26.04.1929
Efri deild: 54. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 584 í B-deild Alþingistíðinda. (558)
3. mál, kosningar í málefnum sveita og kaupstaða
Frsm. (Ingvar Pálmason):
Allshn. hefir athugað þetta frv. rækilega og þær breyt., sem það veldur á núgildandi löggjöf. Eins og sjest á nál., hefir n. ekki getað orðið sammála að öllu leyti. Einum nm. þykir frv. ganga of langt í nokkrum atriðum, og skrifar því undir nál. með fyrirvara. Meiri hl. n. leggur til að nokkrar breyt. verði gerðar á frv., og um sumar þær breyt. er n. öll sammála, en jeg skal ekkert um það segja, hvað hv. minni hl. n. (JóhJóh) gerir með endanlega afgreiðslu frv., enda hefir hann óbundnar hendur um það með fyrirvara sínum.
Frv. þetta er fram komið til að ráða bót á ýmsum göllum, sem komið hafa í ljós á núgildandi löggjöf um kosningar í málefnum bæja og sveita. Það hefir t. d. verið miklum erfiðleikum bundið að samrýma ákvæðin um kosningar í bæjarstjórnir við l. sjálf, af því að ekki var gert ráð fyrir, að þessar kosningar færu fram á öllu landinu í senn, þegar l. gengu í gildi. Í frv. er lagt til, að þessar kosningar fari fram samtímis um land alt og komið á samræmi í þessu efni. Auk þess gerir frv. ráð fyrir, að kosningarrjetturinn verði rýmkaður, og hefir n. ekki getað orðið sammála um það atriði. En jeg sje ekki ástæðu til að rekja efni frv. gr. fyrir gr., því að jeg býst við, að hv. þdm. sjeu búnir að kynna sjer frv. og viðbúnir að greiða um það atkv. Nokkrum orðum vil jeg þó fara um brtt. n., sem eru á þskj. 376.
Fyrsta brtt. n. er við 12. gr. frv. og er þess efnis, að meðmælendur lista til bæjarstjórnarkosningar hjer í Reykjavík skuli ekki vera færri en 100, í stað þess sem í núgildandi l. og frv. er ekki gert ráð fyrir fleiri en 20 meðmælendum eins og annarsstaðar á landinu. N. er öll sammála um, að rjett sje að gera það að skilyrði fyrir, að listi sje tekinn gildur hjer í Reykjavík, að honum fylgi minst meðmæli 100 kjósenda, enda býst jeg ekki við, að þetta geti valdið deilum.
Þá er 2. brtt. n. við 17. gr. Hana flytur meiri hl. n. í frvgr. er gert ráð fyrir, að borgar-(bæjar-)stjóri sje sjálfkjörinn í allar fastanefndir innan bæjarstjórnar. Þetta er varhugavert ákvæði og getur valdið miklu misrjetti. Með því er raskað því jafnvægi, er hlutfallskosningum er ætlað að koma á. Sje maður sjálfkjörinn í allar nefndir, þá hefir bæjarstjórn einum færra að velja. Getur bæði meiri og minni hl. bæjarstjórnar liðið baga af því. Leggur því meiri hl. n. til, að þessu verði breytt í það horf, er 2. brtt. mælir fyrir.
Þriðja brtt. er frá n. allri. Er það einungis leiðrjetting á tilvitnun í lög. í frv. er vitnað í 1. nr. 61 1919, um bæjarstjórn á Seyðisfirði, og feld niður 2. gr. þeirra. En þetta fær ekki staðist. í fyrri hluta tilvitnaðrar gr. er mælt svo fyrir, að sýslumaðurinn í Norður-Múlasýslu skuli jafnframt vera bæjarfógeti á Seyðisfirði, og má ekki fella það ákvæði niður. Er því till. n. að tiltaka þetta nákvæmar: “,2. gr. síðari málsliður 1. málsgr. og 2. málsgr.“. Geri jeg ráð fyrir, að hv. þdm. skilji, hvernig á þessari brtt. stendur; það er einungis leiðrjetting.
Þá skal jeg víkja að ákvæði um stundarsakir í frv. Eins og nál. ber með sjer, þá leggur meiri hl. n. til, að það verði felt niður. Eins og það ákvæði er orðað, þá leiðir af því, að erfitt verður að koma lögunum í framkvæmd í byrjun, þannig að borgarstjórar verði um leið kosnir og bæjarstjórnir. Kjörtími flestra bæjarstjóra mun ekki standast á við kjörtíma bæjarstjórnanna. Verður þetta því ekki samrýmt lögunum. Í öðru lagi er þetta ákvæði ekki sanngjarnt, að því leyti, að ætlast er til, að bæjarstjórn velji borgarstjóra. Er óheppilegt að mæla svo fyrir, að þetta skuli ekki gilda, þegar lögin koma fyrst til framkvæmda, því þá gæti það komið fyrir, að borgarstjóri verði í ósamræmi við meiri hl. bæjarstjórnar.
Það eru því gildar ástæður til að fella ákvæði þetta niður. En það var óþarfi að koma með sjerstaka till. um það, því ákvæðið mun koma til atkv. sjerstaklega.
Nokkrar brtt. hafa komið fram við frv. á þskj. 328. Um þær get jeg verið stuttorður, enda hefir ekki verið mælt fyrir þeim. En sjálfur tel jeg og jeg geri ráð fyrir, að jeg tali þar einnig fyrir n. hönd þær vera til bóta og því rjett að samþ. þær.