12.05.1926
Efri deild: 74. fundur, 38. löggjafarþing.
Sjá dálk 2067 í B-deild Alþingistíðinda. (1722)
125. mál, seðlaútgáfa
Fjármálaráðherra (JÞ):
Jeg vil þakka hv. meiri hl. fjhn. fyrir að flytja þetta frv. Um efni l. gr. þarf jeg ekkert að segja. En ákvæði 2. gr., að leggja afgjald það, sem bankanum ber að greiða ríkissjóði, á sjerstakan reikning í Landsbankanum, svo að tiltækt sje til þess að bæta bankanum halla þann, sem hann kann að verða fyrir af gengisbreytingum ísl. krónu, er bygt á þeirri almennu meginreglu, að seðlabankinn eigi að njóta nokkurs arðs af seðlaútgáfu sinni, til þess að geta haldið uppi gjaldeyrinum. Nú er seðlaútgáfunni skift á milli Landsbankans og Íslandsbanka, og nýtur Íslandsbanki arðs af því, sem eftir er á hans höndum, og má því gera þá kröfu á hendur þeim banka, að hann haldi gjadeyrinum uppi að sínum hluta.
Hinn bankinn greiðir samkvæmt lögum frá 1922 gjald af seðlum sínum, sem er 2% undir forvöxtum bankans, en þessi 2% fara í kostnað. Hefir því Landsbankinn engan arð af seðlaútgáfunni, en ber hinsvegar byrðarnar af því að halda gjaldeyrinum uppi. Er því meiningin með 2. gr. að koma rjettingu á þetta, að þetta seðlaafgjald renni ekki beint í ríkissjóð, heldur til þess, sem það með rjettu á að ganga.
Um 3. gr. má segja, að þótt hún kunni að virðast vera sett inn fyrir tilmæli Íslandsbanka, þá er svo ekki. Jeg setti hana inn eftir bendingu frá Landsbankanum, því að það eru óþægindi að því fyrir báða bankana að halda lengur áfram þessum inndrætti seðlanna í því formi, sem það hefir verið framkvæmt. Þessi grein hefir engin áhrif á seðlaveltuna í heild, því að eftir að seðlavelta Íslandsbanka nú er komin niður í 5 miljónir, er ávalt nokkuð af hinum seðlunum í umferð til viðbótar. Frelsari inndráttur af hálfu Íslandsbanka þýðir ekki annað en það, að jafnmikið kemur af seðlum ríkissjóðs í staðinn fyrir það, sem dregið er inn, því að Landsbankinn fær seðla sína hjá ríkissjóði. Þessi viðskifti fara svo fram, að Landsbankinn hefir enga hagsmuni af þeim. En skuld Íslandsbanka við Landsbankann hækkar sem þessari útgáfu nemur, og það er ekki eftirsóknarvert fyrir Landsbankann að hækka hana eins mikið og lögin frá 1922 gera ráð fyrir. Hinsvegar hafði jeg ekki stungið upp á meiri breytingu en þeirri, sem felst í brtt. hv. 2. þm. S.-M. (IP), sem vill ekki, að inndrátturinn falli alveg niður þetta árið. Lögin mæla svo fyrir að 1 milj. skuli draga inn árlega, þangað til seðlaútgáfa Íslandsbanka er komin niður í 2½ milj. kr. Samkvæmt þessu er eftir að draga inn milj. kr. á þennan hátt. Færi þá vel á því að taka ½ milj. af þeirri upphæð eitt árið. En jeg skal játa, að frekar er það tilfinningamál. hvort inndrátturinn skuli minka um ½ milj. kr. eða falla alveg burtu þetta árið.
Aðalatriðið er, að ekki líði á löngu, að endanleg skipun sje bundin á þessi mál.