25.03.1926
Neðri deild: 40. fundur, 38. löggjafarþing.
Sjá dálk 46 í B-deild Alþingistíðinda. (5)
1. mál, fjárlög 1927
Þessir þingmenn voru til þings komnir:
A.
Landskjörnir þingmenn:
1. Sigurður Eggerz, 1. landsk. þm.
2. Jón Magnússon, 2. landsk. þm.
3. Jónas Jónsson, 3. landsk. þm.
4. Ingibjörg H. Bjarnason, 4. landsk. þm.
5. Gunnar Ólafsson, 5. landsk. þm.
6. Ágúst Helgason, 6. landsk. þm.
B.
Kjördæmakjörnir þingmenn:
1. Árni Jónsson, 2. þm. N.-M.
2. Ásgeir Ásgeirsson, þm. V.-Ísf.
3. Benedikt Sveinsson, þm. N.-Þ.
4. Bjarni Jónsson, þm. Dal.
5. Björn Kristjánsson, 1. þm. G.-K.
6. Eggert Pálsson, 1. þm. Rang.
7. Guðmundur Ólafsson, þm. A.-Húnv.
8. Halldór Steinsson, þm. Snæf.
9. Hákon Kristófersson, þm. Barð.
10. Jakob Möller, 3. þm. Reykv.
11. Jóhann Jósefsson, þm. Vestm.
12. Jóhannes Jóhannesson, þm. Seyðf.
13. Jón Auðunn Jónsson, þm. N.-Ísf.
14. Jón Baldvinsson, 2. þm. Reykv.
15. Jón Kjartansson, þm. V.-Sk.
16. Jón Sigurðsson, 2. þm. Skagf.
17. Jón Þorláksson, 1. þm. Reykv.
18. Jörundur Brynjólfsson, 2. þm. Árn.
19. Klemens Jónsson, 2. þm. Rang.
20. Magnús Guðmundsson, 1. þm. Skagf.
21. Magnús Jónsson, 4. þm. Reykv.
22. Magnús Torfason, 1. þm. Árn.
23. Ólafur Thors, 2. þm. . G.-K.
24. Pjetur Ottesen, þm. Borgf.
25. Pjetur Þórðarson, þm. Mýr.
26. Sigurjón Jónsson, þm. Ísaf.
27. Sveinn Ólafsson, 1. þm. S.-M.
28. Tryggvi Þórhallsson, þm. Str.
29. Þórarinn Jónsson, þm. V.-Húnv.
En ókomnir voru til þings:
1. Bernharð Stefánsson, 2. þm. Eyf.
2. Björn Líndal, þm. Ak.
3. Einar Árnason, 1. þm. Eyf.
4. Halldór Stefánsson, 1. þm. N.-M.
5. Ingólfur Bjarnarson, þm. S.-Þ.
6. Ingvar Pálmason, 2. þm. S.-M.
7. Þorleifur Jónsson, þm. A.-Sk.
Konungsboðskapur.
Þá er þingmenn höfðu skipað sjer til sætis, stóð upp forsætisráðherra, Jón Magnússon, og las upp opið brjef, er stefnir Alþingi saman til reglulegs fundar laugardaginn 6. febrúar 1926, dags. 3. des. 1925. (Sjá Stjórnartíðindi 1925, A. bls. 391).
Því næst las forsætisráðherra upp konungsumboð sjer til handa til þess að setja Alþingi, gefið út sama dag. (Sjá Stjórnartíðindi 1925, A. bls. 392).
Samkvæmt því umboði lýsti forsætisráðherra yfir því, að Alþingi væri sett. Þá stóð upp Jóhannes Jóhannesson, þm. Seyðf., og mælti:
„Lengi lifi konungur vor, Kristján hinn tíundi!“
og tóku þingmenn undir þau orð með níföldu húrrahrópi.
Þá lýsti forsætisráðherra yfir því, að eftir tilmælum Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins og með samþykki Íhaldsflokksins væri þessum fundi frestað fyrst um sinn, vegna þeirra þingmanna sem ókomnir væru. Yrði þingmönnum síðar gert aðvart um framhald fundarins.
Mánudaginn 8. febrúar, kl. 1 miðdegis, var fundinum fram haldið.
Voru nú komnir til þings þeir sjö þingmenn, sem ókomnir voru, þá er þing var sett. Allir þingmenn voru á fundi.
Forsætisráðherra kvaddi elsta þingmanninn, Björn Kristjánsson, 1. þm. G.-K., til þess að gegna forsetastörfum þar til er kosinn væri forseti sameinaðs þings.
Aldursforseti ( BK ) gekk þá til forsetastóls og tók við fundarstjórn.
Minning látinna manna.
Aldursforseti (BR): Það hefir verið venja að minnast látinna þingmanna við þingsetningu, þeirra er látist hafa milli þinga.
Í þetta sinn hafa tveir þingmenn og fimm fyrverandi þingmenn látist síðan þingi sleit síðast.
Vil jeg fyrst minnast á Hjört Snorrason, 3. landsk. þm. Hann var fæddur 29. sept. 1859. Hann gekk í Ólafsdalsskólann og útskrifaðist þaðan og varð síðan kennari við þann skóla. Síðan var hann beðinn að taka við forstöðu búnaðarskólans á Hvanneyri, vorið 1894, sem þá var í mestu niðurníðslu. Tók hann þá forstöðu að sjer og stjórnaði skólanum til vorsins 1907 með mikilli sæmd. Þá var skólafyrirkomulaginu breytt og forstaðan veitt af nýju. En Hjörtur Snorrason vildi ekki sækja um hana.
Árið 1914 var Hjörtur kosinn þingmaður fyrir Borgarfjarðarsýslu; sat hann frá því á þingi til dauðadags, með því hann varð 3. landsk. þm. árið 1916.
Hjörtur Snorrason var bæði hreppstjóri og hreppsnefndaroddviti í Andakílshreppi á meðan hann bjó þar; auk þess sat hann í sýslunefndinni þar í sýslu. Þá var hann kosinn í landsyfirmatsnefndina til þess að samrýma fasteignamöt landsins, og vann þar með dugnaði og áhuga. Yfirskoðunarmaður landsreikninganna var hann kosinn 1923 og hjelt því starfi til dauðadags.
Hjörtur Snorrason var sjerstakur dugnaðarmaður, vel mentaður og talinn ágætur kennari. Hann var þjettur á velli og þjettur í lund og hjelt jafnan því fram í stjórnmálum og öðru, sem hann áleit hollast fyrir land og lýð. Hann ljest 1. ágúst f. á.
Þar næst vil jeg minnast á Sigurð Jónsson, 2. landsk. þm. Hann var fæddur 28. janúar 1852. Hann var fyrst kosinn á þing við landskjör það, er fór fram 1916, og hjelt því sæti til dauðadags. Atvinnumálaráðherra varð hann þegar á fyrsta þingi, 1917, og hjelt því embætti til 25. febrúar 1920.
Þó Sigurður Jónsson ætti ekki langa þingsetu, þá var hann samt mjög við almenn mál riðinn. Þannig varð hann hreppsnefndarmaður og sýslunefndarmaður 1887 og hreppsnefndaroddviti 1888, og hjelt þeim sætum þangað til hann fluttist til Reykjavíkur og varð ráðherra. Auk þess gegndi hann öðrum opinberum störfum í sínum hreppi.
Þess utan var hann einn af forvígismönnum samvinnuhreyfingarinnar í landinu og vanst mikið á sökum góðra hæfileika, og þó engu síður vegna áreitnislausrar og prúðmannlegrar framkomu. Hann bar jafnan mikla umhyggju fyrir almenningshag og sjerstaklega þeim minni máttar. Mun sú tilhneiging hafa leitt hann inn á samvinnubrautina. Gerði hann sjer vonir um, að samvinna í verslun yrði bændastjettinni til hagsældar, ef vel væri á haldið. En hann vildi líka meðan orka hans leyfði og hann gat við ráðið, að samvinnan væri rekin á heilbrigðum og friðsömum grundvelli.
Sigurður Jónsson var bæði dugnaðarmaður og fjörmaður á yngri árum og sanngjarn í dómum um menn og málefni. Aldrei hafði hann í skóla gengið, en varð þrátt fyrir það, vegna góðra hæfileika og óbilandi viljaþreks, vel mentaður maður.
Hann ljest á heimili sínu 16. janúar þ. á. Þá vil jeg minnast þeirra fimm fyrverandi þingmanna, sem látist hafa síðan síðasta þingi sleit.
Ari Brynjólfsson bóndi á Þverhamri ljest 9. júlí f. á. Hann var fæddur 3. febrúar 1849 og var þingmaður fyrir Suður-Múlasýslu á aukaþinginu 1902. Hann gegndi og ýmsum opinberum störfum í þarfir sveitar sinnar og var meðal annars um langt skeið hreppsnefndaroddviti.
Þá ljest landsbókavörður Jón Jacobson 18. júní f. á. Hann var fæddur 6. desember 1860. Hann gekk í latínuskólann 1874 og útskrifaðist þaðan 1880. Þar eftir gekk hann í Hafnarháskóla, tók þar heimspekipróf 1881 og las þar svo forntungurnar um nokkur ár, en lauk ekki prófi. Hann var alþingismaður Skagfirðinga 1891–1899 og Húnvetninga 1903–1907.
Árið 1895 varð Jón Jacobson aðstoðarbókavörður við landsbókasafnið, en landsbókavörður árið 1906, og gegndi því embætti þangað til haustið 1924, að hann varð að hverfa frá því sökum vanheilsu.
Þá ljest fyrrum alþingismaður Jón Jónatansson 25. ágúst f. á.
Hann var fæddur 14. maí 1874 og gekk í búnaðarskólann í Ólafsdal. Þar eftir var hann í nokkur ár í þjónustu búnaðarsambands Íslands. Hann var kjörinn þingmaður fyrir Árnessýslu 1911 og sat á þingunum 1912 og 1913 1917 gekk hann í þjónustu landsverslunarinnar og hjelt því starfi meðan hann hafði heilsu til þess.
Þá ljest Ólafur Briem frá Álfgeirsvöllum á síðasta ári. Hann var fæddur að Espihóli í Eyjafirði 28. jan. 1851. Hann gekk í latínuskólann á 15. ári og útskrifaðist þaðan 19 ára gamall árið 1870 með 1. einkunn. Hann var fyrst kosinn á þing árið 1885 fyrir Skagafjarðarsýslu og hjelt þingmenskunni óslitið til 1919. En þá gaf hann ekki lengur kost á sjer til þingmensku. Hann var því þingmaður í 34 ár og lengst af 1. þingmaður kjördæmisins. Þá sat hann lengi í sýslunefnd og aðalamtsráðsmaður varð hann 1891 og sat í amtsráðinu þangað til það lagðist niður. Hann var og mjög riðinn við sveitar stjórn í hreppi sínum.
Síðustu þingár sín var hann forseti neðri deildar.
Ólafur Briem ljest 19. maí f. á.
Loks ljest Stefán Stefánsson bóndi í Fagraskógi hinn 24. maí f. á.
Hann var fæddur 29. júní 1863 að Kvíabekk í Ólafsfirði. Hann gekk í búnaðarskólann á Eiðum og útskrifaðist þaðan árið 1885; þar eftir var hann eitt ár í Möðruvallaskólanum.
Árið 1901 var hann fyrst kosinn á þing fyrir Eyjafjarðarsýslu en sat þó ekki á þingi 1902 nje 1903. Við næstu kosningar þar á eftir var hann kosinn á ný fyrir sömu sýslu og sat úr því óslitið á þingi fram að kosningunum 1923. Hann gegndi og lengi opinberum störfum í hreppsfjelagi sínu og sýslunefndarmaður var hann í mörg ár.
Nú vil jeg biðja hina háttv. þingmenn í virðingar og viðurkenningarskyni við hina látnu þingmenn að standa upp.
(Þingmenn vottuðu virðing minningu þessara manna með því að standa upp).
Þá kvaddi aldursforseti sjer til aðstoðar sem fundarskrifara þá Jóhannes Jóhannesson, þm. Seyðf., og Þorleif Jónsson, þm. A-Sk.
Rannsókn kjörbrjefa
Þingmenn skiftust nú í kjördeildir, og urðu í
1. kjördeild:
ÁJ, ÁÁ, BSv, BSt, BJ, BK, EP, HStef, JK, JM, MJ, PÞ, SigurjJ, ÞórJ.
2. kjördeild:
ÁH, GuðmÓ, IHB, IP, JakM, JóhJóh, JAJ, JS, JörB, MG, MT, SE, TrÞ, ÞorlJ.
3. kjördeild:
BL, EÁ, GunnÓ, HSteins, HK, IngB, JJós, JBald, JÞ, JJ, KlJ, ÓTh, PO, SvÓ.
Fyrir lá að rannsaka kjörbrjef Ólafs Thors, 2. þm. G.-K., og kjörvottorð tveggja landskjörinna varaþingmanna, þeirra Ágústs Helgasonar og Gunnars Ólafssonar.
Kjördeildir skiftu með sjer verkum svo sem lög mæla fyrir, og hlaut 1. kjördeild til rannsóknar kjörbrjef Ólafs Thors og kjörvottorð Gunnars Ólafssonar, en 3. kjördeild kjörvottorð Ágústs Helgasonar.
Var svo gert fundarhlje meðan kjördeildir lykja störfum sínum.
Að stundarkorni liðnu, er kjördeildir höfðu lokið störfum sínum, var fundinum fram haldið.