10.03.1926
Neðri deild: 27. fundur, 38. löggjafarþing.
Sjá dálk 910 í C-deild Alþingistíðinda. (2452)
58. mál, menntaskóli Norður-og Austurlands
Magnús Jónsson:
Jeg finn ekki ástæðu til að karpa mikið meira um þetta mál. Mjer þótti hv. flm. (BSt) gerast nokkuð djarftækur í samlíkingum sínum, er hann líkti rjetti Norðlendinga til sjerstaks skóla við sögulegan rjett Íslendinga í sjálfstæðisbaráttunni. Þar var ekki aðeins um sögulegar endurminningar að ræða, heldur bygðust kröfurnar í sjálfstæðismálinu á því, að Íslendingar hefðu altaf haft þennan rjett, altaf verið sjálfstætt ríki; þennan rjett heimtuðum vjer aðeins viðurkendan. Vill nú hv. flm. (BSt) halda því fram, að Akureyrarskóli hafi í raun rjettri altaf verið til? Nei, hann segir aðeins, að skólinn hafi einu sinni verið til og eigi því að koma aftur.
Jeg er nú hræddur um, að þótt hafðir væru tveir skólar með mismunandi fyrirkomulagi, að erfitt yrði að segja um, hvor væri í raun og veru betri. Sú röksemd held jeg að sje meira í orði en á borði. Hverjir ættu að dæma um það? Hugsum okkur t. d., að háskólakennararnir segðu, að Norðlendingar væru lakari. Ætli þeir vildu viðurkenna það? Jeg held, að hjer kæmi aðeins orð á móti orði, eftir sem áður. Jeg heyrði t. d. einu sinni, að þeir, sem kæmu frá Akureyri í lærdómsdeildina, væru taldir lakari en þeir, sem verið hefðu í skólanum áður. (BSt: Segja stúdentsprófin það?). Þetta var aðeins dómur, sem jeg heyrði slegið fram, að þeir væru ekki eins vel að sjer; en síðan Sigurður Guðmundsson byrjaði að kenna íslensku, ættu þeir að vera alt eins góðir í þeirri grein. Væru mentaskólakennarar spurðir, býst jeg við, að þeir yrðu ósammála. — Prófin segðu til, sagði háttv. flm. Hvaða próf? Ættu það að vera embættisprófin? Jeg geri nú ráð fyrir, að próf, sem haldin væru eftir 4–6 ára nám við háskólann, segðu heldur lítið. Dómarnir yrðu líklega hver á móti öðrum, ekki síður en áður, Hv. flm. talaði um það, að meðan Norðlendingar tækju stúdentspróf utanskóla hjer syðra, væri hætt við því, að prófið á þeim yrði þyngra. Jeg þykist nú hafa nokkra reynslu í þeim efnum, þar eð jeg las altaf utanskóla. Vitanlega fanst mjer jeg vera prófaður meira en innanskólasveinar. En mjer þótti ekkert athugavert við það, þar sem kennarar þekkja innanskólanemendur og eiga að vita, hvað námi þeirra líður. Aftur á móti hafa nemendur að norðan gengið í annan skóla, og vita kennarar hjer því, að þeir hljóta að hafa rækt námið, og þá ættu prófin að vera jafnströng. En þó að prófin væru eitthvað strangari, þá er það alveg rangt, að strangt próf útiloki duglega menn. — Það útilokar ekki nema skussa eða amlóða. — Það getur verið, að þeir fái ekki eins gott próf, og njóti þannig ekki fullkomins jafnrjettis. En falli mennirnir, hlýtur öðru hvoru að vera áfátt, gáfum eða kenslu.
Háttv. 1. þm. S.-M. (SvÓ) sagði, að mjer feilaði heldur en ekki, er jeg hjelt því fram, að þetta væri metnaðarmál manna í Hólastifti, vegna þess, að Austfirðingar væru með í þessu máli, það er nú eftir að vita, á hve miklum rökum þetta er bygt. Það sannar ekkert, þótt hv. þm. sje þessarar skoðunar. Því að það er alkunna, að hann getur aldrei litið Reykjavík rjettu auga. Það er eins og hann hafi aðeins sjeð ranghverfuna á borginni, þó að jeg viti ekki, hvernig á því stendur. Afleiðingin af þessari skoðun hans ætti ekki að vera sú, að stofna nýjan skóla á Akureyri, heldur ætti að forða Reykjavíkurskóla norður. Eða hví á að kúlda Sunnlendinga í þessum óttalega bæ? Ætti t. d. ekki að flytja kennaraskólann norður, og flytja yfirleitt sem flest þangað norður, í þann heilbrigða bæ?
Það, sem mjer finst vera aðalatriðið, er þetta: Er nauðsynlegt að hafa fleiri en einn mentaskóla, og ef ekki, hvort er þá betra að hafa hann í Reykjavík eða á Akureyri? Ætla jeg svo ekki að lengja umr. meira að þessu sinni.