25.03.1929
Efri deild: 31. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 280 í B-deild Alþingistíðinda. (129)
5. mál, rannsóknir í þarfir atvinnuveganna
Frsm. meiri hl. (Jón Jónsson):
Það hefir dregist nokkuð að afgreiða þetta mál úr nefndinni til 2. umr. Hefir hún haft málið til meðferðar á mörgum fundum, með því að lítið hefir verið að gera í nefndinni.
Þetta mál er eitthvert merkilegasta og nauðsynlegasta málið, sem fyrir þessu þingi liggur. Eins og allir vita, hafa búfjársjúkdómar gert mjög mikið tjón hjer á landi bæði fyr og síðar. Áður var það einkum fjárkláðinn og bráðapestin, en nú hefir mönnum í seinni tíð tekist, fyrir vaxandi þekking og rannsóknir, að finna ráð og meðul til þess að vinna bug á eða minsta kosti draga úr því böli, sem þessir tveir aðalsjúkdómar hafa fyr og síðar leitt yfir landbúnaðinn íslenska. Þó vantar ennþá herslumuninn, en jeg vona nú, að þingið sjái sóma sinn í því að láta nú ekki öllu lengur dragast að ganga milli bols og höfuðs á kláðanum. Í seinni tíð kveður einna mest að lungnaormaveiki og fjöruskjögri og fleiri búfjársjúkdómum, sem stafa af illu eða skemdu fóðri. Jeg get að vísu ekki gefið neina skýrslu um það tjón, sem þessir sjúkdómar valda árlega. Reyndar var safnað skýrslum um alidýrasjúkdóma samkv. lögum frá 1905, en þó undarlegt sje, held jeg, að aldrei hafi verið unnið úr þeim skýrslum. En hvað sem því líður, þá skal jeg geta þess, að árið 1927 hrundi niður búfje bænda í mörgum hjeruðum landsins, og eru dýralæknar ekki á einu máli um, af hverju hafi stafað. Sumir telja það lungnaorma, aðrir lungnabólgu og loks hefir því verið haldið fram, að orsökin hafi verið skemt fóður. En það eitt er víst, að ekki stafaði fjárfellir þessi af heyleysi, því það ár voru heybirgðir manna með mesta móti. Þá má hiklaust fullyrða, að árlega sje bændum bakað stórtjón af völdum fjöruskjögurs, Hvanneyrarveiki og fleiri þvílíkra kvilla. Þegar nú þessu er þannig háttað, ættu allir að vera sammála um það, að fylsta nauðsyn sje til að reyna að finna orsakir sjúkdómanna og ráð við þeim. Að þetta mætti takast, er ekki ósennilegt, og það með ekki ýkjamiklum kostnaði Flestir þeir menn, sem helst hafa vit og sjerþekkingu á þeim málum, munu líta svo á. Að minsta kosti þeir, sem jeg hefi talað við um þetta og leitað álits hjá. Sjálfur hefi jeg vitanlega litla þekking á þeim atriðum. Hinsvegar hefir verið leitað álits læknadeildar háskólans. Bendir álitið eindregið í þá átt, að þótt slíkar rannsóknir sem hjer ræðir um sjeu nokkuð kostnaðarsamar og taki langan tíma, þá sjeu þær líklegar til að leiða til árangurs, þannig að vinna að verulegu leyti bug á þessum sjúkdómum. Í sömu átt bendir og álit Skúla Guðjónssonar læknis í Kaupmannahöfn, sem er fræðimaður á þessu sviði. Hann telur þetta frv. æskilegt og líklegt að leiði til árangurs. Þess má og geta, að rannsókn búfjársjúkdóma er ekki hið eina hlutverk þessarar stofnunar. Engu síður er brýn þörf á að fá fóður rannsakað. Loks ætti slík stofnun sem þessi að geta framleitt bóluefni við bráðapest. Hingað til hafa verið nokkur mistök í því efni, og hygg jeg það hafi stafað af því, að ekki var hægt að prófa bóluefnið á sauðfje um leið og það var búið til. Með því að framleiða bóluefnið hjer ætti að fást meiri trygging fyrir því, að það væri góð vara. Þegar nú svo stendur á, virðist tæplega álitamál, að hefjast þurfi handa þegar í stað, eftir því sem efni og ástæður leyfa. Að vísu er ekki hægt að segja fyrirfram nákvæmlega, hvernig framkvæmdum skuli hagað eða hvaða kostnað slíkt hefði í för með sjer. Gert er þó ráð fyrir, að byrjað sje í smáum stíl, t. d. ráðinn einn kunnáttumaður, sem beiti sjer fyrir þessum málum og helgi þeim krafta sína óskifta. Svo er og gert ráð fyrir, að aðrar rannsóknarstofnanir landsins leggi liðsinni, og sömuleiðis aðrir kunnáttumenn í ýmsum greinum. Því næst sjeu keypt áhöld nokkurnveginn eftir þörfum. Þetta á alt að vera í smáum stíl í byrjun, en sje aukið um leið og nauðsyn og reynsla krefur og eftir því sem þing og þjóð sjer sjer lært.
Að lokum vil jeg benda á, að þetta frv. er aðeins heimildarlög fyrir stj., og jeg efast ekki um, að hún noti þá heimild varlega, og ekki nema að vel rannsökuðu máli. En þetta mál skiftir landbúnaðinn miklu, og er því þessi heimild ekki að ófyrirsynju gefin. Með tilliti til þess leggur meiri hl. til, að frv. verði samþykt.