03.04.1928
Efri deild: 64. fundur, 40. löggjafarþing.
Sjá dálk 4248 í B-deild Alþingistíðinda. (3692)
62. mál, atkvæðagreiðslur utan kjörstaða við alþingiskosningar
Erlingur Friðjónsson:
Jeg vil segja nokkur orð út af brtt. við 6. gr. Jeg þykist vita, að meiri hl. vilji ógjarnan að þetta ákvæði verði til að tefja kosningarnar, en jeg er viss um, að það verður til þess. Það er ákveðið með brtt., að þau atkvæði, sem greidd eru utan kjörstaðar, skuli lesin upp og athuguð, áður en sjálf kosningarathöfnin byrjar, og getur þetta í mörgum tilfellum orðið til þess að tefja fyrir. Jeg vil geta þess, að við síðustu kosningar á Akureyri átti að hafa þessa aðferð, sem samkvæmt núgildandi lögum er heimilt að nota, ef einn maður úr kjörstjorn æskir þess. Nú var það svo, að einn maðurinn í kjörstjórn óskaði eftir þessu, og var það því gert. En þegar búið var að lesa upp helming atkvæða og eyða í það 1½ klukkutíma, var orðin svo mikil þröng á kjörstaðnum af kjósendum, að ófært þótti að draga það lengur að leyfa kjósendum að greiða atkv. Hefði þessu verið haldið áfram, hefði það tafið kosninguna um 3 klukkutíma. Nú reyndist það svo, að hver kjördeild afgreiddi ekki nema 60–70 kjósendur á klukkustund, svo að það hefði munað miklu, ef atkv. utan kjörstaðar hefðu verið látin tefja í 3 stundir fyrir. Það verður ekki sjeð, að ástæða sje til að breyta frv. frá því, sem það nú er. Jeg fæ ekki sjeð, að nokkur minsta ástæða sje til að láta skriflegu atkvæðin ganga fyrir kosningu þeirra, sem á kjörstað koma. Í frv. og brtt. nefndarinnar er gert ráð fyrir, að sá maður, sem er staddur á kjörstað á kjördegi, verði að greiða atkv. aftur, þótt hann hafi greitt það áður utan kjörstaðar. Mjer skildist á hv. frsm., að kaupstaðirnir yrðu taldir kjörstaðir, þótt þeir sjeu kjördæmi út af fyrir sig, og að sá maður, sem heima væri á kjördegi, yrði að greiða þá atkvæði, jafnvel þótt hann hefði greitt það áður. Núgildandi lög eru skilin á þennan veg, svo að það er ekki óeðlilegt, þótt frv. sje skýrt þannig. En ef lesa á upp skriflegu atkvæðin áður en kosningin byrjar, rekur sig hvað á annað, því að það eru meiri líkur til þess, að það vitnist, þegar kemur fram á kosninguna, hvort sá maður, sem um er að ræða, er mættur á kjörstað eða ekki, en síður verði þess vart í byrjun kosningar. Jeg hefi verið að velta því fyrir mjer, hvaða ástæða væri til þessarar brtt. meiri hl. Í ræðu hv. frsm. kom ekki fram, að nokkur ástæða væri fyrir því að láta þá kjósendur, sem greitt hafa atkvæði fyrir kjördag, ganga fyrir um rannsókn á atkvæðum sínum, þar sem bersýnilegt er, að það tefur aðra.
Mjer dettur ekki í hug að neita því, að í mörgum kjördæmum er óhætt að byrja á því að lesa upp atkvæði, greidd utan kjörstaða. En ef til eru eitt eða fleiri kjördæmi, sem þetta mundi gera kosninguna tafsamari í, þá er ástæðulaust að binda þetta ákvæði í lögin. Það mætti vera heimild í lögunum til að breyta út af þessu, ef á annað borð það er ekki greinilega ákveðið, að atkvæði greidd utan kjörstaðar skuli ekki talin fyr en kosningu er lokið; en það tel jeg langbest. Kosningarnar byrja um hádegi; í kaupstöðum nota margir verkamenn tímann á eftir borðunartímanum til að neyta atkvæðisrjettar síns, og þótt þetta gildi ekki alment, þá er full ástæða til að taka til greina þarfir eins eða fleiri kjördæma, ef ekkert sjerstakt mælir á móti því. Jeg legg því á móti því, að 5. brtt. a-liður minni hl. nefndarinnar verði samþykt.
Jeg vil benda nefndinni á, að í b-lið 5. brtt. stendur villa, sem nefndin hefir ekki íhugað. Þar stendur svo: „Komi það í ljós, að hlutaðeigandi standi ekki á kjörskrá, eða sje staddur á kjörstaðnum eða sje búinn að greiða atkvæði“ o. s. frv. Orðin „eða sje búinn að greiða atkvæði“ koma ekki til greina, ef brtt. meiri hl. verður samþykt. (JBald: Það skaðar ekki, þó þau standi). Þau eru þýðingarlaus vitleysa.
Jeg hefi ekki ástæðu til að segja meira að svo komnu. Ef þessi brtt. verður samþykt, þá geri jeg ráð fyrir að koma fram með brtt. við 3. umr. til að draga úr þessu atkvæði, sem er til stórskemda á frv. Jeg skal geta þess, að hinn upphaflegi flm. frv. hafði orðað gr. svipað því og minni hl. nefndarinnar vill nú orða hana. En þegar jeg benti honum á reynslu Akureyringa, þá breytti hann því í það horf, sem það nú er í frv.