10.02.1928
Neðri deild: 19. fundur, 40. löggjafarþing.
Sjá dálk 3033 í B-deild Alþingistíðinda. (2773)
36. mál, skipting Gullbringu- og Kjósarsýslu í tvö kjördæmi
Sigurður Eggerz:
Jeg verð að biðja hæstv. forseta afsökunar á því, þó að jeg verði að víkja að nokkrum atriðum, sem í raun og veru koma ekki beinlínis við þessu máli, þar sem jeg verð að svara hv. sessunaut mínum (HjV). Sá hv. þm. fór að tala um framboð mitt í Gullbringu- og Kjósarsýslu, en jeg vil aðeins upplýsa það, að það var ekki jeg, sem sóttist eftir stuðningi jafnaðarmanna þar. Það voru foringjarnir í Hafnarfirði, sem buðu mjer hlutleysi, ef jeg byði mig fram.
Sama er að segja um borgarstjórakosninguna hjer; jeg var mjög beðinn um að bjóða mig fram við borgarstjórakosninguna, og jeg hafði tvisvar sinnum sagt nei við því, áður en jeg ljet til leiðast að gera það. En þetta er aðeins lítið sýnishorn af því, hvernig hv. sessunautur minn fer með sannleikann. Það er eins og sannleikurinn hafi ekkert gildi fyrir hv. þm., ef hann þarf að ná sjer niðri á einhverjum.
Þá kom hv. þm. að bankastjórastöðunni. Það er nokkuð, sem jafnan er gripið til, ef einhver ástæða þykir til að reyna að komast nálægt mjer. En nú er eitt í þessu sambandi, sem vert er að taka eftir. Árið 1924 átti þessi bankastjóraskipun sjer stað. Jeg sat þrjú ár á þingi eftir það án þess að nokkur fyndi að þessu, og jeg minnist þess ekki, að blað þessa hv. þm., Alþýðublaðið, fyndi þá nokkuð að þessu. Það er fyrst nú, sem þarf að fara að taka það fram, og það gleður mig, að eftir að jeg er búinn að taka svo mikinn þátt í stjórnmálum sem jeg hefi gert, að það er ekkert annað, sem hv. andstæðingar hafa á takteinum. Það er altaf þetta sama hjá jafnaðarmönnum, upp aftur og aftur. Þeir ættu að fá sjer „grafófón“ til þess að láta syngja þessa klausu inn í hann, svo að þeir á eftir gætu trekt hann upp í það óendanlega og látið hann syngja sömu klausuna aftur og aftur fyrir sig. Nú er það svo, að jeg hef einu sinni gert grein fyrir þessari bankastjóraskipun, í blaðinu Vísi. Það var vegna árásar á mig, sem birtist í Nýja sáttmála Sigurðar Þórðarsonar, og vil jeg ekki fara að taka fram aftur öll þau rök, sem jeg bar þá fram. En það, sem þá var mest ráðist á mig fyrir, var það, að jeg veitti mjer þessa stöðu sjálfur, en frá því hefi jeg skýrt, að ef jeg hefði sent umsókn um stöðuna, þá átti jeg víst að fá veitingu fyrir henni. Hitt er líka rjett, að margir þeir menn, sem taldir eru með bestu mönnum þessarar þjóðar, þeir vildu styðja mjög fast að því, að þessi skipun yrði gerð. Það er enn rjett að taka það fram, að það er fordæmi fyrir þessu, því að þegar Hannes heitinn Hafstein var formaður bankaráðsins, þá veitti hann sjer, með aðstoð bankaráðsins, þessa stöðu. Auk þess er þess að gæta, að ráðuneytið tók þátt í veitingunni, en ekki jeg einn. En fyrir það, að jeg fór í þessa stöðu, er jeg búinn að spara ríkissjóði sem svarar 20 þús. kr. í eftirlaun, og ef jeg verð þar lengi, mun það ekki spara ríkissjóði lítið fje, og ef jeg hefði farið þá leiðina, að taka eftirlaun, en ekki tekið bankastjórastöðuna, þá hefði jeg áreiðanlega verið víttur fyrir það líka, og ef jeg hefði sótt um stöðuna, þá hefði það sjálfsagt verið talið pólitísk hrossakaup. En þegar jeg sit hjer hjá hinum hv. sessunaut mínum, sem dáist að hinum rússnesku valdhöfum (HjV: Er það jeg?), sem láta höfuðin fjúka fyrir gott orð, þá furðar mig á, að þeir skuli taka sjer ekki meira stórræði en þetta svo nærri. Kommúnistar og jafnaðarmenn standa hjer saman, og það er þess vegna merkilegt, að þessir menn, sem eru svo miklir aðdáendur þeirra rauðu í Moskva, skuli ráðast á mig fyrir þetta, og þá fyrst nú vera farnir til þess, en ekki löngu áður.
Þá er það ennþá eitt, sem jeg vil leyfa mjer að taka fram, að það hefir stundum verið órótt kringum stöður eins og þessa, en sessunautur minn má vita það, að jeg hefi ekki skirst við að ganga fram og berjast fyrir öllu því, sem jeg hefi álitið rjett og sanngjarnt, og það jafnvel þó að jeg mætti búast við, að reynt yrði að koma mjer burt frá þessari stöðu. En það er náttúrlegt um þann hv. þm., að hann er svo ósjerplæginn og svo óeigingjarn, að hann dæmir slíka hluti sem þetta miklu harðara en aðrir. Slíkur maður, sem fórnar sjer fyrir alþýðuheill, verður andvaka um nætur af áhyggjum og er orðinn þvengmjór af stöðugri umhugsun og áhyggju fyrir fátæklingunum; maður, sem þýtur úr einu gróðafjelaginu í annað, en sýnir „kapitalinu“ altaf sama kuldann.
En þegar hv. þm. dæmdi um þessa bankastjóraskipun, þá greip hann hana algerlega út úr öllu samhengi og athugaði ekki, hverjar ástæður þar lágu til grundvallar. Þá sagði sami hv. þm., að það væri undarlegt, að jeg væri að minnast á þessa dönsku peninga, jeg, sem væri þjónn dansks auðvalds. Er hv. þm. svo illa að sjer í okkar pólitísku sögu, að hann viti ekki það, að hinir stjórnskipuðu bankastjórar eru einmitt settir þar til þess að gæta hagsmuna landsins í Íslandsbanka, til að gæta íslenskra hagsmuna gagnvart dönskum? En svona snýr þessi hv. þm. öllu við; hann kallar þá menn þjóna hins danska valds, sem Alþingi Íslendinga og stjórn hefir skipað til þess að vera á verði um málefni þjóðarinnar.
Ef íslensk alþýða athugaði dálítið, hverju leiðtogar hennar halda stundum fram, mætti undarlegt heita, þegar hún ræki sig á ósannindi þeirra og rangfærslur, ef henni yrði ekki að hugsa sem svo: Hvar er sómatilfinning þeirra manna, sem leyfa sjer að bera slík ósannindi fram á Alþingi, sem hægt er að mótmæla með því einu að vísa í lög landsins? Nei, sannleikurinn er sá, þegar alt er athugað, að hv. þm. er ekki svo reiður yfir þessari bankastjóraskipun, en samviska hans er dálítið mórauð. Það eru sumir menn, sem ganga með kýli, og þegar komið er við þessi kýli, þá hrökkva þeir við, og það er það, sem valdið hefir þessari reiði hv. þm. Þegar jeg gerði grein fyrir atkvæði mínu með mjög hógværum orðum, þá mintist jeg á mál, sem sló samvisku hv. þm. Það var fjeð, sem danskir stjórnmálamenn hafa veitt einum flokki þessa lands. Hv. þm. Ísaf. fór að spyrja mig, hvaða sannanir jeg myndi geta fært fyrir þessu. Jeg veit ekki betur en að sannanirnar sjeu komnar fram fyrir löngu; jeg þarf ekkert annað en að líta í Morgunblaðið frá 9. sept. 1927. (Hlátur á áheyrendapöllunum). Já, það eru ýmsir, sem hlæja að þessu nú, en þeir munu tímarnir koma, að annað verður en hlátur yfir þessu máli hjer á landi. Í Morgunblaðinu þennan dag segir svo:
„Protokol for den 20. socialdem. Partikongres í Vejle den 12.–15. Juni 1927, samt . . . Regnskabsoversigt 1923–'27“.
Á bls. 18–19 í kaflanum um Regnskab . . . 1923–1927 birtist reikningur yfir „Valgfondets Regnskab for Aarene 1923–1926“. Þar stendur skráð tekjumegin m. a. þetta:
„Indkomne Bidrag til Valget paa Island (1923) fra Fagforbundet kr. 2370,00“.
En gjaldamegin stendur þetta skráð:
„Valget paa Island 1923, Folketingsvalget og Landstingsvalget 1924 Samt Folketingsvalget 1926 ... Kr. 320296,00 — þrjú hundruð og tuttugu þúsund, tvö hundruð níutíu og sex krónur“.
Þarna er beinlínis talað um „Valget paa Island“, þarna er beinlínis í þessum „Portokol“ fært til útgjalda fje, sem veitt er til útgjalda á Íslandi. Þarna liggur sönnunin, og jeg veit ekki betur en að jafnaðarmenn hafi ekki mótmælt þessu. En annað atriði er óupplýst í þessu máli; það er, hve mikið fje hefir verið sent hingað. Það er nú fullkomlega upplýst, að hingað hefir verið sent danskt fje til kosningabaráttu, — eins þungt og það er að þurfa að tala um slíkt hjer á Alþingi Íslendinga. Það er dregið undir eitt, kostnaður þar og hjer við þingkosningar.
Þegar erlendir menn fara að íhuga það, hvað þessir íslensku menn hugsi um sjálfstæði lands síns, — hvílík auðmýking er þetta þá ekki? Eða er hægt að auðmýkja hina íslensku þjóð meira með öðru en þessu? Jeg verð að segja það, að þegar mjer barst þessi fregn, þá setti mig hljóðan; mjer var sorg í huga og jeg var algerlega sannfærður um það, að þegar þjóðinni væri orðið þetta nægilega ljóst, þá myndi hún verða slegin þungum harmi. Og það er mín trú á jafnaðarmönnunum íslensku, að foringjar þeirra muni á sínum tíma ekki fá litla óþökk frá þeim, þegar þeir fyrst hafa gert sjer það ljóst, hvað foringjar þeirra hafa gert. Ennþá hafa þeir ekki risið í gegn foringjum sínum, en eftir því, sem jeg þekki íslenska alþýðu, þá er jeg viss um, að það er ómögulegt að gylla þetta svo fyrir henni, að hún sjái ekki, að það er verið að draga hana út í það mesta foræði, sem hægt er að hugsa sjer.
Nú hefir ekki verið upplýst um það, hve mikið þetta fje er, og jeg get því miður ekki upplýst það heldur, en það væri hægra við að fást, ef þeir foringjar Alþýðuflokksins, sem hjer eiga sæti, vildu gefa dálitlar upplýsingar um það, hversu mikið þetta fje er, úr því að þeir álíta ekkert athugavert við að taka á móti því. Og fyrst þeir hafa tekið við dönsku fje til stjórnmálastarfsemi hjer á landi, hví segja þeir þá ekki frá því, hve mikið það er? Ætli menn renni ekki grun í ástæðuna til þess, að ekki er skýrt frá neinu um það, — að fjeð er líklega miklu meira en menn grunar, því að annars myndu þeir skýra frá þessu.
Jeg þarf væntanlega ekki hjer að draga upp mynd af því, hverja þýðingu það hefði fyrir þessa þjóð, ef einu af stjórnmálaflokkum þessa lands ætti vöxt sinn að þakka fje sambandsþjóðar vorrar. Jeg geri ráð fyrir, að mönnum sje svo kunnugt það samband, sem er á milli Íslands og Danmerkur, að þeir viti, hvað það þýðir. Þegar 15 ár eru liðin frá þessum tíma, þ. e. árið 1943, þá getum við sagt upp sambandslagasamningnum, og þá getum við losað okkur við þá miklu ágalla, sem á þessum samningi eru. En eins og kunnugt er, þá hafa Danir, eins og kallað er, ábúðarrjett á landinu. Hvernig Alþingi hefir litið á þetta mál, má sjá af því, þegar enskur maður vildi fá undanþágu frá fiskiveiðalöggjöfinni á síðasta ári. Hann vildi fá undanþágu fyrir 10 botnvörpunga og bauð ýms fríðindi á móti. Alþingi vildi ekki líta við þessu. En þann sama rjett, sem enska manninum var neitað um, höfum við gefið þjóð, sem er á fjórðu miljón manna. Þegar að úrslitastundinni líður, þá hefir það sína miklu þýðingu, að Íslendingar þekki sinn vitjunartíma. Þeir verða þá að vera reiðubúnir til að greiða svo atkvæði, að þeir geti losað sig við þennan ábúðarrjett. En ef Danir koma hjer upp flokki í landinu og magna hann með meiri og meiri fjárstyrk, — hver getur þá niðurstaðan orðið við atkvæðagreiðsluna 1943? Þess vegna er það, að hv. sessunautur minn ætti síst að brosa svo mjög, þegar verið er að tala um þetta mál, og síst að vera að hreykja sjer svo að koma hjer fram sem siðameistari, maður, sem lýtur svo lágt að vera samsekur öðrum um það að taka á móti fje frá sambandsþjóð vorri, sem vjer höfum undanfarin ár háð hart stríð við, til þess að geta náð rjetti vorum. Þessi maður beygir sig svo lágt fyrir danska gullstraumnum, að hann gleymir allri sögu þjóðarinnar í fortíð og framtíð; en hvort það er til þess að geta væntanlega stungið meiru dönsku gulli í vasa flokksins, ætla jeg ekki að segja.
Jeg hjelt ekki nema stutta ræðu í gær til þess að gera grein fyrir atkvæði mínu, því að mjer virðist það svo ljóst, að þeir menn, sem heita mega óspiltir Íslendingar, hljóti að skilja, hvað hjer er á ferðum, og mjer finst, að öllum hljóti að vera það ljóst, að jeg get ekki á nokkurn hátt greitt atkvæði með þessu frv., sem, eftir því sem á undan er gengið, mun gefa foringjum þessa flokks enn á ný eitt sæti á Alþingi í sínar hendur. Jeg held því fram, að „princip“ í svona málum eins og þessu verði að víkja; hagsmunir þjóðarinnar heimta þá, að við stöndum allir sem einn maður. Þegar sambandsþjóðin er að auka vöxt þessa flokks, sem hugsar eins og hún um 6. gr. sambandslaganna, þá verðum við að setja hart á móti hörðu og hugsa lengra en til dagsins í dag. Við verðum að minnast þess, að við, fulltrúar þjóðarinnar, höldum höndum yfir framtíð hennar, og ef allir góðir Íslendingar standa fast saman gegn hinu erlenda valdi, þá fer alt vel. En ef erlenda valdið getur teygt sig lengra og lengra inn á milli okkar og gert gullþræði sína sterkari og sterkari, þá veit enginn, hvernig fer.
Aldrei hefi jeg greitt atkv. hjer á Alþingi með betri samvisku en jeg mun nú gera, þegar jeg greiði atkv. á móti því, að mennirnir með dönsku gullþræðina fái hjer eitt nýtt sæti í sínar hendur, því að þeirra völd eru orðin of mikil hjer.