05.05.1927
Neðri deild: 67. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 1971 í B-deild Alþingistíðinda. (1506)
22. mál, skipun prestakalla
Pjetur Ottesen:
Jeg þarf að víkja að nokkrum aths., sem gerðar voru hjer á dögunum við brtt. þá, sem jeg flutti við frv., og var um það að sameina Brautarholts- og Lágafellssóknir Reynivallaprestakalli.
Það voru aðallega hæstv. atvrh. (MG) og hv. 2. þm. Reykv. (MJ), sem gerðu aths. við till. mína, og gengu þær út á það, að það væri alt of miklum erfiðleikum bundið fyrir Reynivallaprestinn að þjóna svo víðlendu prestakalli, og einnig væru miklir annmarkar á því fyrir dómkirkjuprestana að taka við Viðeyjarsókninni. Um fólksfjöldann og vegalengdina og þar af leiðandi erfiðleika fyrir prestinn á Reynivöllum til að þjóna Brautarholts- og Lágafellssóknum, því ætla jeg að svara í sambandi við andmæli hv. 2. þm. Reykv. En að því leyti, sem hæstv. atvrh. taldi vandkvæði á því fyrir Reykjavíkurprestana að þjóna Viðey, þá var aðalatriðið það, að dómkirkjusöfnuðurinn væri orðinn svo stór og ekki mætti fella niður messur, en það mundi verða afleiðingin, ef dómkirkjuprestarnir ættu að messa í Viðey, og að þetta mundi verða til að ýta undir þá kröfu dómkirkjusafnaðarins í Reykjavík, að ríkið ljeti stækka dómkirkjuna. Jeg held, að ástæður þessar sjeu mjög veigalitlar. Eins og jeg hefi áður lýst, er sambandið milli Viðeyjar og Reykjavíkur svo greitt, að fæst af því fólki, sem dvelur í Viðey, sækir kirkju þar, heldur fer það flest hingað til messu, því að þar eru stöðugt daglegar ferðir á milli, og að minsta kosti á sunnudögum oft á dag. Það hefir nú verið gömul venja að messa í Viðey aðeins 10. hvern sunnudag; þó kann að vera, að það sje eitthvað breytt nú. Jeg hygg því, að dómkirkjusöfnuðurinn í Reykjavík mundi ekki missa neins í við það, þó að prestar hans tækju að sjer að þjóna Viðey. Það er líka algengt hjer í bæ, að menn með guðfræðiprófi stígi hjer í stólinn af eigin hvötum og trúmálaáhuga.
Að það ýti undir kröfuna um stækkun dómkirkjunnar, nær ekki nokkurri átt, því að þrátt fyrir breytinguna stækkar dómkirkjusöfnuður Reykjavíkur ekki neitt. Jeg verð nú líka að segja það, að jeg lít svo á, að söfnuður þessi eigi alls enga kröfu á hendur ríkissjóði, að hann stækki kirkjuna. Þetta er því engin ástæða gegn sameiningunni.
Þá kem jeg að hv. 2. þm. Reykv. (MJ). Hann sagði, að hv. 2. þm. N.-M. (ÁJ) og mjer væri sama um það, hvernig prestakallaskipun er háttað, að till. mín, sem hv. 2. þm. N.-M. tók undir, væri sprottin af þessu. Þetta eru nú hvatirnar, sagði hann. Hann vildi láta það skína í gegn, að það væri hann, sem rannsakaði bæði hjörtun og nýrun. Hann sagði, að fyrst hefði verið fundið upp það ráð, að gera ráð fyrir, að presturinn þjónaði Þingvallasókn, en er það hefði ekki tekist, þá var komið með þessa fjarstæðu. Hv. þm. vildi draga það út úr till. minni, að hún hefði verið borin fram, þegar útsjeð var um hina. En jeg vil nú benda honum á það, að það atvikaðist nú svo, að jeg var ekki viðstaddur, þegar 2. umr. fór fram og hin till. var feld. Og jeg get lýst því yfir sem minni skoðun, að jeg tel þá skipun síður en svo hagkvæma. Jeg hefi viljað láta þetta koma fram, úr því að háttv. þm. (MJ) hreyfði þessu.
Þá sagði hv. þm. (MJ), að hjer væri verið að fara krókaleiðir og koma aftan að frv., og alt væri það af illum hvötum, sem hann gerði okkur upp. Hann gat þessa í sambandi við þann samanburð, sem jeg gerði á þessari till. minni og prestakallaskipuninni á nokkrum stöðum á landinu, að prestsþjónusta í Dalasýslu væri með öllu ófullnægjandi. Jeg ætla nú að láta þá guðfræðingana, hv. 2. þm. Reykv. (MJ) og hv. þm. Dal. (JG), eigast við um þetta. En jeg býst við því, að hv. þm. Dal. álíti því fullsæmilega fyrir komið, úr því að hann gerði enga aðra sjerstaka ráðstöfun út af brottveru sinni.
Þá ætla jeg nú að athuga, hvaða „fjarstæða“ það er, sem jeg legg til með till. minni. Hjer á að vera um svo miklar vegalengdir að ræða, að þetta geti þegar ekki komið til mála þess vegna. En það, sem jeg sagði um það atriði og um það, hvernig veginum væri háttað og að hjer væri um að ræða eitt hið snjóljettasta svæði landsins og engar tálmanir af þeim völdum, því hefir enginn hróflað við og ekki einu sinni gert tilraun til að hrekja. En það, sem jeg sagði um fyrirætlanirnar um áframhaldið af akveginum í Kjós og brú á Laxá, það vildi hv. 2. þm. Reykv. (MJ) vjefengja. Hann blandaði þar saman fastákveðnum fyrirætlunum um lagningu Kjósarvegarins í sambandi við not Kjósar og Kjalnesinga af þessum vegi og því, sem til tals hefir komið um akvegasambandið við Borgarfjörð með mótorferju á Hvalfirði, en það er hugsað sem einn liðurinn í akvegarsambandinu milli Norður- og Suðurlands. Um þetta hefir nú aðeins verið lauslegt umtal, en engin ákvörðuntekin. En lagning Kjósarvegarins er fullkomlega ákveðin og á þann hátt, sem jeg gat um á dögunum, að verkinu ásamt brúnni á Laxá mun verða lokið 1930. Og þó að þarna sje um þjóðveg að ræða, þá leggja Kjalnesingar og Kjósarmenn fram um 1/4, kostnaðar til þess að flýta fyrir vegarlagningunni og með tilliti til hinna miklu afnota af veginum. Hin árlegu fjárframlög eru miðuð við það, að verkinu verði lokið á þeim tíma, sem jeg nefndi. Það stendur því óhrakið, sem jeg sagði um þetta, þrátt fyrir andmæli hv. 2. þm. Reykv. Vil jeg líta svo á, að vjefengingar háttv. þm. hafi komið af ókunnugleika á málinu, en ekki af öðrum ástæðum. Því að jeg vil ekki láta mig henda þá óhæfu að halda því fram, að skoðanir manna á landsmálum sjeu sprottnar af óheiðarlegum hvötum.
Þá vildi hv. þm. (MJ) gera lítið úr því, að það yrði til mikilla nota fyrir prestinn, þó akvegur kæmist alla leið inn í Kjós og daglegar bílferðir yrðu þaðan og til Reykjavíkur, því að það mundi svo dýrt fyrir prestinn að ferðast í bíl. Alment tekið er það nú svo um bílferðir, að það eru ódýrustu ferðirnar, sem menn eiga völ á hjer á landi. En auk þess stendur þarna alveg sjerstaklega á hvað þetta snertir. Þegar þetta akvegasamband er komið inn í Kjós, þá verður vitanlega myndaður fjelagsskapur af bændum í Kjós og á Kjalarnesi um það að kaupa bíl eða bíla til að flytja mjólk og aðrar afurðir daglega til Reykjavíkur, og það er ekki að efa, að Reynivallapresturinn — en Reynivellir eru besta bújörðin þar í sveit — muni verða með stærstu ef ekki stærsti hluthafinn í því fyrirtæki. Má af því ráða, hvað óbærilega dýrt honum mundi verða að sitja í þessum vögnum, þegar þeir í áætlunarferðum sínum til og frá Reykjavík renna um sóknirnar. En það hagar nefnilega þannig til, að vegurinn til Reykjavíkur liggur í gegnum allar sóknirnar, og liggja flestir bæirnir tiltölulega stutt frá akveginum, svo að það er ekki nema dálítill spölur af þjóðveginum heim að bæjunum vel flestum. Það sýnist því nokkurn veginn víst, að þrátt fyrir vegalengdina yrði þetta eitt af hægustu prestaköllum á landinu, þegar vegur er kominn og fast skipulag á ferðirnar. Þá er hitt atriðið, sem taka verður tillit til, fólksfjöldinn í sóknunum. Hv. 2. þm. Reykv. sagði, að það níundi vera um 1000 manns í Lágafells- og Brautarholtssóknum, eða þessum sóknum, sem jeg hefi lagt til, að yrði bætt við Reynivallaprestinn. Jeg hefi nú athugað manntalið, og samkvæmt því eru þarna ekki 1000 manns og ekki 500, heldur 472. Það er ekki einu sinni helmingur af þeim mannfjölda, sem hv. þm. nefndi. Og í Saurbæjar- og Reynivavllasóknum eru ekki nema 390 manns. Mannfjöldinn í öllum sóknunum verður þá ekki nærri eins mikill og hv. 2. þm. Reykv. taldi, að væri í tveimur þeirra. (MJ: Samkvæmt hvaða manntali er þetta?). Það er samkvæmt manntalinu frá 1920. Og jeg býst við, að þar sem þessar sveitir liggja svo nærri Reykjavík, sem sogar til sín fólkið úr sveitunum, að ekki hafi þar fjölgað síðan.
Jeg vænti þess, að þegar menn hafa fengið þessar upplýsingar, verði öllum það ljóst, að það er engin fjarstæða, sem jeg legg til um skipun þessara mála, heldur alveg það gagnstæða. Jeg hygg, að þegar búið er að leggja þarna veg, þá verði þetta samanlagt eitt af allra hægustu brauðum landsins.
Þá gat hv. 2. þm. Reykv. þess, að núverandi prestur á Reynivöllum væri þessu mótfallinn. En það eru vitanlega engin rök á móti málinu, þó að svo væri, að hann vildi nú ekki auka starfsvið sitt; hann er orðinn roskinn maður. Þessi sameining er jafnrjettmæt og sjálfsögð fyrir því, þó hún ef til vill geti ekki komist á fyr en við næstu prestaskifti á Reynivöllum. — Nei, ef sníða ætti löggjöf landsins hvað þetta snertir eftir því, sem hver einstakur embættismaður legði til málanna, þá er jeg nú hræddur um, að það sje að minsta kosti ekki leiðin til að fá fastari grundvöll undir skipun þessara mála en þann, sem nú er.
Jeg er af þeim ástæðum, sem jeg nú hefi greint, á móti því að stofna þétta algerlega óþarfa embætti, og það því fremur, sem full ástæða er til að draga frekar úr kostnaði við embættaskipun vora heldur en auka hann.
Þá skal jeg minnast með nokkrum orðum á brtt. hv. þm. Dal. (JG), sem útbýtt var hjer á fundinum og hann hefir mælt með. Jeg vil benda háttv. þm. á það, að munurinn á hans till. og minni er sá, að með minni till. er komið góðu og heppilegu framtíðarskipulagi á þessi mál fyrir alla aðilja, en þrátt fyrir till. hv. þm., þó að hún verði samþ., þá má ganga út frá því sem gefnu, að sú sameining, sem hann gerir ráð fyrir, komi aldrei til framkvæmdar. Jeg verð að líta svo á, að það að samþ. brtt. hv. þm. Dal. sje í rauninni það sama og að samþ. frv. óbreytt. Hv. þm. sagði, að ýmsir væru á móti því að leggja niður Þingvallaprestakall, og jeg held þá, að þeir sömu menn hljóti að vera jafnt á móti því, þó að það sje gert með þessu móti. Hv. þm. (JG) var að tala um aðra skipun á þessu, en kvaðst ekki geta um það dæmt sökum ókunnugleika í þessum hjeruðum, og er það vorkunn, en hann ætti þá að taka tillit til álits þeirra, sem kunnugri eru og geta bygt till. sínar á kunnugleika. (JG: Þeir segja sitt hvet). Jeg þykist nú hafa gert svo ljósa og góða grein fyrir rjettmæti minnar till., að hv. þm. sje vorkunnarlaust að taka afstöðu til málsins, bygða á þeim upplýsingum.