kæmi upp um það, við hvað væri átt með þessu ákvæði í lögunum.
Hinsvegar vil jeg benda á það í þessu sambandi, vegna hinna ýmsu breytinga, sem þm. nú vilja gera á sveitarstjórnar- og kaupstaðalögum, að þá væri rjett að athuga, hvað langt má fara í þessu efni. Nú hafa þinginu borist mótmæli frá flestum nágrannahreppum Hafnarfjarðarkaupstaðar í Gullbringu- og Kjósarsýslu. Skjalið liggur hjer fyrir framan mig, og skal jeg lesa hreppana upp, með leyfi hæstv. forseta. Það eru hreppsnefndir Kjalarness-, Mosfellssveitar-, Seltjarnarness-, Bessastaða-, Garða-, Vatnsleysustrandar- og Gerðahrepps sem mótmælin senda, og öll beinast mótmælin gegn þessu ákvæði, er sett var inn í bæjarlög Reykjavíkur í fyrra, um útsvarsskyldu þeirra manna, er lögskráðir eru á skip frá Reykjavík í 3 mánuði. Hrepparnir mótmæla því, að ákvæðinu sje beitt við menn úr þessum sveitum, og heimta, að ákvæðið sje úr lögum numið. Þetta er langt mál og ítarlegt, og aðallega stílað móti Reykjavík, en hlýtur einnig að ná til Hafnarfjarðar. Aðalkjarninn í þessum andmælum er sá, að binda útsvarið við fast aðsetur gjaldandans, leggja ekki á menn annarsstaðar en þar, sem þeir eiga lögheimili. Þetta er vitanlega mikil breyting frá því, sem nú er, því að jeg held, að lögum samkvæmt sje lagt á alla til sveita, sem dvelja í sama hreppi 3 mánaða tíma. Þessvegna væri rjett að athuga, hvort ekki sje of langt gengið í útsvarsálagningu yfirleitt.
Jeg hefi ekkert umboð frá nefndinni að fara frekar út í þetta mál. En hvað sjálfan mig snertir, þá hefi jeg oft lýst því yfir, bæði í umræðum um þessi mál í bæjarstjórn Reykjavíkur og eins hjer á Alþingi, að jeg er mótfallinn því, að elta veika menn eða sjómenn með útsvarsálagningu, þó að þeir stundi þessa hlaupaatvinnu þennan ákveðna tíma. Hinsvegar verð jeg að líta svo á, að úr því að sveitirnar notfæra sjer þetta, þá er ekki nema sanngjarnt, þó að kaupstaðirnir komi á eftir. Jeg gæti þessvegna því aðeins felt mig við að fella ákvæði um þetta úr lögunum, að um leið væri gerð breyting, ekki einungis á kaupstaðalöggjöfinni, heldur einnig á sveitarstjórnarlögunum.
En á meðan þetta er ekki gert, er það aðeins sanngirniskrafa, að frv. þetta verði að lögum, og í samræmi við það, sem þingið gerði í fyrra.