16.05.1927
Efri deild: 75. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 3578 í B-deild Alþingistíðinda. (2198)
2. mál, stjórnarskipunarlög
Frsm. minni hl. (Ingvar Pálmason):
* Þess hefir verið getið af háttv. frsm. meiri hl. stjórnarskrárnefndar, að nefndarmenn hafi ekki getað orðið sammála. Við erum tveir nefndarmenn, sem ekki höfum sjeð ástæðu til að koma fram með brtt., og má því segja með sanni, að það sjeu aðeins 2/5 hlutar nefndarinnar, sem telja sig meiri hluta. Jeg vildi geta þessa þegar og benda á það, sem öllum má vera ljóst, er athuga brtt. á þskj. 569 og 578, að þar er ekki samfeldur meiri hl. Hefði því verið rjettast að segja, að brtt. á þskj. 569 væru frá öðrum minni hl.
Jeg skal geta um ástæðuna til þess, að við tveir komum ekki fram með brtt., og byrja þá á því að lýsa yfir, að jeg tel stjórnarskrárbreytingu svo alvarlegt mál, að ekki megi hafa það að leikfangi. En það sýnir meðferð málsins í þinginu, að hjer ræður ekki nein ein stefna. Það er öllum kunnugt, að stjfrv. fór aðallega fram á þær þrjár aðalbreytingar á stjórnarskránni, sem hv. 2. landsk. (IHB) tók fram áðan, sem sje, að þing skyldi haldið aðeins annaðhvert ár, að lengt væri kjörtímabil kjördæmakosinna þingmanna, en stytt kjörtímabil landskjörinna og landskjörnir háðir þingrofi. Og í þriðja lagi, að varamenn tækju við af landskjörnum meðan entist.
Jeg lýsti afstöðu minni hjer við 2. umr. og tók þar skýrt fram, að jeg væri á móti því að lengja kjörtímabil kjördæmakosinna þm., en stytta kjörtímabil landskjörinna, og algerlega á móti því, að þingrof næði til landskjörs. Jeg bar svo fram brtt. um að samræma kosningar beggja, færa þær saman án þess hróflað væri við kjörtímabili. Sú brtt. mætti hjer mótspyrnu, sjerstaklega af hálfu hæstv. forsrh., og jeg tók hana þá aftur, vegna þess að jeg bjóst við, að hægt mundi að koma henni síðar að, ef þörf yrði á. Eftir ítarlega íhugun hefi jeg þó afráðið að koma ekki fram með hana, vegna þess að meðferð frv. hefir sýnt, að hjer er ekki um neina fasta stefnu að ræða. Jeg skal þessu til sönnunar benda á, að eins og frv. var fyrst, var lagt til, að kjörtími landskjörinna væri styttur í 6 ár, en hinna lengdur í 6 ár. Nú hefir hv. Nd. haft hausavíxl á hlutunum og stytt kjörtímabilið í 4 ár. Fæ jeg ekki betur sjeð en að stjórnin sje ánægð með það, og það sýnir, að þetta hefir ekki verið stefnuatriði hjá henni. Það, sem þótti ótækt hjá mjer í vetur, þykir nú ágætt. Virðist þetta benda til svo mikils alvöruleysis, að jeg þvæ hendur mínar af því að koma nærri þessum breytingum stjórnarskrárinnar.
Við 2. umr. í hv. Nd. var klipt stórum aftan af frv., en við 3. umr. er bætt við það síðari hluta þess, sem nú er, um kosningarrjett o. fl. Hver kom þessum breytingum fram? Þær eru bornar fram af manni, sem ekki vill gera neina breytingu á stjórnarskránni!
Eina bótin, sem er í frumvarpinu, er sú, að hafa þing annaðhvert ár. Að því getur orðið sparnaður. En þann tvísýna sparnað vil jeg ekki kaupa fyrir þá grautargerð, sem frv. er nú. Eins og málið horfir nú við, verð jeg að gefast upp við að bæta frv. Jeg mun að vísu ljá þeim brtt. atkvæði, er nálgast það, sem jeg vil, en jeg sje mjer ekki fært að greiða frv. atkvæði út úr deildinni.
Jeg sje ekki ástæðu til að tala um einstakar brtt., en aðeins geta þess, að 1. brtt. meiri hlutans er þetta sama, sem verið hefir, að koma fram breytingum í einhverri mynd. Hjer er engin föst stefna. Hv. meiri hl. hefir ekkert við 4. gr. að athuga, sem kollvarpar því, er stóð upphaflega í stjfrv. Jeg mun greiða atkv. 1. brtt. hv. 2. landsk. (IHB) og einnig 2. brtt., sem er í samræmi við það, sem jeg hjelt fram hjer við 2. umr. Um hinar brtt. á þskj. 578 skiftir litlu máli og er óþarfi að fjölyrða um þær. Það er rjett hjá hv. flm. (IHB), að 5. og 6. brtt. á þskj. 578 fjalla um svipað efni og 4. brtt. á þskj. 569, en jeg geri ekki mikinn mun þeirra og greiði víst engri þeirra atkvæði.
Þegar nú ekki hefir verið hægt að sýna fram á það, að þessi stjórnarskrárbreyting feli í sjer betra fyrirkomulag en verið hefir, heldur ýmsa galla, þá er viðurhlutamikið af Alþingi að samþykkja hana. Jeg er alveg viss.um það, að þjóðin er svo þroskuð, að ef hún hefði haft tíma og tækifæri til þess að átta sig á málinu, þá vildi hún ekki þessa stjórnarskrárbreytingu. Jeg veit ekki, hvaða atriði það getur verið nú í þessu frv., sem nokkrum er alvara með, að þurfi fram að ganga, nema ef vera skyldi fækkun þinga. En frv. hefir verið teygt hjer í þinginu eins og hrátt skinn, þangað til hver þykist geta hangið á sínum skækli.
Afstaða mín til málsins er skýr og hún er í samræmi við framkomu mína á fyrri þingum. Það gleður mig að vissu leyti, að hv. 2. landsk. hefir sýnt þá röggsemi af sjer að vera í andstöðu við sinn flokk, því að það sýnir mikinn stjórnmálaþroska.
*Ræðuhandr. óyfirlesið.