20.02.1928
Neðri deild: 27. fundur, 40. löggjafarþing.
Sjá dálk 1452 í B-deild Alþingistíðinda. (520)
27. mál, bændaskóli
Pjetur Ottesen:
Jeg hreyfði því hjerna á dögunum, þegar frv. það um breytingar á bændaskólunum, sem þeir flytja, hv. þm. Mýr. og hv. 2. þm. Skagf., var til umræðu, að jeg væri andvígur þeirri stefnu, sem að nokkru leyti kom fram í því frv., en sem bert kemur fram í þessu frv., að skólabúin verði rekin fyrir ríkisreikning. Jeg sje, að landbn. hefir fallist á þá stefnu. Nefndinni virðist þó ekki vera fast í hendi með það, þar sem hún vill láta skoða sínar tillögur um samþykt frv. aðeins sem bráðabirgðatillögur. Um þetta atriði, ríkisrekstur á skólabúunum, hefi jeg það eitt að segja, að jeg álít það síst vera til bóta. Jeg hygg, að samkvæmt þeirri reynslu, sem fjekst áður fyr, meðan búin á bændaskólunum voru rekin fyrir ríkisreikning, sje þetta alveg öfugt spor. Hæstv. forsrh. vildi halda því fram, að ekki væri hægt að koma við auknu verklegu námi á annan hátt. Þetta er með öllu órökstutt hjá hæstv. ráðh.; það eru ekki fyrir hendi neinar staðreyndir, sem benda í þessa átt. Jeg vildi fyrst fá reynslu um það, hvort ekki gæti farið saman aukið verklegt nám og einkarekstur búanna. Mjer finst það vera sjálfsagður hlutur að athuga fyrst, hvort þetta tvent getur ekki vel farið saman. Ef reynslan sýnir, að svo er ekki, þá horfir málið öðruvísi við. Jeg er því alveg á móti þessu og jeg undrast það mikillega, að landbn. skyldi undireins hoppa inn á þessa braut, án þess að fengin væri reynsla fyrir því, hvort ekki væri hægt að sameina aukið verklegt nám og einkarekstur skólabúsins. Jeg þykist þess fullviss, að á Hvanneyri væri þetta hægt, og jeg er í litlum vafa um, að þetta mætti líka gera á Hólum. Það verður vitanlega að gæta þess, þegar skólabúin eru leigð, að forstaða þeirra sje ekki falin öðrum mönnum en þeim, sem trúandi er til þess að reka þau myndarlega í alla staði. Nemendur verða að eiga kost á að kynnast myndarlegum búrekstri samfara hinu bóklega námi.
Jeg skil nál. landbn. þannig, að hún ætli að setjast á frv., sem flutt var hjer um daginn og jeg gat um í upphafi ræðu minnar, og láta það ekki koma fram. Í því efni skírskota nefndarmenn til þess, að á síðasta þingi var skipuð milliþinganefnd í landbúnaðarmálum, sem meðal annars átti að athuga bændaskólalöggjöfina. Þetta hefir auðvitað mikið til síns máls.
Það hefði óneitanlega legið næst, og enda að öllu sæmilegast, að hreyfa ekki við þessu máli nú, bíða heldur till. milliþinganefndarinnar. Og það er blátt áfram fjarri öllum sanni að fara nú að samþykkja í því stórfeldar stefnubreytingar á þessu þingi, eins og það að fara að taka upp ríkisrekstur, þar sem það líka er upplýst af manni úr milliþinganefndinni í landbúnaðarmálum, að hún hugsar sjer að bera fram tillögur um breytingar á tilhögun bændaskólanna strax á næsta þingi. Því tel jeg sjálfsagt að slá öllum breytingum á bændaskólalöggjöfinni á frest, þangað til milliþinganefndinni hefir unnist tími til að undirbúa málið. Vil jeg því leyfa mjer að leggja til, að málinu verði ráðið til lykta með svofeldri rökst. dagskrá:
Bændaskólamálið er eitt þeirra mála, sem milliþinganefndinni í landbúnaðarmálum er ætlað að taka til íhugunar og gera tillögur um. Með því að ætla má, að tillögur nefndarinnar um það efni verði komnar fyrir næsta þing, þykir ekki rjett að fara nú að gera hjer mikilsvarðandi lagabreytingar, sem komið gætu í bága við frambúðarskipun málsins, og tekur deildin því fyrir næsta mál á dagskrá.