12.04.1927
Neðri deild: 53. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 1131 í B-deild Alþingistíðinda. (1128)
21. mál, fjárlög 1928
Benedikt Sveinsson. Jeg hefi flutt 2 brtt. við þennan kafla fjárlagafrv. og vildi gera grein fyrir þeim í fám orðum. — Fyrri brtt. er um 1000 kr. styrk til Sveins Þórarinssonar málara til þess að ljúka námi í málaralist við listaháskólann í Kaupmannahöfn. Erindi hans fylgja fern meðmæli, tvenn frá kennurum hans, ein frá sýslumanni Þingeyjarsýslu, sem honum er kunnugur, og ein frá Ásgrími Jónssyni málara. Af því að Ásgrímur var fyrsti kennari þessa unga manns og allir þingmenn þekkja, hversu skilríkur maður hann er og dómhæfur um þessa hluti, þá vil jeg, með leyfi hæstv. forseta, lesa hið stuttorða og gagnorða meðmælabrjef hans. það hljóðar svo:
„Sveinn Þórarinsson málari sækir um styrk til fullnaðarnáms á Kunstakademíinu í Kaupmannahöfn. Hann á eftir einn vetur við námið, en getur ekki haldið áfram án styrks. Sveinn hefir lært hjá mjer í hálfan annan vetur og gekk ágætlega; hann var bæði næmur og iðinn. Jeg álít hann besta málaraefni og eiga skilið að fá námsstyrk af landsfje. Jeg vona, að þingið snúist vel við styrkbeiðni hans.“
Það er óþarfi fyrir mig, sem ekki er „fagmaður“, að fara að bera lof á hinn unga listamann. Það væri að bera í bakkafullan lækinn, þar sem hjer eru fyrir orð Ásgríms. Hjer eru einnig ummæli frá tveim kennurum Sveins við listaháskólann, eins og jeg sagði áðan, en þar sem þau eru á dönsku, vil jeg ekki vera að stauta mig fram úr þeim, en þessir kennarar hans telja hann mjög maklegan styrks og mæla eindregið með honum. Þessi listamaður er kominn hátt á þrítugs aldur, en hefir stundað málaralist um mörg ár með miklum áhuga og dugnaði. Hann er sonur fátækra en gáfaðra foreldra úr Þingeyjarsýslu. Tímum saman hefir hann verið uppi á öræfum nyrðra og málað þar landslagsmyndir, t. d. af Herðubreið, og eru margar myndir hans orðnar nokkuð víða þektar. En þar sem jeg hefi nú ekki þessar myndir við höndina, þá verð jeg að skírskota til meðmæla kennaranna, og verða menn að taka það trúanlegt, er þeir segja. Sveinn á nú eftir einn vetur til þess að ljúka fullnaðarnámi við listaháskólann í Kaupmannahöfn. Hann hefir verið þar tvo vetur við nám, auk þess tíma, sem hann var undir handleiðslu Ásgríms málara, og jeg hygg, að hv. Alþingi styðji ekki listamann, sem eigi það betur skilið en þessi. En ef hann fær ekki styrkinn, mun honum verða torvelt að ljúka námi, nema þá með aðstoð vina sinna og kunningja, sem þó er altaf óvíst og undir högg að sækja.
Þá hefi jeg ennfremur leyft mjer að bera fram till. um það, að stjórninni veitist heimild til að kaupa jörðina Byrgi eða Ásbyrgi í Kelduhverfi. Það er þjóðkunnugt, að Ásbyrgi er eitthvert hið einkennilegasta náttúrufyrirbrigði hjer á landi. Hamraveggirnir eru langtum hærri en hamraveggur Almannagjár. Er bjargið ókleift alt í kring og miklu heillegra en hinn frægi hamraveggur, er „vestrið slítur bergi frá“, eins og skáldið kvað forðum. Byrgið veitir skjól fyrir vindum og er skógi vaxið, en af því að staðurinn hefir ekki verið vel hirtur, er skógurinn í afturför. Þó eru þar sum svæði vaxin allháum skógi, svipað sem í Vatnaskógi, og skilyrðin engu síðri en þar. En skógurinn er þó „á fallanda fæti“; er þar orðið mikið af fauskum, en nýgræðingurinn á erfitt uppdráttar, vegna þess að fje gengur í byrginu. Þyrfti þó ekki nema nokkur hundruð faðma girðingu, og væri þá alt byrgið sjálfvarið. Einstakir menn hafa nú átt jörðina í marga tugi ára. Sjálfir hafa þeir átt heima í fjarlægð, og er jörðin því eftirlitslaus. Þessi síðustu ár hefir jörðin gengið kaupum og sölum, þar til nú, að Kelduneshreppur keypti hana fyrir 3800 kr., í því skyni, að hún yrði alþjóðareign og staðnum meiri sómi sýndur en verið hefir, einkum um verndun skógarins. Nú er vaknaður mikill áhugi hjá ungmennafjelögum þar að stuðla að því, að skógurinn verði varinn og græddur út á þessum einkennilega og merka stað. Hefir hreppsnefnd falið mjer að bjóða hv. Alþingi jörðina til kaups, með sama verði, sem hún var keypt fyrir. Búast má við, að ungmennafjelögin norðanlands vilji taka að sjer að sjá um vörslu skógarins, ef hann verður landseign, og er þetta þá hreinn og beinn gróðavegur fyrir ríkissjóð. Þá hefi jeg einnig fengið orðsendingu frá Sambandi norðlenskra kvenna um það, að fjelag þetta hafi mikinn hug á að koma af stað ræktun skógar í byrginu, ef jörðin verður eign landsins, og leggja fram fje í því skyni. Sama er að segja um samband ungmennafjelaganna.
Mjer er ánægja að geta þess, að háttv. fjvn. hefir tekið vel í þessa till. mína. Hefir hún flutt við hana brtt. um að fella burt fjárhæð þá, er jeg hafði lagt til að ákveðin yrði, þar sem kaupa verður sneið í byrginu frá annari jörð, sem ekki er víst fyrirfram, hvað muni kosta. Nefndinni þykir rjettara að tiltaka ekki ákveðna fjárhæð, heldur láta stjórnina um kaupin, og get jeg fullvel fallist á það.