29.03.1926
Neðri deild: 43. fundur, 38. löggjafarþing.
Sjá dálk 168 í B-deild Alþingistíðinda. (40)
1. mál, fjárlög 1927
Björn Líndal:
Jeg finn sjerstaka ástæðu til að þakka hv. fjvn. fyrir það, að hún hefir hækkað framlagið til heilsuhælis Norðlendinga. Svo sem menn muna frá umræðunum um það mál í fyrra, þá var gert ráð fyrir því, að komast mætti af með 300 þús. kr. Þá var nefnilega engin áætlun um byggingarkostnað hælisins og engar ábyggilegar tölur að fara eftir, og var þá ekki hugsað hærra en að hælið rúmaði 40 sjúklinga. En nú er gert ráð fyrir, að það rúmi a. m. k. 50 sjúklinga. Liggur nú fyrir ný áætlun um þetta, og vil jeg, með leyfi hæstv. forseta, lesa upp tölur þær, sem að henni lúta:
Húsið ............ 330000 kr.
Vegur ............ 12000 —
Jarðvinna ......... 18000 —
Rafstöð .......... 80000 —
Laugarleiðsla ...... 10000 —
Skolpveita ........... 7000 —
Vatnsveita .............. 5000 —
Húsmunir .......... 50000 —
Samtals ... 512000 kr.
Eins og menn muna, er þessi fjárveiting bundin því skilyrði, að Norðlendingar leggi eins mikið fram og þeirri fjárveiting nemur, sem ríkið leggur fram. Jeg get nú upplýst það, að búið er að safna á móti þessum 225 þúsundum. Jeg held mjer sje óhætt að segja, að þegar hafi safnast 230 þús. kr., og má óhætt fullyrða, að ekki líði á löngu þangað til safnast hefir helmingur alls kostnaðar við að reisa þetta hæli að fullu og öllu.
Á það var bent í fyrra, að sjerstök ástæða væri til þess að bregðast vel við þessu máli. Öllum er vitanleg nauðsyn málsins. Fyrir nokkrum dögum voru 66 sjúklingar í Akureyrarspítala, flest berklasjúklingar; og í öllum öðrum sjúkrahúsum norðanlands eru einnig berklasjúklingarnir í miklum meiri hluta. Það er vitanlegt, að hælið fyllist berklasjúklingum jafnskjótt og það er tilbúið, og rúmar ekki alla, sem þangað þurfa að leita. Þótt upphæðin sem fer til hælisins, sje há, þá ber þess jafnframt að gæta, að árlegt rekstrarfje sparast mjög mikið við notkun laugarhitans til upphitunar. Stofnkostnaður laugarhitunarinnar er áætlaður 10 þús. kr. og ef miðað er við Vífilsstaðahælið, verður upphitunarkostnaður þessa nýja hælis 15 til 20 þús. kr. minni árlega. Kostnaður við undirbúning grunnsins verður miklu meiri en gert var ráð fyrir í fyrstu, sakir þess, að húsið á að byggja í talsverðum halla. En þetta varð að gera til þess að laugarhitinn gæti komið að sem bestu gagni. En það, sem mest hleypir fram kostnaðinum, er rafstöðin, því að þótt staðhættir sjeu góðir, þá eru þeir ekki betri en það, að gert er ráð fyrir, að hún muni kosta 80 þús. kr., ef hún á að vera nægileg til ljósa og suðu og annara nauðsynlegra afnota. Það þýðir ekki að fara neitt í launkofa með það, að enn verður að fara fram á fjárveitingu næsta ár, og þótt nú sjeu komnar 200 þús. kr., vantar þó nokkuð á, að öll upphæðin sje komin, því að minst 250 þús. kr. mun þurfa frá ríkissjóði.
Jeg ætla þá ekki að fara fleiri orðum um þetta; jeg er þakklátur nefndinni fyrir afskifti hennar af þessu máli, þótt hún hafi ekki sjeð sjer fært að þessu sinni að verða við óskum heilsuhælisnefndarinnar að öllu leyti.
Þá vildi jeg minnast nokkrum orðum á brtt., sem jeg og hv. 2. þm. Eyf. (BSt) flytjum, og sem er óaðskiljanleg frá heilsuhælismálinu. Fyrir skömmu var hjer fyrir þinginu frv. til laga um breytingu á vegalögunum, flutt af hv. 2. þm. Eyf., um það að gera Eyjafjarðarbraut að Kristsnesi að þjóðvegi. Þetta frv. er enn ekki útrætt og ekki útsjeð enn um forlög þess, og þess vegna komum við fram með þessa brtt.; því að það er ekkert efamál, að ríkinu ber að leggja til braut að heilsuhælinu. Og nú er heilsuhælisfjelagsstjórnin búin að leggja þennan veg. Hjer er því aðeins að ræða um þá sjálfsögðu sanngirniskröfu, að ríkið endurgreiði kostnaðinn við að leggja þennan vegarspotta, sem liggur af aðalveginum að hælinu, enda er það í samræmi við þá reglu, sem áður hefir verið fylgt, að þetta verði endurgreitt. Ætti enginn ágreiningur að þurfa að vera um það, að þessi spítali fái veg eins og aðrir spítalar. Enda á eftir tillögum vegamálastjóra að bæta inn nýjum flokki vega, spítalavegum, í vegakerfi landsins, þegar vegalögin verða endurskoðuð næst.
Jeg á eina brtt. við þennan kafla fjárlagafrv., sem mjer er grunur á, að blási ekki eins byrlega fyrir og ætti að vera, ef litið væri á þetta mál með fullri sanngirni. Er þó fordæmi fyrir samskonar fjárveitingu. Í fjáraukalögum 1923 var veittur styrkur manni í Borgarnesi vegna veikinda, sem upp komu í veitingahúsi hans og höfðu í för með sjer sóttkvíun í langan tíma, honum til tjóns og atvinnuhnekkis.
Hjer stendur svo á að gistihúshaldarinn á Akureyri varð fyrir því óláni, að taugaveiki kom upp í húsi hans. Læknirinn áttaði sig ekki straks á því, hvað hjer væri um að vera. Margir veiktust og gistihúsinu var lokað, og er saga þessa máls sú, að flest heimilisfast fólk hjá gistihúshaldaranum veiktist, og voru legudagar þess 169 í sjúkrahúsi og 314 heima, samtals 483 legudagar heimafólksins. Það var í sóttkví langan tíma, frá 10. febr. til 31. mars. Er það langur atvinnuleysistími og öllum auðsætt, að hjer hefir verið um stórtap að ræða. Auk þess þorðu gestir ekki að koma í þetta gistihús langan tíma eftir að sóttkvíun var lokið, af hræðslu við taugaveikina. Það liggja fyrir vottorð frá hjeraðslækni, bæjarfógetanum og bæjarstjóranum á Akureyri um það, að maður þessi hafi orðið fyrir stórtjóni. Beint tjón hefir verið áætlað 6 þús. kr., auk atvinnumissis og annara óþæginda.
Þar sem hjer er um að ræða ráðstöfun vegna þarfa almennings, lokun gistihússins um langan tíma vegna sýkingarhættu, þá tel jeg alveg sjálfsagt, að ríkið bæti að einhverju leyti það tjón, sem af slíkum ráðstöfunum hlýst fyrir hlutaðeigandi mann, enda gekk þingið 1923 inn á, að þetta væri rjett. Upphæðin, sem hjer er farið fram á, er að vísu nokkuð há, en er þó í rauninni aðeins lítið brot af öllu tjóni þessa manns.
Vona jeg því, að háttv. þm. verði samkvæmir sjálfum sjer, eins og þeir voru 1923, hlaupi hjer undir hagga og telji það hreina mannúðarskyldu. Og eins og heilbrigðismálum þjóðarinnar er nú fyrir komið, þá tel jeg það ekki umtalsmál að verða við því, sem hjer er farið fram á. Samkvæmt gildandi lögum reynum við að lækna allan þorra sjúklinga á opinberan kostnað, jafnvel þótt stundum sje að ræða um sæmilega efnaða menn. Væri því harla ósanngjarnt að neita þeim manni um allar bætur, er orðið hefir fyrir stórtjóni af völdum óviðkomandi sjúklinga og lögboðnum sóttvarnarráðstöfunum, án þess að honum verði rjettilega nokkur sök á því gefin.